Επειδη πλεον εχωμε επισκεψεις απο ολον τον κοσμο, δηλωνουμε για πολλοστη φορα πως αγαπουμε ολους τους ανθρωπους και ευχωμεθα διαπρυσιως για την Σωτηρια τους.
Το γεγονος ομως αυτο, δεν μας εμποδιζει ωστε εξαιρετως ΝΑ ΟΜΟΛΟΓΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΤΙΜΟΥΜΕ ΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ, να στηλιτευουμε την αμαρτια και την κακια σε ολο το προσωπο της γης, και να τιμουμε πανω απο ολα ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ, διοτι χωρις ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ, ολα ειναι ματαια και χωρις απολυτως καμμια αξια.
Με την εννοια αυτη καταφερωμεθα εναντιον των αιρεσεων και των εχθρων και πολεμιων ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ!!! .. ΔΙΟΤΙ ΠΙΣΤΕΥΩΜΕ ΚΑΙ ΟΜΟΛΟΓΟΥΜΕ ΟΤΙ Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΑΤΗ ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΗΣ ΓΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΓΙΩΤΑΤΗ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ!!!
Η ΟΠΟΙΑ ΑΓΙΩΤΑΤΗ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΡΡΗΚΤΑ ΔΕΔΕΜΕΝΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ!!!
ΚΑΘΩΣ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΜΕ ΤΗΝ ΣΑΡΚΑ!!!
......................................................................................... .................. .....................
ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΟ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΩΜΕ ΟΛΙΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑ!!!
Ο ΚΕΜΑΛ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΤΟΠΑΛ ΟΣΜΑΝ ΤΟΥΣ ΚΟΥΡΔΟΥΣ Η ΚΙΟΥΡΤΟΥΣ Η ΤΣΕΤΕΣ ΚΑΙ ΟΛΗ ΤΗ ΓΝΩΣΤΗ ΣΥΜΜΟΡΙΑ, ΕΚΘΕΜΕΛΙΩΣΕ ΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΟΥ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ!!!
ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΔΕΝ ΕΝΝΟΕΙΤΑΙ, ΣΥΓΧΩΡΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΔΕΚΤΟ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΚΤΟ ΝΑ ΑΠΕΥΘΥΝΟΥΜΕ ΛΟΓΟΥΣ ΤΙΜΗΤΙΚΟΥΣ ΠΡΟΣ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΕΒΡΑΙΟΓΕΝΝΙΤΣΑΡΟ ΜΑΣΩΝΟΚΑΜΠΑΛΙΣΤΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟ ΚΕΜΑΛ ΑΤΑΤΟΥΡΚ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΑΛΙΤΗΡΙΟΣ ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ, ΠΟΥ ΕΘΡΑΦΗ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΩΣΕ ΠΑΝΩ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗ, ΕΞΟΛΟΘΡΕΥΣΕ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΧΑΡΙΣΤΩΝ ΛΗΣΤΟΣΥΜΜΟΡΙΤΩΝ ΚΟΥΡΔΩΝ ΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ!!!
ΘΕΛΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΒΛΑΔΙΜΗΡΕ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΑΥΤΟ!!!
ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΣΒΕΣΘΗ ΣΤΗΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ!!!
ΣΑΝ ΤΟΝ ΤΑΛΑΙΠΩΡΟ ΤΟΝ JEFFRY GAP Ο ΟΠΟΙΟΣ ΠΗΓΕ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΝΑΠΟΘΕΣΕ ΣΤΕΦΑΝΙ ΣΤΟ ΕΠΑΡΑΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ!!!
ΣΑΝ ΝΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΕ!!! ..ΚΑΛΑ ΤΟΥΣ ΕΚΑΝΕΣ!!!
ΚΑΘΩΣ ΕΠΙΣΗΣ ΔΕΝ ΣΥΓΧΩΡΕΙΤΑΙ ΣΕ ΚΑΝΕΝΑΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΝΑ ΑΠΟΘΕΤΗ ΕΚΕΙ ΣΤΕΦΑΝΙ!!!
ΚΑΘΩΣ ΕΠΙΣΗΣ ΔΕΝ ΣΥΓΧΩΡΕΙΤΑΙ ΣΕ ΚΑΝΕΝΑΝ ΕΛΛΗΝΑ ΝΑ ΑΠΟΘΕΤΗ ΕΚΕΙ ΣΤΕΦΑΝΙ!!!
ΚΑΘΩΣ ΕΠΙΣΗΣ ΔΕΝ ΣΥΓΧΩΡΕΙΤΑΙ ΣΕ ΚΑΝΕΝΑΝ ΠΟΥ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΝΑ ΛΕΓΕΤΑΙ ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΝΑ ΠΗΓΑΙΝΗ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΘΕΤΗ ΕΚΕΙ ΣΤΕΦΑΝΙ!!!
ΑΚΟΜΗ ΔΕΝ ΣΥΓΧΩΡΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΕΠΑΙΝΟΙ Η ΤΥΓΧΟΝ ΕΥΦΗΜΟΙ ΜΝΕΙΑΙ!!!
ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΤΟ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΝΗ ΚΑΝΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΕΜΑΛ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΣΙΩΠΗΣΗ!!!
ΙΣΩΣ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΑΥΤΟ ΑΞΙΩΘΕΙ ΝΑ ΑΚΟΥΣΗ ΤΙΣ ΚΡΑΥΓΕΣ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΤΟΥ!!!
ΒΛΑΔΙΜΟΙΡΕ ΜΕ ΣΤΕΝΟΧΩΡΕΙΣ, ΙΣΩΣ ΤΟ΄ΧΕΙ Η ΜΟΙΡΑ ΣΟΥ Η Η ΜΟΙΡΑ ΜΟΥ!!!
ΑΛΛΑ.. ΟΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΔΕΝ ΠΙΣΤΕΥΩΜΕ ΣΤΗΝ ΜΟΙΡΑ!!!
ΕΠΟΜΕΝΩΣ!!!
ΒΛΑΔΙΜΗΡΕ!!!
ΣΕ ΚΑΜΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΓΧΕΩΜΕ ΤΟ ΨΕΥΤΟΡΩΜΑΙΙΚΟ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ!!!
ΣΕ ΚΑΜΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΒΑΛΛΩΜΕ ΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΨΕΥΤΟΡΩΜΑΙΙΚΟ!!!
ΚΑΙ ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΟ ΨΕΥΤΟΡΩΜΑΙΙΚΟ;;;
EINAI ΟΛΟΙ ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΕΞΩΜΟΤΑΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΡΟΔΟΤΑΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΙΤΕ ΔΙΑ ΤΩΝ ΜΑΣΩΝΙΚΩΝ ΣΤΟΩΝ, ΕΙΤΕ ΔΙΑ ΤΩΝ ΑΛΛΟΤΡΙΩΝ ΑΝΤΕΘΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΞΕΝΩΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ, ΕΝΔΕΔΥΜΕΝΟΙ ΜΕ ΕΝΔΥΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΠΟΤΕ ΑΛΛΟ ΑΠΟ ΛΥΚΟΙ ΕΝ ΕΝΔΥΜΑΣΙ ΠΡΟΒΑΤΩΝ, ΑΠΗΝΕΙΣ, ΟΛΕΤΗΡΕΣ ΚΑΙ ΟΛΕΘΡΙΟΙ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ!!!
ΟΛΟΙ ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΨΕΥΔΟΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΟΥΣΗ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΟΛΟΝ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΣΥΡΦΕΤΟ ΤΩΝ ΚΑΜΠΑΛΟΜΑΣΩΝΟΣΙΩΝΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΠΟΛΑΤΙΝΩΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΩΝ ΤΗΣ ΠΑΝΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ ΚΑΙ ΝΕΑΣ ΤΑΞΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ!!!
ΗΜΕΙΣ ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΩΣ ΕΛΑΧΙΣΤΟΙ ΚΑΙ ΕΣΧΑΤΟΙ ΠΑΝΤΩΝ ΕΙΜΕΘΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ!!!
ΗΜΕΙΣ ΕΧΩΜΕΝ ΕΠΙΓΕΙΟΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΙΩΑΝΝΗΝ ΤΟΝ Γ΄ ΔΟΥΚΑ ΒΑΤΑΤΖΗ ΤΟΝ ΕΛΕΗΜΟΝΑ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΓΓΥΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΝ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΝΑΛΗΨΙΝ ΤΗΣ ΕΠΙΓΕΙΟΥ ΑΥΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΧΩΜΕΝ ΕΠΟΥΡΑΝΙΟΝ ΒΑΣΙΛΕΑ ΠΑΡ΄ΟΛΑ ΜΑΣ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΧΑΛΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΜΑΣ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ, ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΚΥΡΙΟΝ ΚΑΙ ΘΕΟΝ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΑ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥΝ ΧΡΙΣΤΟΝ!!! ΤΟΝ ΜΟΝΟΝ ΘΕΟΝ!!! ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΙΑΝ ΑΥΤΟΥ ΑΓΙΑΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗΝ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΝ, ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΝ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΝ!!!
ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑΝ ΚΑΙ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟΝ ΑΥΤΟΥ ΜΗΤΕΡΑ ΗΤΙΣ ΕΙΝΑΙ ΔΙ ΗΜΑΣ ΦΥΛΑΞ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΚΑΙ ΟΔΗΓΟΣ!!!
ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΒΛΑΔΙΜΗΡΕ ΜΗΝ ΑΨΗΦΑΣ ΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ, ΧΑΡΙΝ ΤΟΥ ΨΕΥΤΟΡΩΜΑΙΙΚΟΥ!!!
ΔΙΟΤΙ ΤΟ ΨΕΥΤΟΡΩΜΑΙΙΚΟ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΚΑΜΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΟΥΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΟΥΤΕ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ!!!
ΑΝ ΑΥΤΑ ΤΑ ΛΕΜΕ ΣΤΟΝ ΚΑΤΑ ΤΑ ΑΛΛΑ... ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΚΑΛΑ!!! ΦΙΛΟ ΜΑΣ; ΒΛΑΔΙΜΗΡΟ, ΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΙ ΛΕΓΩΜΕ ΠΡΟΣ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ!!!, ΤΟΥΣ ΔΗΛΩΜΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΑΠΡΟΣΧΗΜΑΤΙΣΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΑΘΩΣ ΕΠΙΣΗΣ ΚΑΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΕΚΕΙΝΟΥΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΝΝΟΟΥΝ ΟΤΙ ΤΟΝ ΦΘΟΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΙΣΟΣ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣ ΗΜΑΣ ΤΟ ΕΧΟΥΝ ΠΟΛΥ ΚΑΛΑ ΚΡΥΜΜΕΝΟ Η ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΜΕΝΟ... ΚΑΙ ΟΥΑΙ ΚΑΙ ΑΛΟΙΜΟΝΟ ΠΡΟΣ ΟΛΟΥΣ ΟΣΟΥΣ ΚΑΠΗΛΕΥΟΝΤΑΙ Η ΚΑΙ ΑΣΕΒΟΥΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΣΙΩΝ ΤΩΝ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ!!!
ΣΗΜΕΡΑ! ΤΩΡΑ! ΧΘΕΣ! Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ ΑΔΙΑΜΦΙΣΒΗΤΗΤΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΩΝ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟ ΜΑΣΩΝΟ 33ου βαθμου ΚΕΜΑΛ ΑΤΑΤΟΥΡΚ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΧΑΡΙΣΤΟΥΣ ΚΟΥΡΔΟΥΣ Η ΚΙΟΥΡΤΟΥΣ Η ΤΣΕΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΣΠΟΝΔΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΚΑΙ "ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ" ΜΑΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ ΜΑΣΩΝΟΥΣ ΑΙΡΕΤΙΚΟΥΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΑΝ ΤΟΝ ΕΞΟΠΛΙΣΑΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΤΗΥΘΗΝΑΝ, ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΙ ΚΑΙ ΑΥΤΟΙ, ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ.
ΑΥΤΗ Η ΕΠΙΣΗΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΔΙΑΜΦΙΣΒΗΤΗΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ, ΤΟΥΣ ΕΧΕΙ ΚΑΤΟΝΟΜΑΣΕΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΥΠΩΣΕΙ ΜΕ ΤΑ ΜΕΛΑΝΩΤΕΡΑ ΧΡΩΜΑΤΑ!!!
ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΙ ΕΚΕΙΝΟΙ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΕΠΕΝΔΥΟΥΝ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΟΥΣ ΣΕ ΜΙΑ ΔΟΥΛΙΚΗ ΤΟΥΡΚΙΑ ΜΕ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΣΚΟΠΟ ΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΕΙΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΙΝ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ-ΕΡΓΑΤΩΝ (της προλεταριακής τουρκια'ς), ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΟΥΣ ΑΥΤΑ, ΑΣΦΑΛΩΣ Ο ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΘΑ ΗΤΑΝ ΕΜΠΟΔΙΟ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΣ, ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΚΑΙ ΑΔΟΥΛΩΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΑ (ΤΗΝ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ) ΠΟΥ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΙ.
ΕΠΡΕΠΕ ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΝΑ ΦΥΓΗ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΣΗ ΩΣΤΕ ΝΑ ΕΠΙΤΥΧΟΥΝ ΟΛΟΙ ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΙ ΚΑΙ ΑΠΑΝΘΡΩΠΟΙ, ΤΟΥΣ ΑΝΟΜΟΥΣ, ΑΘΕΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΑΗΘΕΙΣ ΣΚΟΠΟΥΣ ΤΩΝ!!!
ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΑΥΤΟ ΚΑΙ ΕΓΙΝΕ!!!
ΜΕ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΙΤΙΑ ΑΣΦΑΛΩΣ ΤΗΝ ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΑΜΑΡΤΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΑΣΙΑ!!!
ΔΙΟΤΙ ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ ΝΑ ΛΕΓΩΜΕΘΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ
ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΝΑ ΕΙΜΕΘΑ ΑΛΗΘΩΣ ΝΟΙ ΛΟΓΩ ΚΑΙ ΕΡΓΩ!!!
ΔΙΟΤΙ Η ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΩΣ ΕΤΥΧΕ ΑΛΛΑ ΩΣ ΕΔΟΘΗ ΗΜΙΝ, ΑΠΟ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΑΓΙΩΤΑΤΟ ΘΕΟ ΩΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΟ ΛΑΟ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΑΥΤΟΥ ΔΙΑΘΗΚΗΣ!!!
ΚΑΙ ΟΦΕΙΛΩΜΕ ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ ΚΑΙ ΕΙΣ ΟΛΟΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΝ, ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΝΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΕΥΩΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΤΗΝ ΚΗΡΥΤΤΩΜΕ ΠΡΟΣ ΠΑΣΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΩΣ ΑΛΗΘΕΙΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΑΥΤΟΥ ΑΓΙΑΣ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ,
ΩΣ ΑΛΗΘΕΙΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ!!!
Αντέχουμε…
για την Ορθοδοξία και την Ελλάδα μας!
Στιγμές στο χρόνο και στη Μνήμη…Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου (19 Μαΐου 1919)
Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ του Ποντιακού Ελληνισμού, που είναι ένα γεγονός ιστορικώς τεκμηριωμένο, ενετάσσετο σε οργανωμένο σχέδιο εξοντώσεως όλων των μειονοτήτων που διαβιούσαν στο χώρο της Μικράς Ασίας.
Το σχέδιο αυτό των Νεότουρκων ολοκληρώθηκε από το καθεστώς του Κεμάλ με την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την πυρπόληση και τη σφαγή της Σμύρνης. Υπεύθυνοι για την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου είναι ο Μουσταφά Κεμάλ, ο Ινονού και ό Τοπαλ Οσμάν.
Οι διαδοχικές γενοκτονίες του Ποντιακού Ελληνισμού, έγιναν από τις στρατιωτικές και παραστρατιωτικές δυνάμεις του Τουρκικού Κράτους, μεταξύ του 1908 και του 1915 και μεταξύ του 1915-1918 και 1919-1922. Από το 1915, όποτε άρχισαν οι μαζικές εκτοπίσεις Ποντίων με την δημιουργία Ταγμάτων Εργασίας (με την καθοδήγηση του Γερμανού Συνταγματάρχου Λίμαν Φον Σάντερς) μέχρι το 1922, εξοντώθηκαν από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς άνω των 350.000 Ποντίων.
Ειδικότερα, οι συστηματικές σφαγές των Ελλήνων του Πόντου από τους Τούρκους, άρχισαν ουσιαστικώς από του έτους 1908 και ετερματίσθησαν το 1923 με την ανταλλαγή των πληθυσμών που έγινε με την Συνθήκη της Λωζάννης της 24ης Ιουλίου του 1923, όποτε οι επιζήσαντες Πόντιοι αφίχθησαν στην Ελλάδα και εγκατασταθέντες επί το πλείστον στην Μακεδονία και την Θράκη, απετέλεσαν δυναμικό παράγοντα του εθνικού κορμού, διακρινόμενοι για την φιλοπατρία, την εργατικότητα, την φιλοξενία και την πιστή προσήλωσή τους στα αθάνατα Ελληνοχριστιανικά μας Ιδεώδη.[1]
Παρακάτω παρατίθεται το κεφάλαιο Ιστορικά τεκμήρια, το οποίο είναι τμήμα από το εξαιρετικό, Διδακτικό Εγχειρίδιο – Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ. Aυτό το διδακτικό εγχειρίδιο αναφέρεται στους Έλληνες του Πόντου, των οποίωνοι πρόγονοι είχαν αποικήσει την περιοχή κατά μήκος της νοτιοανατολικής ακτής του Εύξεινου Πόντου (Μαύρη Θάλασσα), από τον 8ο αιώνα π.Χ. . Το διδακτικό εγχειρίδιο για τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου δημοσιεύτηκε από την Ποντιακή κοινότητα του Σικάγο, «Ξενιτέας», τον Οκτώβριο του 2006 στην αγγλική γλώσσα με τον τίτλο «The Pontian Greek Genocide: A teaching unit». Η μετάφραση και η επιμέλεια στην ελληνική γλώσσα έγινε τον Ιανουάριο του 2007.
[…]
Ιστορικά τεκμήρια (ντοκουμέντα)
Έγγραφο 1: Από το βιβλίο «Οι διώξεις των Ελλήνων στην Τουρκία πριν από τον ευρωπαϊκό πόλεμο» του Αλέξανδρου Παπαδόπουλου:
… Στην αρχή του 1914, αυτοί (οι Νεότουρκοι) χρησιμοποίησαν όλα τα πιθανά απάνθρωπα και βίαια μέσα με τα οποία στόχευσαν στην καταστροφή του Ελληνισμού. Κατ’ αρχάς, προσπάθησαν να καταστρέψουν τους Έλληνες με το να επιτεθούν στην υλική ευημερία τους. Αυτό επιδίωξαν να επιτύχουν με έναν εμπορικό αποκλεισμό (μποϊκοτάζ), τον οποίο οι κυβερνήτες και οι υποκυβερνήτες τον επέβαλλαν με τη μετάβαση τους στις ελληνικές πόλεις και χωριά. Το μέτρο επιβλήθηκε από τους Τουρκοκρήτες (Τούρκοι από την Κρήτη) και των προσφύγων από άλλα μέρη, των οποίων καθήκον ήταν, να υιοθετηθεί η στάση τους για τα χριστιανικά καταστήματα και να αποτραπεί η είσοδος Τούρκων σε αυτά. (σ. 72-72)
Έγγραφο 2: Από την έκθεση του James Morgan, Βρετανό Εν ενεργεία Γενικό Πρόξενο στη Θεσσαλονίκη, 2 Ιουνίου 1914:
Οι πρόσφυγες στο πλοίο «Βασιλιάς του Βελγίου» ήταν από τρία διαφορετικά χωριά και η διαδικασία που υιοθετείται προκειμένου αυτοί να αναγκαστούν να φύγουν, φαίνεται να είναι η ίδια σε κάθε περίπτωση.
Οπλισμένοι Μουσουλμάνοι θα περικύκλωναν και θα έμπαιναν στα χριστιανικά χωριά τη νύχτα και με πυροβολισμούς ή με το κτύπημα στις πόρτες των σπιτιών ή τις απειλές στους χωρικούς θα δημιουργούσαν μια κατάσταση πανικού μεταξύ των τελευταίων. Την ημέρα οι μουσουλμάνοι θα καλούσαν τους χωρικούς να αποχωρήσουν από την Τουρκία το συντομότερο δυνατόν και θα εκφράζονταν ελεύθερα οι απειλές της κατάσχεσης των αγαθών και της σφαγής . Σπάνια παρατηρήθηκε βίαιη αντίδραση από την πλευρά των χωρικών, αν και από τα τρία αυτά προσφυγικά χωριά, δέκα κάτοικοι τους είχαν σκοτωθεί. Μην βλέποντας καμία ελπίδα για το μέλλον και καμία παύση της μουσουλμανικής δίωξης, οι κάτοικοι κάθε ενός από τα τρία χωριά μάζεψαν τελικά όλα τα υπάρχοντά τους, συμπεριλαμβάνοντας τα έπιπλα και τις καμπάνες της εκκλησίας, και τα μετέφεραν στην ακτή και επιβιβάστηκαν χωρίς χαρτιά και χωρίς τίποτα από τα αγαθά τους, για την Ελλάδα. Τα εγκαταλειμμένα χωριά καταλήφθηκαν αμέσως από τους Μουσουλμάνους. (Γενοκτονία, 13, σελ. 50)
Έγγραφο 3: Από το βιβλίο «Η Μάστιγα της Ασίας» του George Ηorton, Αμερικανού Γενικού Προξένου στην Εγγύς Ανατολή:
«Τον Ιανουάριο του 1916, άρχισαν οι εκτοπίσεις των Ελλήνων από τη Μαύρη Θάλασσα. Αυτοί οι Έλληνες ήρθαν μέσω της πόλης Μερζιφούντας κατά χιλιάδες, περπατώντας για 3 ημέρες μέσα στα χιόνια και τις λάσπες και με άσχημο χειμερινό καιρό. Χιλιάδες κατάρεαν στο δρόμο από την εξάντληση, κι άλλοι έφταναν στη Μερζιφούντα σε ομάδες σε ομάδες των πενήντα, των εκατό και των πεντακοσίων, πάντα κάτω από τη συνοδεία των Τούρκων χωροφυλάκων. Το επόμενο πρωί, οι δυστυχείς πρόσφυγες ξανάπαιρναν το δρόμο και έτσι η εξόντωσή τους με την οδοιπορία ήταν ακόμη πιο ριζική από τη σφαγή που είχαν υποστεί προηγούμενα οι Αρμένιοι. (σ. 194)
Έγγραφο 4: Από μια έκθεση του υπολοχαγού Slade (του Βρετανικού ναυτικού) σχετικά με την κατάσταση κατά μήκος της νότιας ακτής της Μαύρης Θάλασσας, 11 Σεπτεμβρίου, 1919:
Συχνά συμβαίνει οι γυναίκες που έχουν αρπαχθεί και εξισλαμισθεί όπως και τα παιδιά, να βρίσκονται σε κατάσταση μάλλον καλύτερη από εκείνη που θα είχαν κάτω από την φροντίδα των δικών τους κοινοτήτων, αφού στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οι οικογένειές τους δεν υπήρχαν πλέον. (Γενοκτονία, 13, σελ. 125)
Έγγραφο 5: Από μια «Έκθεση aιαμαρτυρίας» του Locum Tenens του Ελληνικού και του Αρμενικού Πατριαρχείου στη Βρετανική Υψηλή Αρμοστεία, Κωνσταντινούπολη, 18 Οκτωβρίου 1919:
Αυτό που αντιμετωπίζουν οι Χριστιανοί σήμερα είναι η αποκαλούμενη «λευκή» σφαγή. aεν θα μπορούσαν να ζήσουν χωρίς την καλλιέργεια των χωραφιών τους. Τα χωράφια τους ήταν έξω από τα χωριά, και η κατάσταση ήταν τέτοια που δεν τολμούν να πάνε σε αυτά. Ο Τούρκος, όσο δειλός και ενδοτικός ήταν δέκα μήνες πριν [στο τέλος του Α’ παγκόσμιου πολέμου], τόσο σήμερα είναι υπερόπτης και απειλεί. (Γενοκτονία, 13, Σ. 135-136).
Έγγραφο 6: Από μια έκθεση του Stanley K. Hopkins της Οργάνωσης Περίθαλψης της Εγγύς Ανατολής, 16 Νοεμβρίου 1921:
Μετά την αναχώρησή μου από τη Σαμψούντα στο ταξίδι επιστροφής μου στο Harpoot είδα τους ηλικιωμένους Έλληνες της Σαμψούντας που είχαν εκτοπιστεί. Πολλά από αυτά τα άτομα ήταν αδύναμα, αλλά παρόλα αυτά πιέζονταν να περπατήσουν μία απόσταση τριάντα μιλίων ημερησίως και δεν υπήρχε κανένα μεταφορικό μέσο διαθέσιμο για εκείνους που ήταν αδύνατοι ή άρρωστοι. aεν υπήρχαν τρόφιμα γι΄ αυτούς. Σε αυτό το ταξίδι πέρασα δίπλα από πολλά πτώματα Ελλήνων που βρίσκονται στην άκρη του δρόμου, οι οποίοι είχαν πεθάνει από αυτήν την έκθεση στις κακουχίες. Πολλά από αυτά τα σώματα ήταν γυναικών και κοριτσιών με τα πρόσωπα στραμμένα στον ουρανό, καλυμμένα με μύγες.. (Γενοκτονία, 13, Σ. 219-220)
Έγγραφο 7: Από το άρθρο στην εφημερίδα Παρατηρητής της Χριστιανικής Επιστήμης, 31 Μαΐου, 1922, με τίτλο «Οι σφαγές των Ελλήνων από τους Τούρκους συνεχίζονται», του Herbert Adams Gibbons (Τραπεζούντα Μαΐου 24):
Παρά τις επαναλαμβανόμενες κενές αρνήσεις, οι Τούρκοι της Άγκυρας ακολουθούν μια σκόπιμη και άσπλαχνη πολιτική εξολόθρευσης των Ελλήνων, και διαπιστώνω ότι η Τραπεζούντα έχει εκκαθαριστεί από τον υπόλοιπο χριστιανικό πληθυσμό. aύο χρόνια πριν υπήρχαν εδώ 25.000 Έλληνες . Σήμερα, μεταξύ των ηλικιών 80 και 14, ανάμεσα στον ανδρικό πληθυσμό υπάρχουν μόνο 6 ιερείς και 10 πολίτες. Κανείς γιατρός, κανείς δάσκαλος δεν έχει απομείνει. Τα ελληνικά νοσοκομεία και τα ελληνικά σχολεία είναι κλειστά και ακόμη και τα ιδιωτικά μαθήματα στα σπίτια απαγορεύονται. aεν υπάρχει κανένας Έλληνας στις επιχειρήσεις. Οι Έλληνες ήταν το πιο ακμάζον στοιχείο εδώ, με τα όμορφα σπίτια, ένα θαυμάσιο νοσοκομείο, τις μεγάλες καλοκαιρινές βίλες στους λόφους αλλά τώρα που έχουν φύγει οι πατέρες και οι σύζυγοι και οι γιοι, οι γυναίκες βυθίζονται σε βαθιά φτώχεια . Βλέπω τις γυναίκες να σκάβουν χαντάκια, να δίνουν τις πέτρες στους κτίστες, να κουβαλάνε βαριά φορτία με γυμνά πόδια και με κουρέλια. Είναι αυτές τώρα οι εργάτες του λιμανιού. Τώρα, μετά από την απέλαση όλων των μεγαλύτερων αγοριών, η τουρκική κυβέρνηση της Άγκυρας έχει διατάξει τη βίαιη προσαγωγή των παιδιών από 11 μέχρι και 14 ετών. Είναι μια σπαρακτική θέα να βλέπει κάποιος τα φτωχά μικρά παιδιά να οδηγούνται μέσα από τους δρόμους, σαν κοπάδια ζώων, στο κυβερνείο, όπου ρίχνονται σε ένα ακάθαρτο υπόγειο μπουντρούμι. Περίπου 300 παιδιά συλλέχθηκαν έτσι στις 20 Μαΐου στην Τραπεζούντα.
Έγγραφο 8: Από άρθρο στην Εφημερίδα Καθημερινό Βήμα του Σικάγου με τίτλο «Νέες κοπέλες του Σικάγο αψηφούν το θάνατο για να βοηθήσουν τους πρόσφυγες και να παλέψουν τις αρρώστιες στη Μικρά Ασία», Otis Swift, 31 Δεκεμβρίου 1922:
Κατά μήκος των έρημων ακτών της Μαύρης Θάλασσας, στη Σαμψούντα, Τραπεζούντα και Σινώπη όπου οι ορδές των Ελλήνων και Αρμένιων προσφύγων αναμένουν την εκκένωση, οι γυναίκες και τα κορίτσια του Σικάγου σήμερα παίζουν έναν προεξέχοντα ρόλο στη σκληρή εργασία της Αμερικανικής Περίθαλψης. Η δεσποινίς Charlotte R. Willard, Λεωφόρος Union 7613, βοηθός διευθυντή του ορφανοτροφείου περίθαλψης της Εγγύς Ανατολής, είναι σε έναν απομονωμένο σταθμό περίθαλψης στο Marsovan, πενήντα μίλια από τη Μαύρη Θάλασσα, όπου έχει ελέγξει την εκκένωση 2.600 ορφανών κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο μηνών. Η δεσποινίς Willard ελέγχει τώρα πλήρως το σταθμό, λόγω του θανάτου του διευθυντή George J. Williams Foxburg, PA. , ο οποίος κρυολόγησε μεταβιβάζοντας τα ορφανά πέρα από την έρημο σε μια χιονοθύελλα την προηγούμενη εβδομάδα και πέθανε μέσα σε τρεις ημέρες. Η μόνη αμερικανίδα γυναίκα στην περιοχή, αντιμετωπίζει το καθήκον να στείλει 5.000 ορφανά στην παραλία μέσα από δρόμους όπου καραβάνια αποκόπηκαν και ληστεύτηκαν από τα «άτακτα» σώματα σε πάρα πολλές παρόμοιες αποστολές στη διάρκεια του χειμώνα. Η δεσποινίς Elizabeth Thorn, μια εκπαιδευόμενη νοσοκόμα, υπηρετώντας στο Erivan, στην Αρμενία, στη σκιά του Ararat, όταν μια επιδημία ευλογιάς προκάλεσε το θάνατο 300 ανθρώπων σε μια εβδομάδα. Η επιδημία προήλθε από τα ελληνικά σκάφη αγκυροβολημένα στο Βόσπορο που μετέφεραν πρόσφυγες. Η κυβέρνηση της Άγκυρας απαγόρεψε την αποβίβαση επιπλέον προσφύγων.
Έγγραφο 9: Από τις «Μαρτυρίες Επιζώντων της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου» , (Αυστραλιανό ίδρυμα για το Ολοκαύτωμα και τη Γενοκτονία) από τον κ.Βασίλειο Αναστασιάδη:
Γεννήθηκα στην Καισαρεία στην περιοχή, Καππαδοκίας, το 1912 … Όταν οι Τούρκοι, επιτέθηκαν στο Πελεμετ, στους Γάλλους, τότε ήταν που τους Έλληνες και ειδικά εκείνους που εργάζονταν στους σιδηροδρόμους, μας πήγαν στην εξορία, τους άνδρες χωριστά από τις γυναίκες, και τις γυναίκες χωριστά από τα παιδιά. Τα παιδιά τα πήγαν στο Ζουγκουλταχ. δίπλα μας ήταν ένα στρατόπεδο για Έλληνες φυλακισμένους που όλοι αυτοί οι σκλάβοι εργάτες πέθαναν αργότερα εκτός από έναν. Ο μόνος επιζών ήταν ο Δημήτριος Παϊραχτάρογλου. Οι «στρατιώτες» αυτοί μας έδωσαν μέρος από τα πενιχρά δελτία τροφίμων τους, έτσι ώστε να μη πεθάνουμε από την πείνα. Όταν ειδοποιήθηκε ο Ερυθρός Σταυρός ( για την αιχμαλωσία μας ) και ήρθε να μας ψάξει, οι Τούρκοι μας μετακινούσαν στη διάρκεια της νύχτας. Ένας χριστιανός φυλακισμένος που χρησίμευε για φρουρός μας, είπε στον Ερυθρό Σταυρό πού ήμαστε κρυμμένοι, με την προϋπόθεση ότι θα τον ελευθέρωναν και αυτόν. Έτσι σώθηκαν εκατόν πενήντα παιδιά.
Έγγραφο 10: Από το βιβλίο «Ούτε το όνομά μου» από τη συγγραφέαThea Halo (ιστορία της μητέρας της Sano):
Σταματήσαμε στο δρόμο σαν ένας σωρός από πέτρες στο ποτάμι. Οι εξασθενημένοι εξόριστοι περνούσαν γύρω μας και συνέχιζαν την πορεία τους. Η μητέρα πήρε τη Μαρία από την πλάτη της Χριστοδούλας και την κράτησε στα χέρια, καθώς τα δάκρυά της ξέπλεναν το άψυχο πρόσωπο της Μαρίας. «Κινηθείτε!» φώναξε ένας στρατιώτης καθώς βημάτιζε προς το μέρος μας. «Το μωρό μου», είπε η μητέρα. Κράτησε τη Μαρία γυρίζοντάς την προς τον στρατιώτη για να τη δει, λες και περίμενε ότι θα ένιωθε και αυτός λίγο από το πόνο και την ταραχή της. «Το μωρό μου». «Πέταξε το, εάν είναι πεθαμένο!» φώναξε.
«Κινηθείτε» «Άσε με να τη θάψω», του είπε η μητέρα κλαίγοντας και παρακαλώντας. «Πέταξε το !» Φώναξε πάλι, σηκώνοντας το μαστίγιό του, «Πέταξέ το!» Η μητέρα έσφιξε το σώμα της Μαρίας στο στήθος της καθώς σηκωνόμασταν όρθιοι κοιτάζοντάς τον έκπληκτοι. Το πρόσωπό της είχε πάρει μια βασανισμένη έκφραση όπως δεν το είχα δει ποτέ πριν. Ο πατέρας ήρθε για τη Μαρία, για να την τοποθετήσει κάτω , υποθέτω, αλλά η μητέρα την κρατούσε ακόμα πιο σφιχτά. Μετά περπάτησε μέχρι το μεγάλο πέτρινο τοίχο που χώριζε την πόλη από το δρόμο και σήκωσε τη Μαρία για να την ξαπλώσει πάνω στην κορυφή του τοίχου σαν να την άφηνε πάνω σε ένα βωμό εμπρός στον Μεγαλοδύναμο.[…] [2]
Ποντιακός Σύλλογος Σικάγο
P.O. Box 6127
Bloomingdale, IL. 60108-6127, USA
http://www.pontiangreeks.org
Βιβλιογραφία
[1] Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων – του Κων/νου Β. Χιώλου δρος Ν., Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων
[2] Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ – Διδακτικό εγχειρίδιο. Ελληνική έκδοση. ΗΠΑ- Ελλάδα 2012
Πηγή: tangelonias.blogspot.gr το διαβάσαμε στο Σπιτάκι της Μέλιας
Life Ένα ταξίδι στο χρόνο για τα 100 χρόνια από τη Γενοκτονία Ποντίων Ένα αφιέρωμα με αφορμή τη σημερινή Ημέρα Μνήμης. Parallaxi 19 Μαΐου 2019, 9:31 πμ Η γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού – που από το 1994 αναγνωρίζεται επισήμως από την ελληνική πολιτεία με την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου, ως Ημέρας Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου – αναφέρεται στα βίαια, μαζικά, φονικά γεγονότα, της δεύτερης και των αρχών της τρίτης δεκαετίας του 20αι., που έλαβαν χώρα στην καταρρέουσα τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία, μέχρι τη δημιουργία του σύγχρονου τουρκικού κράτους, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα την φυσική εξόντωση, τον αφανισμό, τον εκτοπισμό, την εκρίζωση εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων του Πόντου από τις πατρογονικές τους εστίες. Τα γεγονότα αυτά πυροδοτήθηκαν από την σταδιακά αυξανόμενη ανάδυση και εντεινόμενη επίδραση του τουρκικού εθνικισμού στην πολυεθνική Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο οποίος προς τα τέλη της πρώτης δεκαετίας του προηγούμενου αιώνα κατέστη κυρίαρχη ιδεολογία, αναλαμβάνοντας δια των πολιτικών εκφραστών του, την εξουσία και τον έλεγχο της αυτοκρατορίας. Η ανάληψη της εξουσίας από τους Νεότουρκους το 1908 στην Οθωμανική Θεσσαλονίκη θεωρείται η απαρχή του για τους «συστηματικούς» και «οργανωμένους» – όπως υποστηρίζουν σύγχρονοι ιστορικοί και ερευνητές – διωγμούς, εξαντλητικές πορείες εξόντωσης, εγκλεισμούς σε τάγματα καταναγκαστικής εργασίας, λεηλασίες, βιαιότητες, σε βάρος όλων των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής. Όπως επισημαίνουν, οι ίδιοι, οι ωμότητες αυτές πραγματοποιήθηκαν σε διαφορετικούς χρόνους και τόπους και σε διάφορες φάσεις, μέσα στη δεκαετία 1913-1923 και μέσα σε εμπόλεμες συνθήκες, αλλά και σε ειρηνικά μεσοδιαστήματα, στο χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων είναι δύσκολο να υπολογιστεί, λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν. Ο ιστορικός Βλάσης Αγτζίδης αναφέρει : «Οι ¨Έλληνες σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία, πριν την έναρξη των διωγμών, σε ήταν περίπου 2 με 2.2 εκατομμύρια. Στο χώρο του Πόντου ήταν περίπου 450.000. Στην επίσημη απογραφή του 1928 καταμετρήθηκαν, ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, επισήμως, 1.2 εκατομμύρια. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των Ελλήνων που χάθηκαν στην περίοδο 1914-22, αυτών που αγνοείται η τύχη τους, είναι της τάξης των 700.000- 800.000, σε όλη την έκταση της οθωμανικής αυτοκρατορίας». UnmuteRemaining Time -0:00 Fullscreen Το επίσημο τουρκικό κράτος, που διαδέχθηκε την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αρνείται ότι διαπράχθηκε «γενοκτονία» εναντίον των χριστιανικών μειονοτήτων της Ανατολής τα τελευταία χρόνια ύπαρξης της αυτοκρατορίας. «Η Τουρκική Δημοκρατία, δημιουργείται το 1923, δηλαδή μετά το τέλος των γεγονότων. Τα γεγονότα και τις γενοκτονίες τις προκάλεσε ο ακραίος τουρκικός εθνικισμός, οι Νεότουρκοι στην αρχή και ο Κεμάλ στη συνέχεια. Η σχέση του σύγχρονου τουρκικού κράτους με αυτούς που διέπραξαν τις γενοκτονίες μπορεί να μην είναι θεσμική, είναι όμως οργανική, γιατί ουσιαστικά αυτοί δημιουργούν το τουρκικό κράτος» αναφέρει ο κ. Αγτζίδης. Ο ίδιος, ο όρος «γενοκτονία» διατυπώθηκε και ενσωματώθηκε στο διεθνές δίκαιο, μεταγενέστερα (1948) από τον Πολωνό νομομαθή Ράφαελ Λέμκιν, με σκοπό τη νομική περιγραφή «μαζικών εγκλημάτων» από κυρίαρχες εξουσίες, με προσχεδιασμό, οργάνωση, συστηματικότητα και με σκοπό «τη μεθοδευμένη εξολόθρευση, ολική, ή μερική» διαφόρων «εθνικών, φυλετικών, θρησκευτικών, ή άλλων μειονοτήτων» και έδωσε το έναυσμα για την ανάπτυξη ενός ευρύτερου επιστημονικού διαλόγου και κοινωνικού προβληματισμού. Το αίτημα της αναγνώρισης της γενοκτονίας των Ποντίων, σύμφωνα με μελετητές των γεγονότων, είτε εξαιτίας των ελληνοτουρκικών σχέσεων, είτε και του συνεχιζόμενου επιστημονικού διαλόγου και της διαδικασίας τεκμηρίωσης, ή και των δύο, κρατήθηκε χαμηλά για δεκαετίες, ώσπου άρχισε σταδιακά να τίθεται εντονότερα από την προσφυγική «Κοινωνία των Πολιτών», τους επιζήσαντες και τους απογόνους τους, κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα Η οργανωμένη μελέτη των πηγών, η αξιοποίηση των μαρτυριών, αλλά και έργα νεώτερων ιστορικών, ελλήνων και ξένων, μεταξύ αυτών και σύγχρονων τούρκων ιστορικών, τις τελευταίες δεκαετίες βοήθησε στην αποσαφήνιση του ιστορικού τοπίου και σε ευρεία επιστημονική τεκμηρίωση του αιτήματος «μνήμης» και αναγνώρισης «γενοκτονικών» πρακτικών, οι οποίες εφαρμόστηκαν κατά των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής, μεταξύ αυτών και κατά του ποντιακού ελληνισμού (1916-1922). Έγκριτοι Έλληνες και ξένοι, ιστορικοί, νομικοί, κοινωνιολόγοι, αποφαίνονται σήμερα, παραθέτοντας στοιχεία και επιχειρήματα, ότι οι διωγμοί, οι θάνατοι, οι πυρπολήσεις χωριών και οι εκτοπίσεις, εκείνη της περιόδου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αποτελούσαν μέρος ενός «μεθοδευμένου» και «συστηματικού» σχεδίου της εθνικιστικής «ελίτ» των Νεότουρκων, με κύριο στόχο τον «εκτοπισμό», την “εκδίωξη από τα εδάφη της αυτοκρατορίας” με τη χρήση βίαιων, απάνθρωπων πρακτικών που είχαν ως αποτέλεσμα μια τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή, με ανεπανόρθωτες συνέπειες για τις χριστιανικές μειονότητες της Ανατολής. Το ΑΠΕ-ΜΠΕ παραθέτει τις απόψεις τεσσάρων Ελλήνων επιστημόνων, μελετητών των γεγονότων εκείνης της περιόδου, τα οποία σφράγισαν τη μοίρα του προσφυγικού στοιχείου, του ποντιακού και μικρασιατικού ελληνισμού. Θεοδόσης Κυριακίδης. Διδάκτωρ ιστορίας, επιστημονικός συνεργάτης στην Έδρα Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ Χρονολογία – σταθμός αποτελεί ασφαλώς η «Επανάσταση των Νεότουρκων» τον Ιούλιο 1908 στην οθωμανική Θεσσαλονίκη, όταν οι Ταλάτ –Κεμάλ –Ενβέρ, υποβαθμίζουν τη σουλτανική εξουσία και καθίστανται απόλυτα κυρίαρχοι, πολιτικά, ιδίως μετά το 1913. Τα συνέδρια των Νεοτούρκων είναι τακτικά, το πιο σημαντικό είναι αυτό το 1913 στη Θεσσαλονίκη, όπου εκεί αποκρυσταλλώνεται το σύνθημα : «Η Τουρκία στους Τούρκους». Οι βαλκανικοί πόλεμοι θα δημιουργήσουν έντονα προβλήματα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, γιατί με την απώλεια οθωμανικών εδαφών και την προσφυγοποίηση των μουσουλμάνων από βαλκανικά εδάφη, πιέζονται οι ελίτ και οι Νεότουρκοι, οι οποίοι θα κληθούν να λύσουν αυτό το πρόβλημα. Κατηγορούν τους χριστιανούς ότι «κατέστρεψαν τη χώρα» και ότι πάντοτε προσπαθούσαν «να στραφούν κατά της πατρίδας». Υπάρχουν αναφορές τους, για «εσωτερικό καρκίνωμα στο σώμα της αυτοκρατορίας», ή «πληγή που πρέπει να γιατρευτεί», ή για το «άγριο χορτάρι που πρέπει να ξεριζωθεί», κ.τ.λ. Αυτή η τάση του τουρκικού εθνικισμού βρίσκει ιδεολογικούς εκφραστές, όπως ο Ζιγιά Γκιολκάπ, ο οποίος με ποιήματα και με άρθρα στον τύπο ενισχύει αυτόν τον τουρκικό εθνικισμό. Προς τα τέλη του 1914, λίγες εβδομάδες μετά το ξέσπασμα του Α’ΠΠ, παρατηρείται συσπείρωση των μουσουλμάνων και επικρατεί το σύνθημα: «Ο πόλεμος για τη σωτηρία της πατρίδας δεν είναι μόνο αναγκαίος είναι και θεάρεστος». Η ελίτ έχει αποφασίσει να εκδιώξει τις χριστιανικές κοινότητες. Αυτό, ασφαλώς, δεν μπορεί να συμβεί χωρίς να προκαλέσει τις μεγάλες δυνάμεις, τη διεθνή κοινότητα. Οπότε το σχέδιο που έχουν είναι προσπάθειες ανταλλαγής υποτίθεται εθελοντικών για ανταλλαγή πληθυσμών, στη συνέχεια με πογκρόμ ιδίως στα παράλια της Μικράς Ασίας 1913-14 να δημιουργήσουν συνθήκες τρόμου, όπως η σφαγή της Φώκαιας, για να διώξουν τους πληθυσμούς αυτούς. Είναι συγκλονιστικές οι μαρτυρίες, έχουν δημοσιευτεί. Επόμενος σημαντικός σταθμός είναι η γενοκτονία των Αρμενίων το 1915, όπου οι σφαγές ξεσηκώνουν την κοινή γνώμη. Επειδή, με τις σφαγές των Αρμενίων προκάλεσαν την κοινή γνώμη, οι Γερμανοί στέλνουν συνεχώς τηλεγραφήματα και εκδηλώνουν την ανησυχία τους – καθώς ήταν στενοί σύμμαχοι και συνεργάτες κατά τον Α’ΠΠ – ότι η διεθνής κοινή γνώμη θα κατηγορήσει τους ίδιους ότι προκαλούν αυτοί τις σφαγές αυτές. Μάλιστα, υπάρχει δημοσίευμα από εφημερίδα του Μονάχου ότι οι σφαγές πραγματοποιούνται στο όνομα του Κάιζερ…» Επιλέγεται, λοιπόν, η βίαιη μετατόπιση των χριστιανικών μειονοτήτων προς το εσωτερικό». Η ελίτ των Νεότουρκων οργανώνει την εξόντωση, μέσω των εκτοπισμών. Το σχέδιο λειτουργεί με ένα διπλό μηχανισμό. Η ιδέα ήταν να μετατοπιστούν, όπως έλεγαν, για «στρατιωτικούς λόγους» περί τα 30-50 χλμ. προς την ενδοχώρα. Παρατηρώντας όμως τις πορείες αυτών, όμως, βλέπουμε ότι φτάνουν μέχρι την Μαλάτεια και περιοχές που είναι σε απόσταση 300- 400 χιλιόμετρα. Οπότε βλέπει κανείς ότι δεν εξυπηρετεί στρατιωτικούς λόγους αλλά μέσα από τις πορείες, τις κακουχίες το κρύο, την πείνα σκοπός ήταν η εξόντωση. Μέχρι και οι σύμμαχοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο αυστριακός πρόξενος, ή ο γερμανός πρέσβης σημειώνουν στα τηλεγραφήματα που στέλνουν αναφέρουν ότι «μπορεί κανείς να κατανοήσει την μετακίνηση των ανδρών στο εσωτερικό για στρατιωτικούς λόγους», αλλά διερωτώνται επίσης, «ποιός είναι ο λόγος να εκτοπίζονται γυναίκες και παιδιά;». Το αντάρτικο στον Πόντο δημιουργείται εκείνη την περίοδο, ως προσπάθεια αυτοάμυνας, διαφύλαξης της ζωής τους. Ο διοικητής της Τεσκιλάτ ι Μαχρουσά, – αφού έχουν εξοντωθεί οι Αρμένιοι – φτάνει το φθινόπωρο του 1916 στον Πόντο, και οι συστηματικές σφαγές στον Πόντο παρατηρούνται ακριβώς, την ίδια περίοδο που φτάνει εκεί. Κάτι που αποτελεί ακόμη μια ακόμη ένδειξη της στοχευμένης και της οργανωμένης εξόντωσης των ελλήνων του πόντου. Οι συστηματικές εκτοπίσεις, οι δολοφονίες, οι διώξεις αρχίζουν από το φθινόπωρο του 1916 και εξελίσσονται με σφοδρότητα μέχρι το καλοκαίρι του 1917. Από τον Απρίλιο του 1916 μέχρι το Φεβρουάριο του 1918 η περιοχή της Τραπεζούντας και ο ανατολικός πόντος καταλαμβάνεται από το ρωσικό στρατό. Στις 15 Μαΐου του 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ αναχωρεί από την Κωνσταντινούπολη και στις 19 Μαΐου φτάνει στην Αμισό, στη Σαμψούντα, με αποστολή να ειρηνεύσει την περιοχή από τη δράση ένοπλων συμμοριών. Αυτονομείται από την Υψηλή Πύλη και κάνει ακριβώς το αντίθετο. Δέκα μέρες μετά την άφιξη του, στις 29 Μαΐου συναντιέται στη Χάμσα με τον Τοπάλ Οσμάν, τον τοπικό αρχηγό μουσουλμανικών συμμοριών, ο οποίος δρα κυρίως στην περιοχή της Κερασούντας. Φαίνεται ότι τον ενισχύει με άνδρες και οπλισμό και του χορηγεί αμνηστία «για όσα έκανε, αλλά και για το μέλλον». Και αυτό φαίνεται πολύ καθαρά στα διπλωματικά αλλά και ιεραποστολικά έγγραφα, όπου όλοι αναρωτιούνται πώς ένας απλός βαρκάρης πριν από μερικά χρόνια, να πραγματοποιεί όλα αυτά τα εγκλήματα ατιμώρητος. Η απάντηση βρίσκεται σε αυτή τη συνάντηση και στην ασυλία που έχαιρε από τον Μουσταφά Κεμάλ. Η δράση του Τοπάλ Οσμάν και των ομάδων του κορυφώνεται από το 1919 και το 1920 και στις περιοχές γύρω από Τραπεζούντα και στον ανατολικό Πόντο. Ο ίδιος ο Κεμάλ έχει διακριθεί στη μάχη της Καλλίπολης, χαίρει εκτίμησης και καταφέρνει να συσπειρώσει τα απομεινάρια των τούρκων ατάκτων στο εσωτερικό της Ανατολίας. Ισχυροποιείται το 1921 με τις υπογραφές συνθηκών με τους συμμάχους μας κατά τον Α’ΠΠ και αργότερα και με τους μπολσεβίκους. Από το τέλος του 1921 μέχρι το Μάιο του 1922 έχουμε το δεύτερο μεγάλο κύμα των σφαγών στον Πόντο. Βλάσης Αγζίδης. Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής σχολής ΑΠΘ «Οι Έλληνες σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία, πριν την έναρξη των διωγμών, σε ήταν περίπου 2 με 2.2 εκατομμύρια. Στο χώρο του Πόντου ήταν περίπου 450.000. Στην επίσημη απογραφή του 1928 καταμετρήθηκαν, ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, επισήμως, 1.2 εκατομμύρια. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των Ελλήνων που χάθηκαν στην περίοδο 1914-22, αυτών που αγνοείται η τύχη τους, είναι της τάξης των επτακοσίων, οκτακοσίων χιλιάδων, σε όλη την έκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας». Να υπογραμμίσουμε, ότι υπάρχει μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στην γενοκτονία των Αρμενίων που συντελέστηκε και ολοκληρώθηκε μέσα σε λίγους μήνες και στην γενοκτονία των υπολοίπων χριστιανικών πληθυσμών, ιδιαίτερα των Ελλήνων της Ανατολής, η οποία είναι μια διαδικασία που ξεκινά από το 1913 ως το 1922, με κορύφωση σε δύο περιόδους, 1916-17 και 1920-1922. Η «πρωτοτυπία» των Νεότουρκων στην Ιστορία ήταν ότι για πρώτη φορά στα σύγχρονα χρόνια, μια εξουσία, τελείως ψύχραιμα, επιλέγει εξαρχης, εντοπίζει και προγράφει τα θύματα, διαμορφώνει και διαχέει στους υπόλοιπους μια ιδεολογία μίσους, ακολουθεί μεθόδους κοινωνικού αποκλεισμού των στοχοποιημένων πληθυσμών, συγκροτεί και οργανώνει σε ήρεμους καιρούς παρακρατικούς μηχανισμούς που θα αναλάβουν δράση, όταν το επιτρέψουν οι γενικότερες συνθήκες. Σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση των διώξεων έχει και ο οθωμανικός στρατός, ο οποίος κατά τη διάρκεια του Α’ ΠΠ συντάσσεται στο πλευρό των Κεντρικών Αυτοκρατοριών απέναντι στην Αντάντ και έχει εκπαιδευτεί και εξοπλιστεί από γερμανούς αξιωματικούς. Πρώτος στόχος να ακυρωθεί η δυνητική αντίδραση, καταρχήν του μειονοτικού πληθυσμού που μπορεί να πάρει όπλα, αλλά οι εκτοπίσεις δεν περιορίζονται μόνο σε άνδρες, λαμβάνουν τη μορφή μεγάλων από μεγάλες εθνικών εκκαθαρίσεων με θύματα και γυναικόπαιδα. Θα χτυπηθεί αρχικά ο δυτικός πόντος, ανατολικά της Τρίπολης, οι περιοχές Σαμψούντας, Μπάφρας, κ.τ.λ. με εκτεταμένες μετακινήσεις και πορείες «θανάτου» από τα παράλια στο εσωτερικό της Ανατολίας, με αποτέλεσμα τις κακουχίες, την πείνα, το θάνατο και τον εγκλεισμό όσων επιβίωσαν στα «αμελέ ταμπουρού». Ο στόχος είναι η εκδίωξη, με βίαιες, απάνθρωπες πρακτικές , των χριστιανικών μειονοτήτων της ανατολής από τα εδάφη της αυτοκρατορίας, ανεξαρτήτως των ανθρωπιστικών συνεπειών. Στη δεύτερη φάση, μετά την αποχώρηση των Ρώσων από τον ανατολικό Πόντο, την αποβίβαση του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα το 1919 και τη δημιουργία του στρατού του, οι εθνικές εκκαθαρίσεις με τη συμμετοχή και παρακρατικών μουσουλμανικών ομάδων θα ενταθούν και θα επεκταθούν σε όλη την έκταση του Πόντου, μέχρι και το 1923. Βασίλειος Μεϊχανετζίδης. Μέλος της Διεθνούς Ένωσης Μελέτης Γενοκτονιών Η «Διεθνής Ένωση Μελέτης Γενοκτονιών» έχει αποφανθεί από το 2007 ότι οι διώξεις που έλαβαν χώρα από το 1913-14 μέχρι το 1923 συνιστούν όντως γενοκτονία, όπως αυτή ορίζεται στο διεθνές δίκαιο. Με αυτή την άποψη συμφωνεί ένας αυξανόμενος αριθμός γενοκτονολόγων, νομικών και ιστορικών και αυτό συνιστά το πρώτο βήμα για την περαιτέρω αναγνώριση της γενοκτονίας. Η γενοκτονία είναι νομικός, αλλά και ιστοριογραφικός όρος, γιατί έχει εισαχθεί στην ιστοριογραφία ως τέτοιος, επειδή εκφράζει κατά τρόπο ακριβή ένα συγκεκριμένο γεγονός που είναι η γενοκτονία ενός λαού. Όταν συντελέσθηκαν τα γεγονότα αυτά, ο όρος «γενοκτονία», τουλάχιστον στη μορφή που του έδωσε ο Λέμκιν, μπορεί να μην υπήρχε σε αυτή τη μορφή, υπήρχε όμως στις γερμανικές γλώσσες με την ίδια ακριβώς σημασία. Ο Λέμκιν, ο οποίος επινόησε τον όρο και τον εισήγαγε στο διεθνές ποινικό δίκαιο, με τη σύμβαση του ΟΗΕ το 1948 βασίστηκε στα προηγούμενα, κατά Αρμενίων και Ελλήνων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και κατά των Εβραίων στο Β’ΠΠ, για να ορίσει την έννοια του συγκεκριμένου εγκλήματος. Και μας το λέει αυτό ο ίδιος. Η αναγνώριση μιας γενοκτονίας είναι ένα περίπλοκο γεγονός. Προηγείται η επιστημονική αναγνώριση και ακολουθεί ενδεχομένως η πολιτική αναγνώριση, κοινοβουλίων, πολιτικών φορέων και διεθνών οργανισμών. Η σημαντικότερη αναγνώριση είναι η επιστημονική γιατί σε αυτή βασίζεται η πολιτική αναγνώριση που έρχεται κατόπιν. Αυτό έγινε πιο φανερό, στην περίπτωση των Αρμενίων. Αυτοί που μελετούν την αρμενική γενοκτονία διαβλέπουν ότι ίδια πράγματα συνέβησαν την ίδια εποχή και αργότερα και στους έλληνες τις Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η πολιτική αναγνώριση έχει καταρχήν σημασία ηθική. Και είναι πάρα πολύ σημαντική και απαραίτητη, στη συγκεκριμένη περίπτωση, διότι ο θύτης, η Τουρκία, είναι και αμετανόητος κα δυνητικά επιρρεπής στην επανάληψη του εγκλήματος. Επειδή, λοιπόν, το 1918 με την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ή αργότερα το 1923, δε συστήθηκαν διεθνή δικαστήρια για να δικάσουν την Τουρκία για τα εγκλήματα που διέπραξε, από τον Α’ΠΠ, μέχρι το 1923 και παραμένει εκ τούτου ατιμώρητη και χωρίς μεταμέλεια έρχεται η διεθνής κοινότητα να επανορθώσει, εν μέρει, δια της πολιτικής αναγνώρισης της γενοκτονίας, τις συνέπειες της γενοκτονίας. Διότι οι συνέπειες της γενοκτονίας παραμένουν αθεράπευτες. Η Τουρκία δεν ακολούθησε το πρότυπο της Γερμανίας, όπως όφειλε να ακολουθήσει. Εκ τούτου είναι απαραίτητο να συνεχιστεί η διαδικασία αναγνώρισης και διεθνοποίησης της γενοκτονίας, ώστε ο θύτης να μην παραμένει παντελώς ατιμώρητος. Νίκος Μιχαηλίδης. Κοινωνικός Ανθρωπολόγος, Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον : «Το έγκλημα της γενοκτονίας συντελέστηκε από οθωμανικές παρακρατικές ομάδες και τμήματα του οθωμανικού στρατού κυρίως, με τη συμμετοχή μιας πολύ ιδιαίτερης οργάνωσης «Τεσκιλάτ-ι-Μαχουσά», της μυστικής υπηρεσίας (ελεγχόμενης από το Κομιτάτο Ένωσης και Προόδου) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκείνης της περιόδου. Στόχος ήταν να εντοπίσει που ζούσαν χριστιανικοί, ελληνικοί και αρμενικοί πληθυσμοί, ώστε να εκδιωχθούν και να εξαφανιστούν από την περιοχή. Οθωμανοί αξιωματούχοι σχεδίαζαν ήδη από τα τέλη του 19ου αι. – έχουμε νεώτερες μελέτες που έρχονται στο φως της δημοσιότητας και από νέους τούρκους ιστορικούς – να εκδιώξουν ολόκληρο τον ελληνικό πληθυσμό, μετά την ίδρυση του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, το 1930. Σχεδίαζαν να εκδιώξουν τον ελληνικό πληθυσμό ακόμη και από την Αίγυπτο. Για διαφόρους λόγους αυτό το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε, αλλά είναι πολύ σημαντικό να το έχουμε υπόψη μας, γιατί δείχνει τη γενοκτονική πρόθεση που διαμορφώθηκε σταδιακά ως αντίληψη. Θεώρησαν ότι οι Έλληνες θα γίνουν εργαλείο των δυτικών στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και θεώρησαν σκόπιμο να τους εκδιώξουν όχι μόνο από τον Πόντο, αλλά και από τη Θράκη, τη Μακεδονία, από την Αίγυπτο από όλα τα εδάφη που ζούσαν ελληνικές κοινότητες. Η τουρκική αστική τάξη δημιουργήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την περιουσία των εκδιωχθέντων Ελλήνων και Αρμενίων. Πολλοί μεγάλοι τουρκικοί επιχειρηματικοί όμιλοι, όπως τους γνωρίζουμε σήμερα, έχουν τις ρίζες τους στη γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών στην εκδίωξη και στην κατάχρηση του πλούτου από τους χριστιανικούς πληθυσμούς. Έχει τη και αυτό τη σημασία του. Δημιουργήθηκε ο «μύθος» του τουρκικού απελευθερωτικού αγώνα. Στην ουσία δεν υπήρξε απελευθερωτικός αγώνας, αυτό που υπήρξε ήταν μια πολιτική γενοκτονίας και διώξεων των χριστιανικών πληθυσμών. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι συγκροτήθηκαν οι λεγόμενες ομάδες «τουρκικής αυτοάμυνας» μόνο στις περιοχές που ζούσαν χριστιανικοί πληθυσμοί, πουθενά αλλού στην Ανατολία δεν υπήρξε κάτι τέτοιο. Ο Κεμάλ Ατατούρκ, ως κομμάτι αυτού του νεοτουρκικού κινήματος, του «Κομιτάτου Ένωση και Πρόοδος» κατάφερε να κινητοποιήσει, χρησιμοποιώντας το μουσουλμανικό σουνιτικό ένστικτο, σημαντικά τμήματα του μουσουλμανικού πληθυσμού τα οποία γειτόνευαν με χριστιανικούς πληθυσμούς και να τους χρησιμοποιήσει ως εργαλεία για την εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών. Δυστυχώς, η κυρίαρχη αντίληψη σήμερα στην Τουρκία είναι ότι η ίδια υπήρξε θύμα του λεγόμενου δυτικού ιμπεριαλισμού κι όχι θύτης και αυτό ερμηνεύει και τη συμπεριφορά της προς άλλους, ιδιαίτερα τους πρώην υποτελείς λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Φανταστείτε, την ίδια οπτική και συμπεριφορά να είχαν άλλες πρώην δυτικές αυτοκρατορίες προς τους πρώην αποικιοκρατούμενους τους; Κάτι τέτοιο σήμερα είναι αδιανόητο. Θεωρώ, ότι η αναγνώριση της γενοκτονίας και από ελληνικής πλευράς – αναφορικά με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις – χρειάζεται μια νέα προσέγγιση, η οποία θα ενσωματώνει το ζήτημα της γενοκτονίας και θα το κάνει θεμελιώδες στις σχέσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, ως ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοκρατίας και προοπτικής συνεργασίας. Το γεγονός, ότι μέχρι στιγμής η Τουρκία δεν έχει πιεστεί να αναγνωρίσει αυτό το έγκλημα σημαίνει ότι ουσιαστικά ότι έχουμε μια αναπαραγωγή της πολιτικής κουλτούρας της βίας και των διώξεων. Η προώθηση του ζητήματος αναγνώρισης της γενοκτονίας μέσα στην ίδια την τουρκική κοινωνία και στο εξωτερικό θα συμβάλει καθοριστικά στην αλλαγή και στη φιλελευθεροποίηση της κυρίαρχης τουρκικής πολιτικής κουλτούρας, που είναι μια κουλτούρα επεκτατισμού και κρατικής βίας, όχι μόνο έναντι των γειτόνων, αλλά και των ίδιων των πολιτών της χώρας. Βαθύτατα πιστεύω ότι αν καταφέρουμε και προωθήσουμε το αίτημα της αναγνώρισης της γενοκτονίας θα αλλάξει αυτή η πολιτική κουλτούρα και η πολιτική συμπεριφορά του τουρκικού κράτους, όχι μόνο έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά και στο εσωτερικό. Θα είναι ένα σημαντικό λιθαράκι προς τον εκδημοκρατισμό αυτής της χώρας και επομένως στη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Το Χρονικό της Γενοκτονίας 1908: Κίνημα των Νεότουρκων στην οθωμανική Θεσσαλονίκη. Οι εθνικιστές ηγέτες (Κεμάλ – Ενβέρ – Ταλάτ) υποσκελίζουν το σουλτάνο Αμπτούλ Χαμίτ και αναλαμβάνουν τον πολιτικό έλεγχο της αυτοκρατορίας. 1910. Αυταρχικά, κατασταλτικά μέτρα κατά των χριστιανικών κοινοτήτων της αυτοκρατορίας. 1911: Σε συνέδριο του «Κομιτάτου Ένωση και Πρόοδος» των Νεότουρκων κυριαρχεί το σύνθημα: «Η Τουρκία στους Τούρκους». 1913 : Οργανώνεται από τους Νεότουρκους το «Γραφείο Εγκατάστασης Φυλών και Μεταναστών» και ιδρύεται η μυστική υπηρεσία (Teskilat i-mahsusa) 1914. Έναρξη του Α’ ΠΠ. Οι πρώτες μαζικές διώξεις κατά Ελλήνων στην Ανατολική Θράκη. Πογκρόμ στη Δυτική Μικρά Ασία και η σφαγή της Φώκαιας. Ρωσοτουρκικός Πόλεμος. Έξαρση του τουρκικού εθνικισμού, συσπείρωση του μουσουλμανικού στοιχείου. 1915 : Καλούνται στην Κωνσταντινούπολη και εξοντώνονται οι πρόκριτοι των Αρμενίων. Η Γενοκτονία των Αρμενίων ολοκληρώνεται σε λίγους μήνες. 1916 – 1917 : Πορείες «θανάτου» στο εσωτερικό της Ανατολίας από τον οθωμανικό δυτικό Πόντο (Σαμψούντα, Μπάφρα, κ.α) και απώλειες χιλιάδων χριστιανών – αντρών, γυναικών και παιδιών – από τις κακουχίες, το κρύο και την πείνα. Τάγματα καταναγκαστικής εργασίας (Αμελέ Ταμπουρού). Ο ανατολικός Πόντος υπό ρωσική κυριαρχία. Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία και λήξη ρωσοτουρκικού πολέμου. 1918 : Λήξη Α’ ΠΠ. Η ηγεσία των Νεότουρκων παραδίδεται στους συμμάχους της Αντάντ. Αποχώρηση Ρώσων από τον ανατολικό Πόντο και τον Καύκασο. 1919 : Αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. Αναχώρηση από Κωνσταντινούπολη στις 15 Μαΐου και άφιξη στις 19 Μαΐου του Μουσταφά Κεμάλ Πασά στη Σαμψούντα, με αποστολή την «ειρήνευση» από τη δράση ομάδων ατάκτων. Αυτονόμηση του από την Υψηλή Πύλη και συνάντηση του στη Χάμσα, στις 29 Μαΐου, με τον Τοπάλ Οσμάν. 1920: Συνθήκη των Σεβρών. Ανατολική Θράκη και Σαντζάκι της Σμύρνης υπό όρους, σε ελληνικό έλεγχο, ο Πόντος εξαιρείται των ρυθμίσεων. 1920-1922 : Από την περιοχή της Βιθυνίας ξεκινούν σε όλο τον Πόντο σφαγές, λεηλασίες, καταστροφή χριστιανικών χωριών από παρακρατικές νεοτουρκικές ομάδες. Δεκάδες χιλιάδες Πόντιοι και Αρμένιοι φεύγουν να σωθούν προς τη Σοβιετική Αρμενία και προς τους υπό γαλλικό έλεγχο Συρία και Λίβανο. 1922 : Μικρασιατική καταστροφή. Ο ελληνικός στρατός ηττάται στον Σαγγάριο, φλέγεται η Σμύρνη. 1923 : Συνθήκη της Λωζάννης. Ανταλλαγή πληθυσμών, προσφυγιά. Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://parallaximag.gr/life/ena-taksidi-sto-chrono-gia-ta-100-chronia-apo-ti-genoktonia-pontion
Συγκλονιστικές μαρτυρίες… 100 χρόνια από τη Γενοκτονία των Ποντίων (pics-video)
Sponsored by 
Η Βουλή των Ελλήνων, με αδικαιολόγητη καθυστέρηση πολλών δεκαετιών, έπραξε το αυτονόητο -εθνικό έναντι της Ιστορίας μας, αλλά και ηθικό έναντι της ανθρωπότητος- καθήκον της: Αναγνώρισε το 1994, και μάλιστα ομοφώνως, ως Γενοκτονία τις προμελετημένες και συστηματικές διώξεις και σφαγές που υπέστησαν οι Έλληνες του Πόντου κατά την περίοδο 1913-1923, ορίζοντας τη 19η Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.
Η 19η Μαΐου επελέγη ως Ημέρα Μνήμης, διότι κατά την ημέρα αυτή ο Οθωμανός αξιωματικός Μουσταφά Κεμάλ (αργότερα «Ατατούρκ») αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα του Πόντου, όπου ηγήθηκε κατόπιν του τουρκικού εθνικιστικού κινήματος, μεταξύ των σκοπών του οποίου υπήρξε η συνέχιση και ολοκλήρωσης της διαδικασίας δημιουργίας -παντί τρόπω- ενός τουρκικού μουσουλμανικού εθνοκράτους∙ δηλαδή μιας παράλληλης με τη σύγχρονη τουρκική εθνογένεση διαδικασίας, η οποία, ως γνωστόν, οδήγησε στην οριστική εξόντωση του Ελληνισμού του Πόντου και, γενικότερα, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη θλιβερή-μαύρη επέτειο της θηριωδίας των Νεοτούρκων. Ένας αιώνας από την έναρξη της τελικής φάσης της Γενοκτονίας κατά των ελληνορθοδόξων πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Γενικά, η μακρά και περίπλοκη πορεία της σύγχρονης τουρκικής εθνογένεσης -από τα συντρίμμια της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας- χαρακτηρίζεται από σειρά γεγονότων και διαδικασιών, μεταξύ των οποίων και η προαποφασισμένη και προγραμματισμένη από τους Νεότουρκους και τους κεμαλιστές εθνοκάθαρση και Γενοκτονία εναντίον των αυτοχθόνων αυτών χριστιανικών πληθυσμών.
Η τελευταία έλαβε την αρχή της το 1913 με τους εκτοπισμούς των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης και αργότερα της Ιωνίας, συνεχίσθηκε με τους εκτοπισμούς και τις μαζικές σφαγές των Αρμενίων και των Ασσυρίων/Αραμαίων και των Ελλήνων το 1915 και εφεξής, και «ολοκληρώθηκε» με τα γενοκτονικά γεγονότα στον Πόντο και την πυρπόληση της Σμύρνης το 1922.
- Παυλόπουλος για τη Γενοκτονία των Ποντίων: Οι θύτες να εκφράσουν «μιάν ειλικρινή αναδρομική συγγνώμη»
- Προκλητικές δηλώσεις Ερντογάν για τη Γενοκτονία των Ποντίων. Διώξαμε τους εισβολείς
Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου έχει καταγραφεί στις μνήμες όλων όσοι τη βίωσαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Οι μαρτυρίες, άλλοτε γραπτές και άλλοτε διαδιδόμενες από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά, φθάνουν έως τις μέρες μας ζωντανές. «Η ίδια η μνήμη γινάμενη παρόν τη φωνή πήρε των δένδρων, των κυμάτων», γράφει στο «Αξιον Εστί» ο μεγάλος ποιητής μας Οδυσσέας Ελύτης. Η ιστορική μνήμη ενός λαού είναι ανεκτίμητος σύμβουλος και οδηγός για να χαράξει την πορεία του προς το μέλλον.
Η αφήγηση της Βαρβάρας Σαλτσίδου από το Κόλοου Ερπαας, γεννημένη το 1902, που καταγράφηκε τον Μάρτιο του 1966, συγκλονίζει: «Ήμασταν περισσότερες από 100 γυναίκες και είχαμε οκτώ-δέκα παιδιά, ηλικίας από δύο έως επτά χρονών, και αποφασίσαμε να τα πνίξουμε, μην τυχόν και κλάψει κάποιο ή μιλήσει, και όταν οι Τούρκοι θα ήταν κοντά μας, θα ανακάλυπταν την κρυψώνα μας και θα μας συλλάμβαναν. Τότε η καθεμία από εμάς έπαιρνε το παιδί της άλλης και το έπνιγε, σφίγγοντας τον λαιμό του και αφήνοντας το νερό του καταρράκτη να μπει μέσα στο στόμα του. Κάποιο κοριτσάκι 6-7 χρονών, όταν είδε το τι γινότανε, μας παρακάλεσε να μην της βγάλουμε από τον λαιμό κάτι χαϊμαλιά που είχε και μας είπε στα τούρκικα “πενί ποορκενέ τσιτσιλεριμί τσικάρτμαγιν”, δηλαδή, όταν με πνίγετε, να μη βγάλετε από τον λαιμό μου τα χαϊμαλιά…».
Η τουρκική θηριωδία στον μαρτυρικό Πόντο άφησε πίσω της εκατοντάδες χιλιάδες θυμάτων που εξολοθρεύθηκαν με εξαιρετικά άγριες και επώδυνες μεθόδους, χιλιάδες ξεριζωμένων που πήραν τον δρόμο για την Ελλάδα, αφήνοντας πίσω τους έναν λαμπρό ελληνορθόδοξο πολιτισμό τριών χιλιετιών και καμένη γη: 815 ελληνικές κοινότητες εξαφανίστηκαν, 960 σχολεία καταστράφηκαν και 1.134 εκκλησίες λεηλατήθηκαν.
Το βλέμμα των απογόνων των επιζώντων παραμένει στραμμένο στην Ανατολή. Είναι βλέμμα νοσταλγικό, πολιτισμού, ιστορικής αυτοσυνειδησίας, ταυτότητας, διάσωσης μνημείων – όσων απέμειναν. Πολλές εστίες μέσα στην πατρίδα μας και στο εξωτερικό φυλάττουν την πάτρια παρακαταθήκη. Ο Ποντιακός Ελληνισμός δίνει τη μάχη του, και μάλιστα στα έμπροσθεν. Ετσι ήταν τότε στην πατρίδα και τώρα…
Στις 30 Ιανουαρίου 1923, στη Λωζάνη, υπεγράφη μεταξύ της Ελλάδας και της κεμαλικής Τουρκίας σύμβαση περί ανταλλαγής των ελληνορθοδόξων και μουσουλμανικών πληθυσμών Τουρκίας και Ελλάδας, αντιστοίχως. Βασικά, η σύμβαση περί ανταλλαγής αφορούσε μονάχα 192.000 Ελληνες/Ρωμιούς, αφού η πλειονότητα των επιζώντων είχε ήδη υποχρεωθεί, με εξαιρετικά βίαιο τρόπο από τους Τούρκους εθνικιστές, να εγκαταλείψουν την επαύριον της Μικρασιατικής Καταστροφής την πατρίδα τους. Δεδομένου του γεγονότος ότι οι χριστιανικοί πληθυσμοί της Ανατολής άρχισαν να υφίστανται Γενοκτονία ήδη από το 1913, η τραγική μοίρα όσων επέζησαν στη νέα εθνικιστική Τουρκία ήταν προδιαγεγραμμένη…
Με τη Συνθήκη της Λωζάνης έκλεινε ένας μακρύς ιστορικός κύκλος που όρισε τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας κατά τη μετεξέλιξή της από Οθωμανική Αυτοκρατορία σε έθνος-κράτος. Πρόκειται, ουσιαστικά, για την περίοδο ενός μεγάλου μετασχηματισμού, από το 1914, με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, έως το 1923, οπότε η συνθήκη υπεγράφη.
Τόσο η αναγνώριση όσο και η ενθύμηση της Γενοκτονίας αποτελούν αναμφίβολα οφειλόμενη «ηθική δικαίωση» για τα θύματα, τους επιζώντες και τους απογόνους τους.
Μαρτυρίες που συγκλονίζουν
«Άρπαζαν τα παιδιά από τα πόδια και χτυπούσαν τα κεφάλια τους πάνω στα μεγάλα βράχια της ακτής, μέχρι να πεθάνουν»
Οι Τούρκοι, βλέποντας ότι δεν μπορούν να εφαρμόσουν το σχέδιο εξόντωσης των Αρμενίων στον ελληνικό πληθυσμό, εφηύραν σατανικότερο μέσον, με το οποίο και η πολιτική ανάγκη εξυπηρετούνταν και η εξόντωση επιτυγχανόταν. Το μέσο αυτό ήταν η εκτόπιση του Ελληνισμού του Πόντου στο εσωτερικό της Ανατολίας για δήθεν στρατιωτικούς λόγους. Αυτό σήμαινε, στην πραγματικότητα, αφαίρεση ολόκληρης της περιουσίας των Ελλήνων, παράδοση στις ορμές των τσετέδων (ατάκτων) καθ’ οδόν και στις διαθέσεις των Τούρκων στο εσωτερικό. Μέσα σε δριμύτατο χειμώνα, οι πληθυσμοί πόλεων και χωριών διατάσσονταν να εγκαταλείψουν εντός ελαχίστων ωρών τις εστίες τους, να ακολουθήσουν -κυριολεκτικά- πορείες θανάτου, να αναχωρήσουν προς τόπο άγνωστο που ορίσθηκε ως τόπος προσωρινής κατοικίας τους και που απείχε πάντοτε ημέρες και εβδομάδες μακριά πίσω από χιονοσκεπή βουνά και άβατες εκτάσεις.
Oσοι δεν μπορούσαν να βαδίσουν ένεκα των κακουχιών, της πείνας της εξάντλησης και του ψύχους εγκαταλείπονταν στους δρόμους. Eλληνες, άνδρες και γυναίκες, παιδιά, έφηβοι, νέοι και γέροι, πετάχτηκαν στις πλαγιές, στα χωράφια, στις ρεματιές, χωρίς ποτέ κανένας να μπορέσει να θάψει τα κορμιά τους… Θηλάζουσες μητέρες πέθαναν και τα βρέφη βύζαιναν τους στείρους και ψυχρούς μαστούς, έως ότου υποκύψουν ή διαμελισθούν και αυτά από τους τσετέδες. Ελάχιστοι οι εναπομείναντες και ακόμη λιγότεροι εκείνοι που ως σήμερα ζουν, θυμούνται και εξιστορούν στα παιδιά, στα εγγόνια, στα δισέγγονα και στα τρισέγγονά τους όσα έζησαν. Οι μαρτυρίες τους συγκλονίζουν.
«Έχασα το μωρόν απές σον κόσμον»
Εγγονή της 88χρονης γιαγιάς Ευθυμίας Παραστατίδου, κάτοικος Μελανθίου Κιλκίς, που γεννήθηκε στη βόρεια περιοχή της Τραπεζούντας, η οποία έφυγε κυνηγημένη από το σπίτι της μαζί με τον άνδρα της Χαράλαμπο. Σε ηλικία 25 χρόνων, παίρνοντας και τα δύο παιδιά της, τον Αναστάσιο και ένα ακόμη αβάπτιστο παιδί (κοριτσάκι), έφυγαν από τις πατρογονικές εστίες, εκτοπιζόμενοι και χωρίς δυνατότητα επιβίωσης.
«Σην στράταν όπως επαίναμε, μουρτάρ, με τα λώματα τσεριμένα, άρρωστοι, εγροίξα ότι το μωρόν απέθανεν. Ντο θα επήναμε; Εσκαψαν το χιον και εθάψαματο και με τ΄όματε γομάτα ασά δάκρε και το μυαλόν σην πατρίδα παίρουμε την ψυν σο στόμαν και πάμε. Ατό η στράτα τέλος κείχεν». Ολα αυτά γίνονται κατά το έτος 1922. Συνεχίζει η γιαγιά και σκουπίζοντας τα δάκρυά της στα αυλακωτά της μάγουλα λέει: « Ο άντρασημ, ο Χαράλαμον, ασά κακουχίας εκείνος πα επέθανεν. Οι Τουρκάντ εκυνήγανανε μας να σπάσνεμας, σολούχ να πάιρουμε κ΄εφέκανέ μας. Επόμνα μοναχέσα, αμόν τσατσίν σα γιαζιά. Τίναν να κλαίω; Το παιδίμ; Τον άντραμ; Το σπίτιμ; Τίναν; Αρα ετς εφτάσαμε σε έναν λιμάν, που έτον κι ξέρω. Αραεύω τον Αναστάς, πουδέν κιεν. Εχασα το μωρόν απές σον κόσμον. Αραεύατο με την αδελφήμ την Παρθένα (ατέ επόμνε με) πουθέν κεν. Εφέκαματο ση Θεού τ΄ομούτ (ελπίδα). Εφτάσαμε ση Σαλονίκην με την αδελφήμ. Ο Αναστάς, σα εξ μήνας απάν ευρέθεν, πώς έζησεν ατό το μωρόν θαύμα εν. Ο Ερυθρόν Σταυρόν ντο εποίκεν κι ξέρω εγκε μας τ’έναν σ’άλλον. Μετά από πέντε μήνας, εστείλανέ μας σο Κιλκίς σατό το χωρίον, αλλάξανέ μας και τα επίθετα. Από Παραστατίδου επήκανε με Παπαδοπούλου επειδή ο πεθερόμ έτονε ποππάς σην πατρίδα. Ατά θυμούμαι…».
(Το απόσπασμα αυτό πάρθηκε από την Αννα Μιχαηλίδου -εν ζωή- με τη βοήθεια του ανιψιού της, Ευθύμη Παπαδόπουλου.)
«Tους έκαψαν μέσα στην εκκλησία»
H Αθανασία Ιγνατιάδου από χωριό της Κερασούντας αφηγείται στιγμές από τον πρώτο διωγμό, το 1910. Ηταν επτά ετών όταν οι Τούρκοι μπήκαν στο χωριό, σκότωσαν και οδήγησαν τους Ελληνες σε πορείες θανάτου. Από το 1968 μέχρι τον θάνατό της, η Αναστασία Ιγνατιάδου έζησε στην Αυστραλία. Είχε γεννηθεί στις 8 Οκτωβρίου 1893 στο Μπέικ Ντενίς της Κερασούντας.
«Μας μετέφεραν στην αυλή της εκκλησίας. Την ώρα εκείνη έψηνα ψωμί στον φούρνο. Ακολούθησε χαμός. Εχασα τον μικρό μου αδελφό. Δυο μέρες μετά τον βρήκαμε νεκρό στις καλαμιές. Μας πήραν όλους σε μια πορεία θανάτου. Πολλοί, οι γεροντότεροι, δεν άντεξαν. Τον θείο της μητέρας μου, τον παπα-Κυριάκο, τον διέταξαν οι Τούρκοι στρατιώτες να φύγει. Εκείνος λειτουργούσε. Ζήτησε να αποχωρήσει μόλις θα τέλειωνε η εκκλησία. Οι Τούρκοι απείλησαν να κλειδώσουν τις πόρτες και να τους κάψουν ζωντανούς. Τελικά, τους έκαψαν μέσα στην εκκλησία. Τι τα θυμάμαι; Στον Βόλο βγήκαμε με το πλοίο του Ερυθρού Σταυρού. Πήγαμε στη Λάρισα και μετά στη Σκύδρα και μετά στην Καρατζόβα. Ζούσαμε αρχικά σε σκηνές, ζούσαμε με το συσσίτιο και με εποχικές εργασίες. Δούλεψα σαν υπηρέτρια, βοηθός, αγρότισσα – ό,τι μπορείς να φανταστείς. Ο πατέρας μου είχε δυο τσιφλίκια με φουντουκιές. Ολα αυτά τα αφήσαμε. Τα χάσαμε. Δεν θα ’θελα να γυρίσω πίσω. Με πληγώνει ο Πόντος. Δεν μπορώ να ξαναζήσω αυτά που πέρασα. Στο Νεοχώρι της Αριδαίας μοιραστήκαμε τα λιγοστά σπίτια που άφησαν οι Τούρκοι. Σε αντίθεση με τον δικό μας ξεριζωμό που οι Τούρκοι μάς άφησαν μόνο προσωπικά ρούχα να πάρουμε – ούτε το καντήλι μας δεν μας άφησαν να πάρουμε, μας κλείδωσαν τα σπίτια και μας έδιωξαν. Στην Ελλάδα οι Τούρκοι είχαν την ευκαιρία να πουλήσουν την περιουσία τους. Εκανα έντεκα παιδιά. Ο άντρας μου ήταν αντάρτης. Εγώ με τον διωγμό φυλακίστηκα με τη συννυφάδα και τη θεία μου σε ένα χάνι. Εγώ ήμουν έγκυος. Την παραμονή της απόδρασης από το χάνι γέννησα. Το παιδί πέθανε από το κρύο. Διέφυγα με τις άλλες δύο γυναίκες από το παράθυρο, πέσαμε στη λίμνη που ήταν πίσω από το χάνι. Φούσκωσα γιατί ήμουν λεχώνα. Μας έσωσε μια Αρμένισσα. Ζω την τέταρτη εξορία μου. Συνήθισα πια…».
(Αφήγηση από τον πρώτο διωγμό, το 1910, από την έκδοση «Α’ Ποντιακή Εβδομάδα στην Αυστραλία», 18-28 Αυγούστου 1989, της Κεντρικής Ενωσης Ποντίων «Η Ποντιακή Εστία», Pontosnews.)
«Περπατούσαν επί έναν μήνα»
Μαρτυρία από την εγγονή της Κυριακής Δεμερτζίδου (φέρουσα το ίδιο όνομα) και νυν πρεσβυτέρα, σύζυγο π. Γεωργίου Παντελίδη. Η Κυριακή Δεμερτζίδου, του Γεωργίου και της Αναστασίας, γεννήθηκε το 1898 στο χωριό Ολοχλού της Ορντού και πέθανε το 1993 στο χωριό Ποντοηράκλεια Κιλκίς. Είχε έντεκα αδέλφια και στην Ελλάδα γύρισε με τη μικρότερη αδελφή της, τη Κανή (Αννα), που πέθανε από ελονοσία στην Καλαμαριά. Ετσι έμεινε μόνη της.
Πρώτη εξορία: Χριστούγεννα 1918. Τους εξόρισαν στο Ασαρτζούχ, κοντά στο Νίξαρ (Νεοκαισάρεια), και φτάσανε στη Χεμιτεία. Πέθανε η μητέρα της και, όταν την ετοίμαζαν για την ταφή, πέθανε και ο πατέρας της. Ετσι τους έθαψαν μαζί. Μείνανε στη Χεμιτεία τον χειμώνα και τους έκλεβαν ό,τι είχανε εκεί. Ο αδελφός της της είπε να πάρει τα δύο παιδιά του και να πάνε στο χωριό τους και να σπείρουν. Τα παιδιά κάποια στιγμή πέθαναν και πήγε να βρει την αδελφή της σε ένα άλλο χωριό.
Δεύτερη εξορία: Τον Σεπτέμβριο (Σταυρίτα) του 1920 εξόρισαν γυναίκες και παιδιά, ενώ τους άνδρες τούς είχαν εξορίσει τον Αύγουστο του 1920. Περπατούσαν επί έναν μήνα και οι τσανταρμάδες τους χτυπούσαν και τους άφηναν πληγωμένους. Πήγαιναν να πιουν νερό στις πατημασιές των αλόγων για να ξεδιψάσουν και οι τσανταρμάδες δεν τους άφηναν και ανακάτευαν με ξύλο το υπάρχον λιγοστό νερό για να γίνει λάσπη. Φτάσανε στο Χαρπούτ (είχε πολλά καρπούζια, γι’ αυτό το λέγανε έτσι).
Πολλά παιδιά και γυναίκες τα έπαιρναν οι Τούρκοι. Μετά πήγανε στο Μετέμ και στην Ουσμανία. Σε ένα βράδυ, εκεί που ήταν μαζεμένοι, πέθαναν 60 άνθρωποι και δεν μπορούσαν να τους θάψουν. Εκεί δούλευαν, και το φθινόπωρο ένας Τούρκος που τους αγαπούσε πολύ, το όνομά του ήταν Μουσάτας, τους είπε ότι θα πάνε στην Ελλάδα, γιατί τους το ζητά ο πατέρας τους, ο Βενιζέλος. Τους είπε ότι ο Κεμάλ και ο Βενιζέλος συμφώνησαν για την ανταλλαγή. Μαζεύτηκαν στην Ουσμανία 12.000 πρόσφυγες και ξεκίνησαν για το Τιαρπεκίρ, μετά προς το Ερζερούμ, πάντα με τα πόδια, και ύστερα από δύο ημέρες με το τρένο φτάσανε στο Χαλέπι, όπου έζησαν 12 μήνες. Εκεί μείνανε σε μαγαράδες και τους βοηθούσε η Αμερική με φαγητά, ρούχα και λεφτά. Μετά πήγαν στο Πυρότ (ίσως εννοεί τη Βυρηττό, θάλασσας άκρα όπου εζήνανε οι μαύροι), μείνανε εκεί τέσσερις μήνες σε σκηνές και μετά ήρθανε στην Ελλάδα με το πλοίο.
Μετά από εκεί, ψάχνοντας έφτασε στο χωριό Πλατανιά Κιλκίς και παντρεύτηκε τον Γεώργιο Δερμετζίδη του Ιωάννη από την Ποντοηράκλεια, όπου αυτός από τον πρώτο του γάμο είχε δύο κόρες, τη Σοφία και την Ελένη. Απέκτησαν τέσσερα παιδιά τον Χαράλαμπο που πέθανε 12 χρόνων, τον Δημοσθένη και τον Ιωάννη, οι οποίοι πέθαναν την ίδια μέρα, και την Αναστασία. Με τη βοήθεια του Ερυθρού Σταυρού ύστερα από χρόνια βρήκε την ανιψιά της Σοφία με την οικογένειά της που ζούσε στην Αθήνα.
«Μας ανάγκασαν όλους να γδυθούμε»
«Οταν είδαν και αποείδαν οι φευγάτοι στα βουνά πατριώτες μου πως δεν θα έρθουν οι Ρώσοι, κατέβηκαν και παραδόθηκαν στους Τούρκους. Οι τροφές τούς είχαν τελειώσει και τα γυναικόπαιδα δεν άντεχαν πια. Ομως, τι να σας πω; Τι είδαν τα μάτια μου. Ηταν τόσο φοβερό. Μερικούς τους σκότωσαν αμέσως ή τους σφάξανε μπροστά στα μάτια μας. Τους άλλους τους άρχισαν με χοντρά ραβδιά στο ξύλο. Οταν πια τελείωσαν όλα αυτά, μας ανάγκασαν όλους να γδυθούμε, άντρες και γυναίκες, και να βαδίσουμε. Βαδίσαμε έτσι σε αυτά τα χάλια δύο μέρες μέσα στα βουνά. Ο ένας ντρεπόταν τον άλλο και οι κακόμοιρες οι γυναίκες μας προσπαθούσαν να σκεπαστούν με τα κουρέλια και τα τσουβάλια που βρήκαν σε ένα έρημο ελληνικό χωριό. Μας πήγαιναν στο Καράχισαρ. Για να πάμε στο Καράχισαρ, έπρεπε να περάσουμε το βουνό Εΐριπελ, που ήταν χιονισμένο. Κρύος, παγωμένος αέρας τρυπούσε τα γυμνά κορμιά μας. Εκεί ήταν το τέλος. Κάπου 450 ψυχές πάγωσαν στο Εΐριπελ. Το πρώτο χιόνι είχε σκεπάσει όλους. Μάνα μου, μάνα μου. Την κρατούσα ως την τελευταία στιγμή. Και τον Ισαάκ, τον μικρότερο αδελφό μου, τον έσερνα από το χέρι, ώσπου τον άφησα κάτω. Δεν μπορούσε πια να περπατήσει. Νικόλα, μου είπε, κρυώνω, παγώνω. Και έκλεισε το στόμα του. Πάγωσε. Τρεις σωθήκαμε. Εγώ έφυγα και πήγα στο Τζαλ, βρήκα ρούχα και έπεσα μέσα στα βουνά να βρω σωτηρία».
(Γ.Ν. Λαμψίδης, Τοπάλ Οσμάν.)
«Αι δε παρθένοι κόραι και γυναίκες ατιμάζονται»
«600 περίπου γυναικόπαιδα αιχμάλωτοι οδηγούνται εις το μίαν περίπου ώραν απέχον Τουρκικόν χωρίον Τσασχούρ, όπου οι μεν γέροντες και άοπλοι άνδρες κατακρεουργούνται θηριωδέστατα εις την πλατείαν του χωρίου, αι δε παρθένοι κόραι και γυναίκες ατιμάζονται. Εκείθεν οδηγούνται εις το Ινοζού, παρά τας όχθας του Αλυος, και κάτωθεν του Καπού-Καγιά και εσωκλείονται εις το χάνι του Κιολέογλου Λεφτέρ, όπου φθάνει ο περιβόητος Σουπέ Ρεϊζή της Πάφρας Μεμέτ Αλής, προς τον οποίον γυναίκες τινές ετόλμησαν να διατυπώσουν παράπονα διά τας κακουχίας και ατιμώσεις τας οποίας έπαθον εκ μέρους των χωροφυλάκων και του στρατού. Επόμενον ήτο ν’ αποπεμφθούν σκαιότατα παρ’ αυτού, οπότε οι βιασταί των δυστυχών εκείνων γυναικοπαίδων, ενθαρρυθέντες περισσότερον, εθεώρησαν επιτετραμμένον πλέον εις αυτούς πάσαν βίαν και παν όργιον, ασυστόλως και δημοσία… Οι μαζικοί εκτοπισμοί και αι αθρόες απελάσεις ήταν το κατεξοχήν εξοντωτικόν μέτρον των τουρκικών αρχών εναντίον των Ελλήνων. Το μαρτύριον των μαζικώς εκτοπιζομένων πληθυσμών εικονίζεται σε επίσημες προξενικές εκθέσεις του 1916-1917. Η εφαρμογή αυτού του μέτρου αποφασίστηκε τον Ιούνιο του 1915 και άρχισε από τη χερσόνησον της Καλλίπολης και τα παράλια του Ελλήσποντου, για να επεκταθεί στα νησιά της Προποντίδος, σε όλην τη Μικράν Ασίαν και τον Πόντον».
(Παρατίθεται στο: Αντώνιος Γαβριηλίδης, «Σελίδες εκ της μαύρης εθνικής συμφοράς του Πόντου».)
«Έβαλαν φωτιά καίγοντας ζωντανούς όλους όσους είχαν συλλάβει»
«Το αποκορύφωμα της τουρκικής θηριωδίας σε βάρος των Μετεντζήδων του Μεταλλείου Ταύρου ήταν η επιδρομή ενός εκδικητικού τάγματος (ιντικάμ ταμπουρού) στις αρχές Αυγούστου 1920. Αφού συνέλαβαν τουλάχιστον 40 άνδρες, περνώντας από το Καβουκλού, κατευθύνθηκαν προς το Ανω Οβατζίκ. Οι εκεί πατριώτες θεώρησαν ότι επρόκειτο για ένα από τα συνηθισμένα “πλιάτσικα”. Ομως οι διαθέσεις των τσετών αποδείχθηκαν αγριότερες. Συνέλαβαν τρεις από τους δημογέροντες, τον παπα-Παναγιώτη Τσίβουλο και περίπου 30 άνδρες, ενώ στους συλληφθέντες συμπεριέλαβαν ακόμη δύο άνδρες από το Κάτω Οβατζίκ και τουλάχιστον 14 από το Μπουγά μαντέν. Ολοι όσοι συνελήφθησαν, περίπου 90 τον αριθμό, οδηγήθηκαν από τους τσέτες δεμένοι στη χαράδρα του Τορομάν (Τορομάν μπογάζ), όπου τους έκλεισαν σε ένα μαντρί προβάτων (αγιλί). Οι τσέτες, αφού συγκέντρωσαν ξύλα και κορμούς δένδρων, περιέλουσαν τον στάβλο με πετρέλαιο και έβαλαν φωτιά στις 6 Αυγούστου 1920, καίγοντας ζωντανούς όλους όσους είχαν συλλάβει. Οι τσέτες διαβεβαίωναν τις γυναίκες των θυμάτων, οι οποίες ρωτούσαν με αγωνία για την τύχη των δικών τους, ότι όλοι είχαν σταλεί στη χαράδρα για να κατασκευάσουν γέφυρα. Εκείνες, χωρίς να είναι σε θέση να αντιληφθούν τον εμπαιγμό και αγνοώντας το ολοκαύτωμα των ανθρώπων τους, παρακαλούσαν τους δολοφόνους να τους μεταφέρουν ρούχα και τρόφιμα…».
(Κυρ. Στ. Χατζηκυριακίδης, Το Μεταλλείο Ταύρου [Μπουγά Μαντέν] 1826-1924, εκδόσεις Αφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1999.)
«Οι στρατιώτες κρατούσαν μαστίγια και τριγυρνούσαν καβάλα στα άλογα φρουρώντας το πλήθος»
«Συνεχίσαμε να περπατάμε. Οι στρατιώτες κρατούσαν μαστίγια και τριγυρνούσαν καβάλα στα άλογα φρουρώντας το πλήθος. Η Μητέρα σταυροκοπήθηκε και άπλωσε το χέρι της στο χέρι της Γιαγιάς. Ο Πατέρας έκλεισε τα μάτια του και έσφιξε τα δόντια, αλλά συνέχισε να περπατάει όπως όλοι υπόλοιποι… Κάποια στιγμή το μεσημέρι, όταν ο ήλιος είχε ζεστάνει τόσο πολύ τον αέρα που η αναπνοή μας εξατμιζόταν πριν καλά καλά βγει από το στόμα μας και το σκληρό έδαφος έκαιγε τα πόδια μας μέσα από τους κάλους, φτάσαμε στα όρια της πόλης…». (Thea Halo, Ούτε το όνομά μου, εκδόσεις Γκοβόστη, Αθήνα 2001).
Η Σάνο Χάλο (Sano Halo) (Ευθυμία Βαρυτιμίδου του Χαραλάμπους, σύζυγος Αβραάμ Χάλο)- η Γιαγιά όλων των Ποντίων- που πέθανε το 2014 σε ηλικία 105 ετών, υπήρξε μια εξέχουσα προσωπικότητα, ένας ζωντανός θρύλος μαχητικότητας και κουράγιου, μια γυναίκα με όραμα και πίστη. Η Σάνο Χάλο, με την προσωπική της μαρτυρία, πρόβαλε σε όλο τον κόσμο το μείζον εθνικό ζήτημα της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας και γενικότερα όλων των χριστιανικών λαών της τότε παραπαίουσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Ήταν ένα από τα χιλιάδες παιδιά που χάθηκαν κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής κατά τις πορείες θανάτους που οργάνωσαν οι κεμαλικοί κατά τη δεύτερη φάση της Γενοκτονίας. Η οικογένειά της, όπως και ολόκληρη η ελληνική κοινότητα του Αγίου Αντωνίου της Κερασούντας, καθώς και τα γειτονικά χωριά, εκτοπίστηκε στο εσωτερικό της Ανατολίας. Δεκάχρονο κορίτσι βρέθηκε στο Κουρδιστάν και τελικά ολομόναχο στο Χαλέπι της Συρίας, όπου την περιέθαλψε μια οικογένεια Ασσυρίων. Παντρεύτηκε έναν Ασσύριο, με τον οποίο μετανάστευσε μέσω Λιβάνου στην Αμερική το 1925.
Χάρη στις προσπάθειες της κόρης της Θία Χάλο (Thea Halo) κατάφερε να ξετυλίξει το κουβάρι της προσωπικής ιστορίας και να ανακαλύψει το χωριό τους στην περιοχή μεταξύ Κοτυώρων και Φάτσας. Ηταν ένα από τα εκατοντάδες χωριά που οι τσέτες του Τοπάλ Οσμάν ισοπέδωσαν κατόπιν κεντρικών οδηγιών για να χαθούν τα ρωμαίικα ίχνη στην περιοχή του Πόντου.
«Όταν ρώτησαν τη μητέρα μου πώς είναι δυνατό να είχε υποφέρει τόσο πολύ και ακόμα να μην μισεί τους Τούρκους, η απάντησή της ήταν ανεκτίμητη και θα έπρεπε να αποτελεί μάθημα για εμάς. Είπε: ‘’Γιατί πρέπει να σπαταλάω τη ζωή μου μισώντας όταν υπάρχει ακόμα τόση πολλή ομορφιά στον κόσμο;’’», έγραψε η κόρη της. Η Γιαγιά όλων των Ποντίων, Σάνο Χάλο είχε δηλώσει ότι μία από τις ευτυχέστερες στιγμές της ήταν όταν απέκτησε το 2009 ελληνική ταυτότητα και ελληνικό διαβατήριο.
Πηγή: ethnos.gr
Δεν Ξεχνώ 19η Μαΐου: Ημέρα Μνήμης Της Γενοκτονίας Των Ελλήνων Του Πόντου
Αρχικά, πριν από τον όρο «Γενοκτονία» υπήρχε ο όρος «Εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας». Η γενοκτονία ως όρος διαμορφώθηκε κυρίως στη δίκη της Νυρεμβέργης το 1945, όπου δικάστηκε η ηγεσία των ναζιστών. Συγκεκριμένα ο όρος σημαίνει τη μεθοδική εξολόθρευση, ολική ή μερική, μιας εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας. Πρόκειται για ένα πρωτογενές έγκλημα, το οποίο δεν έχει συνάρτηση με πολεμικές συγκρούσεις. Επομένως ο Θύτης δεν εξοντώνει μια ομάδα για κάτι που έκανε, αλλά για κάτι που είναι. Στην περίπτωση των Ελλήνων του Πόντου, επειδή ήταν Έλληνες και χριστιανοί.
Η διαδικασία εξόντωσης των ελληνικών πληθυσμών του Πόντου, διακρίνεται ιστορικά σε τρεις φάσεις: από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ως την κατάληψη της Τραπεζούντας από τον ρωσικό στρατό (1914-1916), η δεύτερη τελειώνει με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1916-1918) και η τελευταία ολοκληρώνεται με την εφαρμογή της Σύμβασης της Λοζάνης, για την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (1918-1923). Το 1908 ήταν μια χρονιά ορόσημο για τους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τη χρονιά αυτή εκδηλώθηκε και επικράτησε το κίνημα των Νεότουρκων, που έθεσε στο περιθώριο τον Σουλτάνο. Πολλές ήταν οι ελπίδες που επενδύθηκαν στους νεαρούς στρατιωτικούς για μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό της θνήσκουσας Αυτοκρατορίας. Σύντομα όμως, οι ελπίδες τους διαψεύστηκαν.
Οι Νεότουρκοι έδειξαν το σκληρό εθνικιστικό τους πρόσωπο, εκπονώντας ένα σχέδιο διωγμού των χριστιανικών πληθυσμών και εκτουρκισμού της περιοχής, επωφελούμενοι της εμπλοκής των ευρωπαϊκών κρατών στο Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ελληνικό κράτος, απασχολημένο με το «Κρητικό Ζήτημα», δεν είχε τη διάθεση να ανοίξει ένα ακόμη μέτωπο με την Τουρκία.
Το Νεοτουρκικό Κομιτάτο «Ένωση και Πρόοδος»
Ιδρύθηκε το 1889 και εμφανίστηκε στην αρχή με προοδευτικό προσωπείο διακηρύσσοντας ότι είχε ως βάση του τις αρχές του Μιδάτ πασά, ο οποίος αναγνώριζε την ύπαρξη πολλών εθνοτήτων στην Οθωμανική αυτοκρατορία και πρότεινε την συγκρότηση της αυτοκρατορίας σε ομοσπονδία εθνών με ίσα δικαιώματα. Με την επανάσταση του 1908 οι Νεότουρκοι, με επικεφαλής τον Εμβέρ πασά, τον Ταλαάτ κ.ά., επικρατούν στην αυτοκρατορία και σταδιακά αποκαλύπτουν το πραγματικό τους πρόσωπο. Στόχος τους υπήρξε η μετατροπή της πολυεθνικής Οθωμανικής αυτοκρατορίας σε εθνικό Τουρκικό κράτος με την εξόντωση και τον εκτουρκισμό των άλλων λαών.
Στο συνέδριό τους, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1911, πάρθηκε η εξής απόφαση: «Η Τουρκία πρέπει να γίνει μωαμεθανική χώρα. Οι μωαμεθανικές αντιλήψεις και η μωαμεθανική ισχύς πρέπει να κυριαρχήσουν στη χώρα. Κάθε άλλη θρησκευτική προπαγάνδα πρέπει να καταπνίγεται. Η ύπαρξη της αυτοκρατορίας εξαρτάται από τη δύναμη του νεοτουρκικού κόμματος και από τη συντριβή όλων των ανταγωνιστικών σ’ αυτό ιδεολογιών. Αργά ή γρήγορα θα πρέπει να ολοκληρωθεί η πλήρης Οθωμανοποίηση όλων των υπηκόων της Τουρκίας. Και ασφαλώς, είναι ολοκάθαρο ότι αυτό δε θα μπορέσει να γίνει με την πειθώ και κατά συνέπεια θα πρέπει να προσφύγουμε στην ένοπλη βία. Ο χαρακτήρας της αυτοκρατορίας πρέπει να μείνει μωαμεθανικός και θα πρέπει να δούμε ότι οι μωαμεθανικοί θεσμοί και οι μωαμεθανικές παραδόσεις θα πρέπει να γίνονται σεβαστά. Το δικαίωμα των άλλων εθνοτήτων να έχουν τις δικές τους οργανώσεις θα πρέπει να αποκλειστεί. Κάθε μορφή αποκέντρωσης είναι προδοσία στην Τουρκική Αυτοκρατορία. Οι εθνότητες είναι αμελητέες ποσότητες. Μπορούν να κρατήσουν τη θρησκεία τους, αλλά όχι τη γλώσσα τους. Η διάδοση της Τουρκικής γλώσσας είναι ένα από τα κυριότερα μέσα εξασφάλισης της μωαμεθανικής υπεροχής και της αφομοίωσης των μη μωαμεθανικών στοιχείων…». {1}.
Α’ και Β’ φάση
Το κύμα των μαζικών διώξεων ξεκίνησε στον Πόντο με την μορφή εκτοπίσεων το 1915. Η τουρκική ήττα κατά τον Ρώσσο-Τουρκικό πόλεμο στην περιοχή, στο Σαρικαμίς στην βόρεια περιοχή της Μικράς Ασίας το 1915, αποδόθηκε στους Έλληνες που υπηρετούσαν στον οθωμανικό στρατό. Ως συνέπεια αυτού, όλοι οι στρατολογημένοι Πόντιοι εξαναγκάστηκαν σε στρατολόγηση στα τάγματα εργασίας. Έτσι δεν άργησαν να εκδηλώνονται κύματα λιποταξίας, με τον κόσμο να καταφεύγει στα βουνά. Μάλιστα στην επαρχία Κερασούντας, για αυτό τον λόγο, κάηκαν 88 χωριά ολοσχερώς μέσα σε τρεις μήνες. Οι Έλληνες της επαρχίας, περίπου 30.000, αναγκάστηκαν να διανύσουν, πεζοί, πορεία προς την Άγκυρα κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Αναπόφευκτα το ένα τέταρτο αυτών πέθαναν καθ’ οδόν.
Οι εκτοπίσεις συνεχίζονταν ακατάπαυστα και κατά την εποχή που τα ρωσικά στρατεύματα εισήλθαν στην Τραπεζούντα στις αρχές του 1916. Ιδιαίτερα με το πρόσχημα ότι οι Πόντιοι υποστήριζαν τις κινήσεις των Ρώσων μεγάλος αριθμός κατοίκων από τις περιοχές της Σινώπης και της Κερασούντος εκτοπίστηκαν στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας. Σημειώθηκαν επίσης και εξαναγκαστικοί εξισλαμισμοί γυναικών. Οι διώξεις προκάλεσαν τη δημιουργία θυλάκων αντίστασης από τους Πόντιους. Τελικά οι διώξεις εντάθηκαν με την έκδοση διατάγματος, τον Δεκέμβριο του 1916, που προέβλεπε την εξορία όλων των ανδρών από 18 ως 40 ετών και τη μεταφορά των γυναικόπαιδων στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Η εφαρμογή αυτού του μέτρου ξεκίνησε από την Άνω Αμισό και στην Μπάφρα. Στην επαρχία Αμάσειας 72.375 Έλληνες, από τους συνολικά 136,768, εκτοπίστηκαν, από τους οποίους το 70% πέθανε από τις κακουχίες. Πολλοί Πόντιοι θέλησαν να αντισταθούν οργανώνοντας, στις ορεινές εκτάσεις του Πόντου, αντάρτικα εναντίον του τακτικού στρατού, όπως στη Σάντα.
Στον Άγιο Γεώργιο Πατλάμ της Κερασούντος είχαν συγκεντρωθεί 3.000 Έλληνες, οι οποίοι έγκλειστοι και σε συνθήκες ασιτίας από τις οθωμανικές αρχές, βρήκαν αργό θάνατο. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου εξορίστηκαν συνολικά 235.000 Πόντιοι, ενώ 80.000 μετανάστευσαν στη Ρωσία. Ταυτόχρονα όμως, λιγότερο έντονες ήταν οι διώξεις που υπέστησαν, τότε, οι Έλληνες του ανατολικού Πόντου, στην περιοχή της Τραπεζούντας, κυρίως λόγω της ικανότητας του μητροπολίτη Χρύσανθου να συνδιαλλάσσεται με τις τοπικές αρχές, αλλά και από το γεγονός ότι από τον Απρίλιο του 1916 η περιοχή καταλήφθηκε από τον ρωσικό στρατό. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Επισκόπου Τραπεζούντας, ο αριθμός των θυμάτων αυτών των πολιτικών ανήλθε, για εκείνο το διάστημα, σε 100.000 περίπου. Δεν έπαψαν και οι διαμαρτυρίες από Αυστριακούς και Αμερικανούς διπλωμάτες κατά της οθωμανικής κυβέρνησης.
Τα Τάγματα Εργασίας (Amele Taburları)
Τους χριστιανούς, τους έστειλαν στα τάγματα εργασίας τα γνωστά Αμελέ Ταμπουρού, για να σπάζουν πέτρες, να ανοίγουν δρόμους στα βουνά, κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, βροχές, χιόνια κλπ. Τόσο άθλιες ήταν οι συνθήκες της ζωής τους, τόσο λίγη η τροφή και τόση η κακομεταχείρισή τους ώστε ελάχιστοι απ’ αυτούς επέζησαν. Τα Αμελέ Ταμπουρού ήταν στην πραγματικότητα τάγματα εξόντωσης των χριστιανών. «Mέχρι το τέλος του 1917 περισσότεροι από 200.000 Έλληνες είχαν καταταγεί, ηλικίας 15 έως 48 ετών. Πολλοί από αυτούς πέθαναν από την κακομεταχείριση, τις ασθένειες, την πείνα και το κρύο».{3}
«Σο Ερζερούμ εδέβασαμε τη κόλασης τα βάσανα. Κάθαν ημέραν βάσανα, κάθαν ημέραν πόνεα και πολλά λείμψανα. Τ’ ιφτεάρεα εδούλευαν κι ένοιγαν ταφία…. Όσοι επόρεσαν και έφυγαν κρυφά, εγομώθαν σα ρασία κιάν’ και εγλύτωσαν το θάνατον, αμα οι Τούρκ’ εγένταν ανήμερα θερία. Ερούζ’ναν σα Ρωμαίικα τα χωρία κιάν’, εταλάνευαν τ’ οσπίτεα και εράευαν να ευρήκ’νε κρυμμέντς κατσάκηδες. Εσκότωναν αγούρτς, ατίμαζαν γυναίκ΄ς και κορίτσεα. Επαίρναν ήνταν καλόν εύρηκαν, εδούναν φωτίαν και έκαιγαν τ΄οσπίτεα.
Ήντσαν ‘κι επήεν σο Τουρκικόν στρατόν και σα εξορίας σο Ερζερούμ και αλλού, ‘κι επορεί να εγροικά ντο έτον τ΄”Αμελέ Ταπουρού» {2}.
«Οι Εκτοπίσεις Ισοδυναμούν με Θάνατο»
Σχετικά με τις εκτοπίσεις και τις μακρές εξαντλητικές πορείες θανάτου, οι καθολικοί ιεραπόστολοι και διάφοροι διπλωμάτες ήταν πεπεισμένοι ότι δεν πραγματοποιούνταν για στρατιωτικούς λόγους και ότι ο εκτοπισμός σήμαινε σκόπιμο και βέβαιο θάνατο. Πολλές είναι οι σχετικές μαρτυρίες. Μια αναφορά που απεστάλη στον καρδινάλιο Gasparri, της Γραμματείας του Κράτους του Βατικανού, στις 20 Μαρτίου 1916, από τον αποστολικό επιτετραμμένο της Βιέννης καρδινάλιο Scapinelli υπογράμμιζε τα εξής: «Κάποιος μπορεί να θεωρήσει ότι η απέλαση είναι μια πιο ήπια μορφή τιμωρίας από τη δολοφονία. Πράγματι, αλλά η πρώτη δεν διαφέρει πολύ από την τελευταία. Και αυτό διότι παρόλο που κάποιος μπορεί να ξεφύγει τη γενική σφαγή, μπορεί να κρυφτεί ή να διαφύγει στα βουνά, η προοπτική επιβίωσης για τους εκτοπισμένους είναι εξαιρετικά χαμηλή. Αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους όπως τα βοοειδή, περπατούν εβδομάδες και μήνες σε διαφορετικές κατευθύνσεις του αρχικού προορισμού τους, ενώ η παροχή του απαραίτητου φαγητού είναι η πιο σπάνια περίπτωση. Έτσι, οι φτωχοί υποκύπτουν στη μαζική λιμοκτονία και τις επιδημίες. Όταν φτάνουν στον προορισμό τους δεν υπάρχει διαμονή για αυτούς, αλλά οδηγούνται σε έναν νέο προορισμό και στη συνέχεια πάλι σε άλλο, έτσι ώστε να μην ξαποστάσουν ποτέ. Σε άλλες περιπτώσεις, οι οικογένειες διασκορπίζονται και επειδή οι άνδρες συνήθως διαχωρίζονται από τις γυναίκες και επειδή οι τελευταίες εξαρτώνται εξ ολοκλήρου στη ζωή τους από τους συζύγους, η πείνα και οι απειλές οδηγούν τις γυναίκες στα τουρκικά σπίτια. Τα παιδιά εξισλαμίζονται από ιδιώτες Τούρκους ή ως ορφανά πολέμου εξισλαμίζονται μέσω κρατικών δομών …»{4} . Παρόμοιες πληροφορίες απεστάλησαν από τον Αποστολικό Νούντσιο της Βιέννης στις 5 Νοεμβρίου 1915, όπου σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι «ο εκτοπισμός είναι πολύ συχνά ισοδύναμος με τον θάνατο ή για τα μικρότερα παιδιά σημαίνει την είσοδο στις ισλαμικές και τουρκικές οικογένειες». Και ο Γερμανός πρόξενος της Σαμψούντας, Kückhoff, έγραψε στο γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών στις 16 Ιουλίου 1916: «Από αξιόπιστες πηγές, ολόκληρος ο ελληνικός πληθυσμός της Σινώπης και της παραλιακής περιοχής της επαρχίας Κασταμονής έχει εξοριστεί. Εξορία και εξολόθρευση είναι στα τουρκικά η ίδια έννοια, γιατί όποιος δε δολοφονείται, πεθαίνει ως επί το πλείστον από τις αρρώστιες και την πείνα»{5}.
Γ’ φάση
Ύστερα από την συνθηκολόγηση της Ρωσίας και την απόσυρση του ρωσικού στρατού από την περιοχή, εντάθηκαν οι διώξεις στην περιοχή. Με την άφιξη του Κεμάλ Ατατούρκ, τον Μάιο του 1919, στην περιοχή και την έξαρση του κινήματος του εντάθηκε η δράση ατάκτων ομάδων (τσετών) κατά των χριστιανικών πληθυσμών. Στις 29 Μαΐου ο Κεμάλ ανέθεσε στον τσέτη Τοπάλ Οσμάν την επιχείρηση για τη διενέργεια μαζικών επιχειρήσεων κατά του τοπικού πληθυσμού. Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιήθηκαν οι σφαγές και οι εκτοπίσεις των Ελλήνων στη Σαμψούντα και σε 394 χωριά της περιοχής, κατοικημένα από ελληνικούς πληθυσμούς. Σχετικές αναφορές έχουν καταγραφεί από το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, καθώς και από τον Αμερικανό πρέσβη Χένρυ Μοργκεντάου. Μεταξύ Φεβρουαρίου και Αυγούστου 1920 πραγματοποιήθηκε η πυρπόληση της Μπάφρας και η μαζική εξόντωση των 6.000 Ελλήνων που είχαν σπεύσει να βρουν προστασία στις εκκλησίες της περιοχής. Συνολικά από τους 25.000 Έλληνες που ζούσαν στις περιοχές της Μπάφρας και του Ααζάμ, το 90% δολοφονήθηκε, ενώ από τους υπόλοιπους, οι περισσότεροι εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Οι προύχοντες και οι προσωπικότητες του πνεύματος, συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο από τα αποκαλούμενα “Δικαστήρια της Ανεξαρτησίας” στην Αμάσεια, κατά τον Σεπτέμβριο του 1921. Παράλληλα, σημειώνονταν και εξαναγκαστικές αποσπάσεις νεαρών κοριτσιών και αγοριών από τις οικογένειές του, τα οποία δίνονταν για τα χαρέμια των εύπορων Τούρκων.
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
Περισσότεροι από 350.000 Πόντιοι βρήκαν μαρτυρικό θάνατο από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς. Τα βουνά και οι χαράδρες του Πόντου γέμισαν από τα πτώματα των αθώων θυμάτων της τουρκικής θηριωδίας. Τον επίλογο της τραγικής ποντιακής γενοκτονίας αποτελεί ο βίαιος ξεριζωμός των επιζώντων. Με τη συνθήκη της ανταλλαγής των πληθυσμών (Συνθήκη της Λοζάνης 1923) έρχονται στην Ελλάδα και τα τελευταία ζωντανά υπολείμματα. Οι πρόσφυγες μεταφέρονταν με τουρκικά πλοία και με την επίβλεψη των συμμαχικών δυνάμεων στην Κωνσταντινούπολη περιθάλπονταν από τον εκεί Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό στους στρατώνες Σελιμιέ και από εκεί, επιβιβάζονταν σε ελληνικά πλοία με προορισμό την Ελλάδα. Οι συνθήκες μεταφοράς στην Κωνσταντινούπολη ήταν άθλιες και συχνά εκβιαστικές, η δε κατάσταση στους τούρκικους στρατώνες ήταν τραγική, καθώς οι ταλαιπωρημένοι πρόσφυγες στοιβάζονταν κατά χιλιάδες χωρίς νερό και με τις αρρώστιες, κυρίως τον τύφο, να τους θερίζουν κυριολεκτικά. Κανείς Πόντιος δεν απομένει στην ιστορική του πατρίδα εκτός από αυτούς που βίαια εκτουρκίστηκαν και εξισλαμίστηκαν. Οι Έλληνες πρόσφυγες που ήλθαν από τον Πόντο στην Ελλάδα, ανέρχονται περίπου, κατά τους υπολογισμούς της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, σε 325.000 έως 400.000 άτομα.
Στις 24 Φεβρουαρίου 1994 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μαϊου ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο», ημέρα που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα. Επίσης, στο 1998 η Βουλή ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη «της 14ης Σεπτεμβρίου ως ημέρας εθνικής μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος».
*Τού Κωνσταντίνου Αραμπάμπασλη
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
- Φωτιάδης Κωνσταντίνος Ε, Το ποντιακό ζήτημα και η 19η Μαΐου : Εκείθεν και εντεύθεν του Αιγαίου / Κωνσταντίνος Φωτιάδης, Ευάγγελος Τσιανάκας. – Θεσσαλονίκη : Σταμούλης Αντ., 2015.
- Κωνσταντίνος Α. Βακαλόπουλος, Διωγμοί και Γενοκτονία του Θρακικού Ελληνισμού – Ο Πρώτος Ξεριζωμός (1908-1917), Θεσσαλονίκη: Ηρόδοτος, 1998.
- Σαμουηλίδης Χ., Ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού. Θεσσαλονίκη 1992.
- Έδρα Ποντιακών Σπουδών ΑΠΘ
- Cognosco Team
- http:// clioturbata.com/kyriakidis_genocide/
Σημειώσεις:
- {1} Το συνέδριό του Νεοτουρκικού Κομιτάτου, στη Θεσσαλονίκη το 1911. «Η Τουρκία πρέπει …μωαμεθανικών στοιχείων…»
- {2} Απόδοση στη νεοελληνική: «Ου παντός πλειν ες Πόντον”, του ιατρού Γιώργου Πολυχρονίδη.
«Σο Ερζερούμ… Αμελέ Ταπουρού» - {3} Φωτιάδης Κωνσταντίνος, Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 2004, τομ. 1, σ. 569. Αναφέρεται στο Vryonis (2007), σ. 286.
- {4} Segreteria di Stato, Sezione per i Rapporti con gli Stati, Archivio Storico, Congregazione degli Affari Ecclesiastici Straordinari, Austria-Ungheria, 1916, Pos. 1075, fasc. 466, ff. 9r, 10r, 11r, 12r, 13r, 14r, 15r, 16r, 17r, 18r, 19r, 20r, 21r, 22r, 23r, 24r and 25r, M. Erzberger, Memorandum uber die Lage der kath. Armenier in der Türkei, Βερολίνο, Φεβρουάριος 1916. Σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1948 και το άρθρο 2, παράγραφος ε), πράξη γενοκτονίας αποτελεί η «αναγκαστική μεταφορά παίδων μιας ομάδος εις ετέραν ομάδα».
- {5}http://clioturbata.kyriakidis_genocide.com/ Bonn PAAA, Türkei Nr. 168, Beziehungen der Türkei zu Griechenland, Bd. 15, (16.7.1916), Abschrift von Telegramm Nr. 129 (15.7.1916) von Kückhoff. Wien HHSTA, PA, XXXVIII, Karton 369, Konsultate 1916, Trapezunt, ZI 27/p, Kwiatkowski an Buriàn, Samsun (30.7.1916) στο Κωνσταντίνος Εμμ. Φωτιάδης, Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, σ. 208. Βλ. και “Turkish Cruelty Bared by Greeks”, The New York Times (June 16, 1918), σ. 42 στο Tessa Hofmann, The Genocide against the Christians, σ. 54, που αναφέρεται στη μαρτυρία του Kückhoff ως εξής: “In Turkish the terms deportation and destruction have the same meaning, for in most cases those who are not killed fall victim to diseases or starvation”.
ΠΗΓΈΣ:
1)Επιτροπή Ποντιακών Μελετών
2) Clio Turbata
3) Cognosco team
Οπτικοακουστικo υλικό:
- Συγκλονιστικές μαρτυρίες Ἑλλήνων τοῦ Πόντου
https://www.youtube.com/watch?v=FWWVCVmTs3Ah
*Έρευνα: Του Κωνσταντίνου Αραμπάμπασλη
Οι τρεις «προδοσίες» του Βενιζέλου
Γράφει ο ΙΟΣ
Εκατό χρόνια μετά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13 που διπλασίασαν το ελληνικό κράτος, η κατάσταση της χώρας δεν προσφέρεται για επετειακούς πανηγυρισμούς, έστω κι αν στο τιμόνι της βρίσκεται ένας γνήσιος απόγονος της Πηνελόπης Δέλτα.
Μέσα στις συνθήκες της κρίσης, ακόμη και τα εκατοντάχρονα της κατάληψης της Θεσσαλονίκης απ΄ τον ελληνικό στρατό πέρασαν σχεδόν στα μουλωχτά, με μια πανηγυριώτικη παρέλαση φαντάρων που φορούσαν στολές εποχής και δυο επιστημονικά συνέδρια χαμηλών τόνων. Οσο για το «νόημα» της επετείου, αυτό συμπυκνώθηκε στο γνωστό στερεότυπο, σύμφωνα με το οποίο οι Ελληνες μεγαλουργούν όταν (και εφόσον) παραμένουν ενωμένοι.
Στην πραγματικότητα, μια τέτοια σύμπνοια δεν υπήρξε το 1912-13 παρά μόνο στα φληναφήματα των (πολύ μεταγενέστερων) πανηγυρικών. Η πολιτικοστρατιωτική ηγεσία που διεξήγαγε τους Βαλκανικούς πολέμους ήταν αντίθετα βαθιά διχασμένη, καθώς έπρεπε να δώσει οριστική απάντηση στο εκκρεμές δίλημμα μισού αιώνα: άμεση απελευθέρωση μεγάλου μέρους των «αλύτρωτων αδελφών» (ουσιαστικά, των ελληνόγλωσσων χριστιανών Ηπείρου, Νότιας Μακεδονίας και νησιών) ή αναγκαστική παραμονή τους κάτω από οθωμανική κυριαρχία ώσπου, «πάλι με χρόνους και καιρούς», να καταστεί εφικτή η πλήρης υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας με την ενσωμάτωση της μισής Βαλκανικής (και Αυτοκρατορίας) στο ελληνικό βασίλειο;
Οπως εξηγούμε σε άλλες στήλες, η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν ήταν τότε καθόλου αυτονόητη. Ο ρεαλιστής πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος επέλεξε το πρώτο, συμμαχώντας με τα υπόλοιπα χριστιανικά βαλκανικά κράτη εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καταγγέλθηκε όμως από τους τότε ακραιφνείς εθνικιστές ως ένας μειοδότης που ξεπούλησε τα μακρόπνοα οράματα του Ελληνισμού για ένα ευτελές αντίτιμο.
Η επιλογή του καθορίστηκε από τον πραγματικό συσχετισμό δυνάμεων μεταξύ των εμπολέμων. Οι σύμμαχοι παρέταξαν συνολικά 693.000 στρατιώτες εναντίον 346.000 του οθωμανικού στρατού, απ” αυτούς όμως μόνο 130.000 ήταν Ελληνες έναντι 223.000 Σέρβων, 25.000 Μαυροβουνίων και 305.000 Βουλγάρων (ΓΕΣ/ΔΙΣ, «Επίτομη ιστορία των Βαλκανικών πολέμων», Αθήνα 1987, σ. 260). Η Ελλάδα συνέβαλε στη συμμαχική προσπάθεια κυρίως με την παρουσία του στόλου της, που εμπόδισε τους Οθωμανούς να μεταφέρουν ενισχύσεις από τη Μ. Ασία στα μέτωπα της Μακεδονίας και του Κοσσυφοπεδίου.
Εχοντας πλήρη επίγνωση αυτής της πραγματικότητας, ο Βενιζέλος προτίμησε τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο χωρίς προκαθορισμένη διανομή της λείας, ποντάροντας στην υποτίμηση των ελληνικών δυνατοτήτων από εχθρούς και συμμάχους και στο γεγονός ότι οι Βούλγαροι θ” αντιμετώπιζαν, λόγω γεωγραφικής θέσης, τον κύριο όγκο του οθωμανικού στρατού στη Θράκη. Οι εξελίξεις τον δικαίωσαν, όχι όμως και οι εθνικιστές της εποχής.
Το «κρέας» και η «σκιά»
Το πρώτο κύμα αντιδράσεων ξεκινά με την κήρυξη του πολέμου, το φθινόπωρο του 1912, κι εκδηλώνεται με τη μορφή ενδοϋπηρεσιακής γκρίνιας. Φορείς του είναι κυρίως διπλωμάτες και πολιτικοί που λίγο νωρίτερα είχαν καθοδηγήσει τον Μακεδονικό Αγώνα και, παρά τον μεγαλοϊδεατισμό τους, διαφωνούν με την ελληνική συμμετοχή σ” έναν παμβαλκανικό απελευθερωτικό πόλεμο.
Η αντίθεσή τους αυτή δεν έχει φυσικά καμιά σχέση με τις αυθόρμητες αντιπολεμικές διαθέσεις που συναντάμε σε μια (μικρή αρχικά) μερίδα φαντάρων ή ακόμη κι αξιωματικών. Αυτό που τους ενοχλεί είναι η «λάθος» επιλογή στρατοπέδου, η συμμαχία με τη Σερβία, το Μαυροβούνιο και κυρίως τη Βουλγαρία εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ντοπαρισμένοι από το αντισλαβικό μένος των προηγούμενων χρόνων και την άτυπη ελληνοτουρκική σύμπραξη κατά των κομιτατζήδων, οι περισσότεροι επιτελείς του Μακεδονικού Αγώνα θεωρούσαν τη μεσοπρόθεσμη ακεραιότητα του οθωμανικού κράτους αναγκαία προϋπόθεση για τη μακροπρόθεσμη υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας –ορισμένοι μάλιστα απ” αυτούς, όπως ο Ιων Δραγούμης κι ο Αθανάσιος Σουλιώτης-Νικολαΐδης, είχαν καταλήξει να θεωρούν μόνη λύση τον σταδιακό «εξελληνισμό» του.
Η προοπτική διανομής των ευρωπαϊκών εδαφών της αυτοκρατορίας μεταξύ των Βαλκάνιων συμμάχων αντιμετωπιζόταν έτσι, όχι ως μια μερική ικανοποίηση των βλέψεων του ελληνικού αλυτρωτισμού, αλλά σαν η οριστική ταφόπλακα της Μεγάλης Ιδέας.
Σύνδεσμος της Ελλάδας στο βουλγαρικό επιτελείο, ο Σουλιώτης καταγράφει ευθύς εξαρχής στο προσωπικό ημερολόγιό του τη στρατηγική διαφωνία του με τη Βαλκανική Συμμαχία: περνώντας από το Ζάγκρεμπ, σημειώνει πως «όταν είδα τόσους Σλαύους και εσυλλογίσθηκα έπειτα τους Σέρβους και τους Βουλγάρους και τους Ρώσσους και τα σλαυικά ονόματα της Πελοποννήσου, εσυλλογιζόμουν: Δεν ήλθαν εδώ οι πολιτικοί της Ελλάδος που μας διευθύνουν και δεν βλέπουν παρά μόνο την Αθήνα, όταν βιάζονται ν’ ανοίξουν στους Σλαύους τις πόρτες του Αιγαίου και να παίξουν του Εθνους την ψυχή «μετά των αλλοφύλων»» («Ημερολόγιον του πρώτου βαλκανικού πολέμου», Θεσ/νίκη 1962, σ. 1).
Εξίσου κάθετη προς τις επιλογές της κυβέρνησης Βενιζέλου είναι η αντίθεση και του Ιωνα Δραγούμη, πολιτικού συμβούλου του διαδόχου (και αρχιστρατήγου) Κωνσταντίνου. Το πρόβλημα εδώ αφορά αρχικά τις ελληνικές κοινότητες των αστικών κέντρων που αναμένεται να περάσουν στα χέρια των Σέρβων ή των Βουλγάρων.
«Ας ευχηθούμε ίνα η ζημία μας εκ του πολέμου του συμμαχικού ν αποβή όσον οίον τε μικροτέρα», γράφει στις 11 Δεκεμβρίου στον πατέρα του Στέφανο – βουλευτή, τέως πρωθυπουργό κι έναν από τους αρχιτέκτονες του ελληνικού αλυτρωτισμού στον μακεδονικό χώρο επί δεκαετίες. «Πολλάς ελπίδας δεν έχω ούτε διά τας Σέρρας ούτε διά το Μοναστήριον. […] Ανησυχώ διά τας διαπραγματεύσεις ως εκ της γνωστής αγνοίας υπό του Βενιζέλου των εξωτερικών δυνάμεων του έθνους και της τρομακτικής αυτού και αλογίστου υποχωρητικότητος».
Σαφέστερος γίνεται στην επόμενη επιστολή του, δέκα μέρες αργότερα: «Ο πόλεμος δεν ήτο αναπόφευκτος, ως φαίνεται νομίζω, διότι άνευ ημών δεν θα κατέφευγον εις πόλεμον οι Σερβο-βούλγαροι. Αλλά και εάν ήτο αναπόφευκτος, ουδείς επίεζεν ημάς ώστε να τον αναλάβομεν αυθωρεί και άνευ προηγουμένης συνεννοήσεως επί πάντων θεμάτων και πάσης λεπτομερείας. Και αν καθίστατο αδύνατος η συνεννόησις προς τους συμμάχους, δεν θα εγίνετο ο πόλεμος. Ας μη εγίνετο. Το έθνος έμεινεν επί αιώνας μετά των Τούρκων, δεν θα εχάνετο ο κόσμος εάν επί τινα έτι χρόνον εξηκολούθει η συμβίωσις αύτη».
Πεποίθηση του Ιωνα είναι πως η εθνική εξόρμηση υπαγορεύθηκε από μικροκομματικούς και μόνο λόγους: «Η αλήθεια είναι ότι τον πόλεμον απεφάσισεν ο Βενιζέλος ίνα πνίξη εν τοσούτω μεγάλω ζητήματι το μικρότερον Κρητικόν ζήτημα. Και πάλιν η Κρήτη παρέσυρεν ημάς, ίνα μη πέση η Κυβέρνησις. Αξιοθαύμαστος η αυτοθυσία των Ελλήνων πολιτικών!»
Οταν γράφονταν τα παραπάνω, ο ελληνικός στρατός κατείχε ήδη τη Θεσσαλονίκη κι όλα τα εδάφη της ΝΔ Μακεδονίας μέχρι τη γραμμή Φλώρινα-Σούμποτσκο (σημ. Αριδαία), όλη σχεδόν την Ηπειρο (εκτός από τα πολιορκούμενα Γιάννενα), τη Χαλκιδική, ένα προγεφύρωμα στο Παγγαίο κι όλα τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Ο Στέφανος Δραγούμης είχε διοριστεί γενικός διοικητής Κρήτης, ενέργεια που επικύρωνε ντε φάκτο την ένωση της μεγαλονήσου. Ο σερβικός στρατός είχε φτάσει μέχρι Μοναστήρι-Γευγελή, ο βουλγαρικός μπροστά στην Κωνσταντινούπολη.
Στη Μακεδονία η γραμμή διαχωρισμού ελληνικής και βουλγαρικής ζώνης ξεκινούσε από την Αλμωπία, διέσχιζε τα χωριά του Λαγκαδά και κατέληγε στις εκβολές του Στρυμόνα. Για τη μοιρασιά αυτών των (τύποις κοινών) κατακτήσεων είχαν ήδη αρχίσει διαπραγματεύσεις μεταξύ των συμμάχων, με βασικό κριτήριο τη συμβολή κάθε πλευράς στην πολεμική προσπάθεια και την επίτευξη μιας «γεωπολιτικής ισορροπίας» μεταξύ τους.
Λάθος απελευθέρωση;
Στην επιστολή της 21.12.1912, ο Ιων δεν διστάζει έτσι να κατηγορήσει τον Βενιζέλο ότι κακώς απελευθέρωσε τα νησιά του Αιγαίου, «ενώ προς βορράν ήτο ο κίνδυνος και η ανάγκη προβλέψεως»: «Η κατάληψις των νήσων, πλην του ότι απησχόλησε στρατεύματα κάλλιστα δυνάμενα να διατεθώσι προς βορράν (προς κατάληψιν Αυλώνος, Καβάλας, Δεδεαγάτς) παρέσχεν αμέσως αφορμήν εις τους Βουλγάρους προς απαίτησιν ανταλλαγμάτων εις βάρος ημών εν Μακεδονία και Θράκη».
Το ίδιο σκεπτικό αναπτύσσει, με ακόμη μεγαλύτερη σαφήνεια, ένας ακόμη μακεδονομάχος διπλωμάτης: ο Δημήτριος Καλλέργης, πρόξενος στο Μοναστήρι το 1904 και ΥΠΕΞ το 1910. «Ως προς τας νήσους δεν δύναμαι να εννοήσω την μεγάλην σημασίαν ην φαίνονται αποδίδοντες εις την μετά της μητρός Ελλάδος ένωσιν», γράφει στις 25.12.1912 στον Στέφανο Δραγούμη. «Αι νήσοι θα μείνουν πάντοτε ελληνικαί. Θάττον ή βράδιον θα ενωθώσι μεθ” ημών. Διατί λοιπόν να επιμείνωμεν εις τοιούτον βαθμόν, όταν είναι εκ των προτέρων γνωστόν ότι θα μας αφαιρέσωσιν εκ Μακεδονίας ό,τι μας δώσουν από τας νήσους;».
Βάσει αυτής της λογικής, ο επιστολογράφος κατηγορεί τον Βενιζέλο και τους ομοϊδεάτες του ότι «μόνον περί της πόλεως της Θεσσαλονίκης ομιλούσι, μόνον περί αυτής ενδιαφέρονται και θα ήσαν ευτυχείς εάν μόνον την πόλιν της Θεσσαλονίκης κατορθώσωμεν να λάβωμεν έστω και με ουδέτερον λιμένα». Η απελευθέρωση των νησιών, κατοικούμενων από 300.0000 Ελληνες, θεωρείται προϊόν αντεθνικού πολιτικαντισμού: «Ο κ. Βενιζέλος εν τοιαύτη περιπτώσει θα δυνηθή να είπη ότι ο αριθμός των νέων Ελλήνων υπηκόων είναι σχεδόν ίσος προς τον αριθμόν των νέων υπηκόων όν πρόκειται ν’ αποκτήση η Βουλγαρία, ο δ” απλοϊκός ελληνικός λαός, επί τω ακούσματι νέου τοιούτου σοφίσματος, θα τον χειροκροτήση».
Ο Στέφανος Δραγούμης απαντά στις 4.2.1913, διαφωνώντας μόνο για τα κίνητρα του Βενιζέλου: «Η δικαιολογία ότι εκ του εφαρμοσθέντος σχεδίου εδιπλασιάσθη ο αριθμός των υπό το σκήπτρον του Βασιλέως ελευθέρων Ελλήνων, άδικον είναι να θεωρηθεί ως έργον υστεροβούλου πολιτικής υπαγορεύσεως. Διότι ατυχώς τούτο από αρχικής εμπνεύσεως υπήρξε το θεμελιώδες στήριγμα της ιδέας του καταρτίσαντος το όλον σχέδιον».
Η επιλογή του κρητικού πολιτικού «εις το κρέας να θυσιάση την σκιάν», ν’ αποδεχτεί δηλαδή τη «διακοπή» της (φαντασιακής) εδαφικής «συνεχείας Μακεδονίας, Θράκης και Μ. Ασίας» με το ελληνικό κράτος με αντάλλαγμα τον «άμεσον διπλασιασμόν της δυνάμεως του ελευθέρου Βασιλείου δι” επεκτάσεως προς δυσμάς και νότον και μετρίως προς βορράν», χαρακτηρίζεται πάντως «κακόν όνειδος» και «ολίσθημα»: «Εις ημάς απολείπεται μόνον η ευχή να ίδωμεν όσον οίον τε εις το ελάχιστον περιοριζομένας τας μεγάλας ζημίας».
Η ανεπιθύμητη Θράκη
Αποφασισμένοι να μην αφήσουν τον ρεαλιστή πρωθυπουργό να σβήσει «διά μονοκονδυλιάς» το «θετικόν όνειρόν» τους ν” ανασυστήσουν το Βυζάντιο, οι βουκόλοι του ελληνικού εθνικισμού προχωρούν σε μια υπόγεια επικοινωνιακή καμπάνια επικεντρωμένη στην «εγκατάλειψη» των Ελλήνων της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης. «Είναι κοινόν μυστικόν ότι ο κ. Βενιζέλος είναι υποχωρητικός εις όλα απέναντι των Βουλγάρων», γράφει ο Ιων στον πατέρα του στις 7 Φεβρουαρίου. «Διά τούτο εκινήσαμεν τας εφημερίδας ίνα υποστηρίξωσι τα ελληνικά δίκαια επί των χωρών της Θράκης και Μακεδονίας ας παραχωρεί ασυζητητί ο πρώτος πολίτης της Ελλάδος εις τους Βουλγάρους, ήτοι επί των περιφερειών Σερρών, Δράμας, Καβάλας, Ξάνθης και της λοιπής Θράκης της κατειλημμένης υπό των απογόνων του Κρούμου». Η δράση αυτή βασίζεται στην εκτίμηση πως ο πρωθυπουργός είναι θρασύδειλος και «μόνον ο φόβος μη υπό της κοινής γνώμης αποδοκιμασθή δύναται να συγκρατήση αυτόν από του κατηφόρου».
Αιχμή του δόρατος της καμπάνιας αποτελεί η κινητοποίηση του λόμπι των «αλύτρωτων ομογενών» από τα αστικά κέντρα της βουλγαρικής ζώνης, με «απόσπασιν διαμαρτυρήσεων» των ελληνικών κοινοτήτων και υποβολή υπομνημάτων στον διάδοχο Κωνσταντίνο. Με μεσολάβηση του Ιωνα, μια επιτροπή συναντά τον πρωθυπουργό και του εκθέτει «τον πόνον και τον φόβον 150.000 Ελλήνων γνησίων» ότι θα υπαχθούν «εις δουλείαν φρικωδεστέραν και της τουρκικής». Ο Βενιζέλος, ενημερώνει τον πατέρα Δραγούμη ο επικεφαλής Ιωάννης Δέλλιος (4.3), τους απάντησε «ότι ταύτα είναι ποιητικά και ότι τα πραγματικά είναι ότι οι Βούλγαροι παρέταξαν 350.000 στρατόν, οι Σέρβοι 250.000 ενώ ημείς 120.000 και τον στόλον, τον οποίον υπελόγισεν εις 60.000, και ότι κατ” ανάγκην θα ισχύση το δίκαιον του ισχυρωτέρου. Ηναγκάσθην τότε να τω είπω ότι οι πληθυσμοί των μερών εκείνων επί έτη αγωνισθέντες δεν είναι διατεθειμένοι να αφήσωσιν εαυτούς να τους διανείμωσιν ως αγέλην τινά κτηνών και ότι είναι υποχρεωμένοι να ανθιστώσιν. Ο κ. πρωθυπουργός εθύμωσεν ολίγον».
Μια ερμηνεία αυτού του θυμού έδωσε η φιλοκυβερνητική «Εστία» (3.3), φωτογραφίζοντας προσωπικά τον Δέλλιο: ο Βενιζέλος, διαβάζουμε, κατανοεί «κάθε παράπονον, κάθε διαμαρτυρίαν και κάθε απειλήν ακόμη από μέρους των επί τόπου Ελλήνων, οι οποίοι υπέφεραν τα πάνδεινα μέχρι τούδε υπό την Τουρκικήν τυραννίαν και φοβούνται ότι δεν θα τελειώσουν τα βάσανά των. Του δίδουν όμως εις τα νεύρα όλοι οι εκ των υποδούλων μεν καταγόμενοι μερών, αλλά από αμνημονεύτων χρόνων εγκατεστημένοι εν Αθήναις, οι οποίοι παρέχουν εκ του ασφαλούς συμβουλάς και οδηγίας εξεγέρσεων εις τους εκεί, εκ των αποτελεσμάτων των οποίων μόνον οι άλλοι θα εξέλθουν ζημιωμένοι».
Παράπλευρη συνέπεια της αντιπαράθεσης υπήρξε και η «μηνιαία παύσις» του Ιωνα από το ΥΠΕΞ. Σε μια διαμαρτυρόμενη θαυμάστριά του, ο πρωθυπουργός εξηγεί πως «αυτό το κομιτατζήδικο πνεύμα έφαγε τον τόπο» (Φ. Δραγούμης, «Ημερολόγιο 1912-1913», Αθήνα 1988, σ. 283).
Στις 2 Μαρτίου 1913 η συζήτηση περνά από τα πολιτικά παρασκήνια στα κοινοβουλευτικά έδρανα και τον αθηναϊκό Τύπο, με αφορμή την κατάθεση υπομνήματος των «αλυτρώτων» στη Βουλή. Ο Βενιζέλος δέχεται ομαδικά πυρά αγορητών που τον κατηγορούν για μειοδοσία και τον απειλούν ότι «όχι μόνον εν τω ελευθέρω κράτει, αλλά και εν τω υποδούλω Ελληνισμώ θα υπάρξη αντίστασις ριζική και ανένδοτος». «Δεν επιθυμώ ως Ελλην εις την ιστορίαν ν” αναγραφή ότι πόλεις ελληνικαί εκουσίως απεδέχθησαν την βουλγαρικήν κυριαρχίαν και ότι δεν υπήρξε Βουλή ελληνική διαμαρτυρηθείσα διά την τοιαύτην κατάστασιν», διακηρύσσει χαρακτηριστικά ο βουλευτής Λακωνίας Πετροπουλάκης.
Αντί ν” αναδιπλωθεί, ο Βενιζέλος αντεπιτίθεται: «Εξ ανάγκης», ξεκαθαρίζει, «θα περιέλθωσιν εις την κυριαρχίαν των συμμάχων πληθυσμοί ελληνικοί και μάλιστα πυκνοί». Υποστηρίζει, μάλιστα, πως αυτό επιβάλλεται για στρατηγικούς λόγους: ακόμη «και εάν μας έλεγον οι σύμμαχοι ότι είναι διατεθειμένοι να μας αφήσωσι να επεκτείνωμεν τα όριά μας προς τα εκεί, διά να περιλάβωμεν και τους ελληνικούς εκείνους πληθυσμούς, εγώ τουλάχιστον ως υπεύθυνος κυβέρνησις δεν θα εδεχόμην τοιαύτην χάραξιν ορίων ως λίαν επικίνδυνον, διότι η Ελλάς θα ήτο ασθενεστέρα κατά τοιούτον τρόπον εκτεινομένη παρά την θάλασσαν, άνευ σπονδυλικής στήλης, παρ” όσον θα ήτο εάν τα σύνορα αυτής εστρογγυλεύοντο κατ” άλλην διεύθυνσιν». Το μόνο που μπορεί να γίνει «περί του πληθυσμού εκείνου, είναι να ληφθή πρόνοια όπως διασωθή η εθνική αυτού συνείδησις». Κάθε άλλη επιλογή είναι εθνικά επικίνδυνη και οι Ελληνες των εν λόγω περιοχών δεν πρέπει «να γίνωσιν όργανα ενεργειών ανθρώπων οι οποίοι δύνανται μεν να άγωνται από πατριωτικάς διαθέσεις, αλλ” οι οποίοι είναι οι μάλλον επικίνδυνοι άνθρωποι διά τα εθνικά συμφέροντα, διότι αφήνουσι να οδηγώνται εν τη διαχειρίσει αυτών αποκλειστικώς και μόνον από την καρδίαν και θέτουσι εις δευτέραν μοίραν τον νουν». Συμπλέοντας με τον πρωθυπουργό, ο βουλευτής Αραβαντινός θα φροντίσει επίσης να θυμίσει στο σώμα πως, όσα δικαιώματα αναγνωριστούν στους Ελληνες της βουλγαρικής ζώνης, «είμεθα υποχρεωμένοι και ημείς να εφαρμόσωμεν διά τους [μειονοτικούς] πληθυσμούς εκείνους, οι οποίοι θα περιέλθωσιν εις ημάς».
Οι δηλώσεις Βενιζέλου αντιμετωπίστηκαν ως εθνική προδοσία από τους πρωθυπουργούς του Μακεδονικού Αγώνα. «Ερχεται ο πρωθυπουργός της Ελλάδος, ο οποίος λέγει «και να μου δοθή η Θράκη, δεν την θέλω». Αυταί είναι αι διακηρύξεις του πρωθυπουργού, του ελευθερωτού του Ελληνισμού!», ξεσπάθωσε ο Γεώργιος Θεοτόκης, ενώ ο Δημήτριος Ράλλης τον κατηγόρησε πως «ου μόνον απεμπολεί τα δικαιώματα τα αναμφισβήτητα του μεγάλου εκείνου τμήματος του Ελληνισμού», αλλά «δεσμεύει και τας χείρας της Κυβερνήσεως απέναντι του φυσικού ημών εχθρού». Ακόμη οξύτερες ήταν οι επικρίσεις των εφημερίδων. Για «πρωθυπουργική αστοχία» έκανε λόγο η μετριοπαθής «Ακρόπολις», το «Σκριπ» διαπίστωσε πως ο Βενιζέλος εμφορείται από «ιδέαν ξένην προς τα εθνικά συμφέροντα», ενώ το «Εμπρός» -η ναυαρχίδα των μακεδονομάχων- κατήγγειλε «τον ιστορικόν και πολιτικόν αναρχισμόν» του πρωθυπουργού, που τον ώθησε να δώσει στη Βουλή «μάχην τείνουσαν προς τον αυτόν τούτον σκοπόν, υπέρ του οποίου μάχονται και οι Βούλγαροι».
Τρεις μέρες μετά, η δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου θ” αναβαθμίσει την εμβέλεια των αδιαλλάκτων, καθώς ο στρατηλάτης διάδοχός του ήδη από τον Δεκέμβριο ονειρευόταν τον τίτλο του «βουλγαροκτόνου».
Το τζαμί της προδοσίας
Από ιδιοτροπία της τύχης, μεγάλο μέρος των διεκδικήσεων των «ακραιφνών» έμελλε να ικανοποιηθεί τους επόμενους μήνες με το ξέσπασμα του Β΄ Βαλκανικού πολέμου, τη στρατιωτική ήττα της Βουλγαρίας και την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου που έφερε τα σύνορα της Ελλάδας στον Νέστο.
Η πρωτοβουλία γι” αυτή την εξέλιξη ανήκε στη νέα βουλγαρική κυβέρνηση του Στογιάν Ντάνεφ, που επιχείρησε να λύσει διά των όπλων τις διαφορές της με τη Σερβία και την Ελλάδα. Καθοριστικό ρόλο έπαιξε ωστόσο και η διπλωματική ευελιξία του Βενιζέλου, που συμμάχησε με τη Σερβία και τη Ρουμανία και δεν δίστασε να θυσιάσει άλλο ένα ταμπού του ελληνικού εθνικισμού, αναγνωρίζοντας την παρουσία ρουμανικής εθνικής μειονότητας μεταξύ των Βλάχων της ελληνικής επικράτειας.
Θα υπέθετε κανείς πως η αίσια έκβαση (και) του δεύτερου πολέμου άμβλυνε κάπως τον «πατριωτισμόν της παρλαπίπας», όπως χαρακτήρισε τις επιδείξεις εθνικιστικής πλειοδοσίας η αθηναϊκή «Πατρίς» (3.11.1913). Αμ δε! Μόλις τα τελικά αποτελέσματα των πολέμων ήρθαν στις 9 Νοεμβρίου στη Βουλή για την επικύρωση της ελληνοτουρκικής συνθήκης των Αθηνών, ο Βενιζέλος στήθηκε ξανά στον τοίχο για τις «ανεπίτρεπτες παραχωρήσεις» του. Μία απ” αυτές αξίζει ιδιαίτερα να μνημονευτεί: η υποχρέωση του ελληνικού κράτους να οικοδομήσει πέντε τζαμιά στη Νότια Ελλάδα, το ένα απ” αυτά στην πρωτεύουσα.
Το «αυγόν» και η «όρνιθα»
Αντίθετα με ό,τι φανταζόμαστε σήμερα, στις αρχές του εικοστού αιώνα τα σενάρια της απελευθέρωσης των όμορων ελληνικών πληθυσμών της Νότιας Βαλκανικής και της οικοδόμησης μιας «ελληνικής αυτοκρατορίας» στη θέση της Οθωμανικής δεν θεωρούνταν συμπληρωματικά, με το πρώτο ν” αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση κι εφαλτήριο για το δεύτερο, αλλά ευθέως ανταγωνιστικά.
Ο λόγος ήταν πολύ απλός. Η γεωγραφική έκταση που κατοικούνταν από συμπαγείς ελληνόφωνους πληθυσμούς, αδιαφιλονίκητους από τους υπόλοιπους βαλκανικούς εθνικισμούς, δεν ξεπερνούσε προς Βορρά τη γραμμή που συνέδεε τις εκβολές του Αλιάκμονα με τη Νάουσα, την Καστοριά και το Αργυρόκαστρο, με κάποιες αξιοσημείωτες αριθμητικά (αλλά γεωγραφικά απομονωμένες) νησίδες στις περιοχές της Χαλκιδικής, της Νιγρίτας, των Σερρών, του Παγγαίου, της Δράμας και της Ξάνθης. Οι υπόλοιπες ελληνόγλωσσες κοινότητες στις οποίες απέβλεπε η Μεγάλη Ιδέα βρίσκονταν πολύ μακριά για τις γεωπολιτικές δυνατότητες του ελληνικού κράτους: στην Ανατολική Θράκη, τη Μικρασία και τον Πόντο.
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη (μακροπρόθεσμη και αμφίβολη) ενσωμάτωση αυτών των μακρινών περιοχών στην ελληνική επικράτεια αποτελούσε η πάση θυσία διατήρηση της μεταξύ τους «εδαφικής συνέχειας», είτε με την απορρόφηση των ενδιάμεσων αλλόγλωσσων επαρχιών είτε με την «προσωρινή» παραμονή των τελευταίων στα χέρια του σουλτάνου ώσπου ν” αλλάξει ο ενδοβαλκανικός συσχετισμός δυνάμεων.
Η παραμονή κάτω από κοινό καθεστώς όσο το δυνατόν περισσότερων «αμιγών Ελλήνων» (σύμφωνα με την ορολογία της εποχής) θεωρούνταν έτσι από μια σειρά επιτελικά στελέχη του ελληνικού κράτους κι εθνικισμού αναγκαίο κακό, προκειμένου να παραμείνει πειστική η διεκδίκηση των γειτονικών «μη αμιγώς ελληνικών» εδαφών.
Σαφή δείγματα αυτής της πολιτικής έχουμε ήδη κατά τη μεγάλη Ανατολική κρίση της δεκαετίας του 1870, όταν για πρώτη φορά τέθηκε επί τάπητος το ενδεχόμενο διαμελισμού της αυτοκρατορίας σε μια σειρά βαλκανικά εθνικά κράτη. Τον Ιούλιο του 1878, ο βασικός πράκτορας της Ελλάδας στην Αλβανία, Επαμεινώνδας Μαυρομάτης, εξηγεί στον Ελληνα πρέσβη Νικόλαο Μαυροκορδάτο πως η παραχώρηση στην Ελλάδα της ελληνόφωνης Νότιας Ηπείρου (μέχρι τη γραμμή Μετσόβου-Καλαμά) είναι εθνικά ασύμφορη, καθώς έτσι «αφαιρείται μέγα μέρος του καθαρώς ελληνικού πληθυσμού Ηπείρου ή Αλβανίας και εξασθενείται επομένως ο υπολειπόμενος εν Αλβανία ελληνικός ή ελληνίζων πληθυσμός, όστις είναι ο κυριώτερος ημών τίτλος».
Ενα χρόνο μετά, ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος μέμφεται με τη σειρά του όσους επιδιώκουν την άμεση προσάρτηση Ηπείρου και Θεσσαλίας, προτιμώντας «το σημερινόν αυγό» από την «αυριανή όρνιθα» (Καράβας 2006, σ. 38-9).
Σύμφωνα με τον εθνικό μας ιστορικό (και ταυτόχρονα προϊστάμενο των αλυτρωτικών μηχανισμών του ελληνικού βασιλείου), προτιμότερη ήταν η βρετανική ιδέα μιας ημιαυτόνομης οθωμανικής επαρχίας με το όνομα «Δυτική Ρωμυλία», η οποία θα περιλάμβανε Μακεδονία, Θεσσαλία, Ηπειρο και Αλβανία ενώ, χάρη στα αυξημένα ποσοστά ελληνικού πληθυσμού, θα μπορούσε να διεκδικηθεί μελλοντικά ως σύνολο. Μέχρι τότε, οι «ομογενείς» κάτοικοί της έπρεπε βέβαια να ικανοποιηθούν με την ιστορική αποστολή τους ως εθνικά χρήσιμοι υπήκοοι του σουλτάνου.
Η ίδια λογική διαπερνά σε μεγάλο βαθμό και την πολιτεία των μακεδονομάχων που ανέλαβαν την προστασία της οθωμανικής έννομης τάξης από την επαναστατική δράση των κομιτατζήδων, σε αγαστή συχνά σύμπραξη με τον οθωμανικό στρατό. Η δρομολόγηση του Μακεδονικού Αγώνα επενδύθηκε έτσι με αναλύσεις όπως αυτή του Κλεάνθη Νικολαΐδη στην «Ακρόπολι» (10.8.1903), σύμφωνα με την οποία «ο κλονισμός της Τουρκίας θα συνεπιφέρη και τον κλονισμόν της Ελλάδος, διότι μετά της Τουρκίας αποτελούμεν έν όλον», αφού «το Οσμανικόν κράτος είνε το αρχαίον Βυζάντιον υπό άλλον κυρίαρχον και άλλο όνομα» και απλώς «αντί μιας φυλής εξωτερικεύουσι το κράτος δύο. Οι Τούρκοι είνε οι κυρίαρχοι του Κράτους τούτου πολιτικώς, ημείς δε κοινωνικώς». Ημιεπίσημος προπαγανδιστής της εθνικής γραμμής, ο συντάκτης των παραπάνω γραμμών σιτιζόταν σε τακτική βάση από τα μυστικά κονδύλια του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Dotation Carnegie pour la Paix Internationale, «Enquête dans les Balkans» (Παρίσι 1914). Η κλασική έκθεση της Επιτροπής Κάρνεγκι για τα εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων. Διαυγής ανάλυση της αντιπαράθεσης ανάμεσα στους «ρεαλιστές» και «το κόμμα του πολέμου» σε Ελλάδα, Σερβία και Βουλγαρία.
Γεώργιος Βεντήρης, «Η Ελλάς του 1910-1920» (Αθήνα 1970, εκδ. Ικαρος). Η κλασική βενιζελική αφήγηση της περιόδου, πρωτοδημοσιευμένη στα χρόνια του Μεσοπολέμου.
Φίλιππος Δραγούμης, «Ημερολόγιο. Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13» (Αθήνα 1988, εκδ. Δωδώνη, Αθήνα 1988). Προσωπικό ημερολόγιο του μικρότερου γιου της οικογένειας Δραγούμη, αποσπασμένου από το μέτωπο στο στρατηγείο του Κωνσταντίνου την εικοστή μέρα του πολέμου. Αποκαλυπτικό για τη συλλογιστική -και το ψυχοδιανοητικό επίπεδο- της αντιβενιζελικής εθνικοφροσύνης των ημερών.
Helen Gardikas Katsiadakis, «Greece and the Balkan imbroglio. Greek foreign policy, 1911-1913» (Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήνα 1995). Λεπτομερής εξιστόρηση του διπλωματικού παρασκηνίου των Βαλκανικών πολέμων, με βάση ελληνικά και ξένα αρχεία.
Σπύρος Καράβας, «Η Μεγάλη Βουλγαρία και η «μικρά ιδέα» εν έτει 1878» (περ. «Τα Ιστορικά», τχ. 44 [6.2006], σ. 3-42). Οι απαρχές της αντίληψης των Ελλήνων εθνικιστών της περιόδου, σύμφωνα με την οποία η απελευθέρωση των ελληνικών πληθυσμών της νότιας Βαλκανικής αποτελούσε ανεπιθύμητο υποκατάστατο και στρατηγική υποθήκευση της Μεγάλης Ιδέας.
Πηγή: Ο Ιός
Ἐρωτήσεις-Ἀπαντήσεις γιά τήν Μικρασιατική Ἐκστρατεία καί Καταστροφή
Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου
Διάβασα προσεκτικά τό βιβλίο τῶν Πανεπιστημιακῶν Ἄγγελου Συρίγου καί Εὐάνθη Χατζηβασιλείου μέ τίτλο «Μικρασιατική Καταστροφή, 50 ἐρωτήματα καί ἀπαντήσεις», ἐκδ. Πατάκη. Ἔπειτα ἔγραψα τίς ἐντυπώσεις μου σέ ἕνα μικρό κείμενο μέ τίτλο «Μικρασιατική καταστροφή», πού δημοσιεύθηκε στήν Ἐφημερίδα «Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση» καί ἀναρτήθηκε σέ διάφορες ἱστοσελίδες.
Ὅμως, ἔκανα καί μιά σύντομη περίληψη τῶν ἀπαντήσεων τῶν συγγραφέων στίς 50 ἐρωτήσεις πού ἀφοροῦν τήν Μικρασιατική Καταστροφή.
Ὅπως γίνεται ἀντιληπτό, ἡ περίληψη τῶν 50 ἀπαντήσεων, οἱ ὁποῖες ἐκτείνονται σέ 255 σελίδες τοῦ βιβλίου εἶναι δύσκολη ὑπόθεση καί ἴσως καί ἐπικίνδυνη. Εἶναι, ὅμως, ἐνδεικτική καί ἴσως ἐπιλεκτική, πού πρέπει νά δώσουν ἀφορμή στόν ἀναγνώστη νά διαβάση τό ἴδιο τό βιβλίο γιά νά λάβη γνώση τοῦ ὅλου προβλήματος τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς.
Ἐρώτημα 1. Πότε προέκυψε τό ἐνδιαφέρον τῆς Ἑλλάδας γιά τή Μικρά Ἀσία;
Ἀπάντηση: Τό ἐνδιαφέρον τῆς Ἑλλάδας γιά τήν Μικρά Ἀσία προέκυψε μετά τούς Βαλκανικούς Ἀγῶνες καί μετά τήν λήξη τοῦ Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καί δημιουργήθηκε ὁ Συνασπισμός «τῆς Συνεννοήσεως» (Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία). Μάλιστα, ἡ Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία ἐξοπλιζόταν ἐντατικά γιά νά ἐπανακτήση τά νησιά τοῦ Ἀνατολικοῦ Αἰγαίου μέ ἕναν νέο πόλεμο.
Ἐρώτημα 2. Ἦταν οἱ Ἕλληνες πλειοψηφία στίς περιοχές τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας στίς ὁποῖες διαβιοῦσαν;
Ἀπάντηση: Οἱ Ἕλληνες δέν ἦταν παντοῦ πλειοψηφία. Οἱ Ἕλληνες ἀποτελοῦσαν τόν μισό πληθυσμό στήν Σμύρνη καί τά περίχωρά της, ὅπως στήν Χερσόνησο τῆς Ἐρυθραίας. Σέ ἄλλες περιοχές (Θράκη, Κωνσταντινούπολη, Πόντος, Κεντρική καί Ἀνατολική Μικρά Ἀσία) ἀποτελοῦσαν μειοψηφία. Ἡ Ἑλληνική Ἡγεσία ἀποφάσισε τήν διεκδίκηση τῆς Ἰωνίας.
Ἐρώτημα 3. Γιατί ἔκρινε ἡ ἑλληνική ἡγεσία ἀπαραίτητη τήν διεκδίκηση τῆς Ἰωνίας;
Ἀπάντηση: Γιά τήν προστασία τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ ἀπό γενοκτονία καί ἐθνοκάθαρση.
Ἐρώτημα 4. Ποιά ἦταν ἡ διαφωνία Βενιζέλου-Κωνσταντίνου στόν Πρῶτο Παγκόσμιο Πόλεμο;
Ἀπάντηση: Καί οἱ δύο ὑπεύθυνοι ἄνδρες εἶχαν δύο διαφορετικές ἐκτιμήσεις-ἀναλύσεις γιά τό ποιοί θά εἶναι οἱ νικητές. Ὁ Βενιζέλος θεωροῦσε ὅτι θά ἐπικρατοῦσε ἡ «Τριπλῆ Συνεννόηση» (Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία), ἐνῶ ὁ Κωνσταντῖνος ἦταν βέβαιος ὅτι δέν θά μποροῦσε νά ἡττηθῆ ὁ γερμανικός στρατός στό πεδίο τῆς μάχης.
Ἐρώτημα 5. Ποιά ἦταν ἡ στάση τῆς ἀντιβενιζελικῆς παρατάξεως ἔναντι τῆς διεκδικήσεως τῆς Μικρᾶς Ἀσίας;
Ἀπάντηση: Οἱ δύο παρατάξεις εἶχαν κοινούς στόχους στήν ἐξωτερική πολιτική γιά τήν προστασία τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ἰωνίας, ἀλλά εἶχαν διαφορετική τακτική καί δέν μποροῦσαν νά συνεργασθοῦν λόγῳ τοῦ Διχασμοῦ, μεταξύ Βενιζελικῶν καί Βασιλικῶν.
Ἐρώτημα 6. Πῶς ἐξελίχθηκαν οἱ διαπραγματεύσεις στό Παρίσι μέ τήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία, ἕως τή σύναψη τῆς Συνθήκης τῶν Σεβρῶν;
Ἀπάντηση: Μέ τήν Συνθήκη τῶν Σεβρῶν ἔγινε διαμελισμός τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Οἱ Γάλλοι, οἱ Ἄγγλοι καί οἱ Ἰταλοί εἶχαν δικά τους συμφέροντα. Ἡ Γαλλία ἐνδιαφερόταν γιά τόν οἰκονομικό ἔλεγχο τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Ἐπίσης, οἱ Γάλλοι καί οἱ Ἰταλοί ἤθελαν νά μειώσουν τήν ἑλληνική ἐπιρροή στήν περιοχή τῆς Σμύρνης καί νά ἀποσύρουν τά ξένα στρατεύματα ἀπό τήν Μικρά Ἀσία, γιά νά ἐξευμενίσουν τούς Τούρκους.
Ἐρώτημα 7. Ποιά ἦταν ἡ πολιτική κατάσταση στήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία μετά τό τέλος τοῦ Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου;
Ἀπάντηση: Ὑπῆρξε καί στήν Ὀθωμανική Αυτοκρατορία διχασμός. Ὁ Σουλτάνος ὑποστήριζε ὅτι ἔπρεπε νά συμμορφωθῆ μέ τίς ἀποφάσεις τῶν νικητῶν στόν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ἐνῶ ὁ Μουσταφᾶ Κεμάλ ἔκρινε τήν ἀντίσταση. Ἔτσι, ὑπῆρξαν δύο κέντρα ἀποφάσεων, ἕνα ἀπό τήν σουλτανική Κυβέρνηση στήν Κωνσταντινούπολη καί ἕνα ἀπό τήν Κυβέρνηση τοῦ Κεμάλ στήν Ἄγκυρα.
Ἐρώτημα 8. Τί ἦταν τό τουρκικό «Ἐθνικό Συμβόλαιο»;
Ἀπάντηση: Τό τουρκικό «Ἐθνικό Συμβόλαιο» ἦταν ἕνα κείμενο πού υἱοθετήθηκε τόν Ἰανουάριο τοῦ 1920 ἀπό τό τελευταῖο Ὀθωμανικό Κοινοβούλιο. Ἦταν κείμενο πού ἦταν ρεαλιστικό καί δέν ἐλήφθη ὑπ’ ὄψη κατά τήν Συνεδρίαση τῆς Εἰρήνης στό Παρίσι τό 1919-1920. Ὅμως, ἔγινε τελικά ἀποδεκτό στήν πράξη ἀπό τούς Συμμάχους τό 1923 στήν Συνθήκη τῆς Λωζάνης, μέ ἐξαίρεση τῶν περιοχῶν πού τελοῦσαν ὑπό αἵρεση δημοψηφισμάτων.
Ἐρώτημα 9. Τί ἦταν ἡ ἐκστρατεία στή Μεσημβρινή Ρωσία (Κριμαία) τό 1919;
Ἀπάντηση: Ἐπρόκειτο γιά συμμαχική ἐκστρατεία στήν Μεσημβρινή Ρωσία, ὅπως λεγόταν τότε ἡ Οὐκρανία. Ἦταν μιά ἀπό τίς περιορισμένες ἐπεμβάσεις στά ἐδάφη τῆς τότε Ρωσίας γιά νά βοηθήσουν τίς δυνάμεις πού ἀντιμάχονταν τούς μπολσεβίκους. Συμμετεῖχαν οἱ Ἕλληνες στήν πλευρά τῶν Γάλλων στήν Κριμαία γιά νά ἔχουν τήν ὑποστήριξή τους στίς διεκδικήσεις τους στήν Θράκη καί τήν Μικρά Ἀσία. Ὁ πόλεμος αὐτός ἀπέτυχε, ἀλλά ἔγινε ἀπό τούς Συμμάχους ἀποδεκτή ἡ ἀπόβαση τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ στήν Σμύρνη.
Ἐρώτημα 10. Γιατί ἔστειλε ὁ Βενιζέλος τόν στρατό στήν Ἰωνία;
Ἀπάντηση: Ἀπέστειλε στρατό στήν Ἰωνία γιά νά μή ἐξοντωθῆ ὁ Ἑλληνισμός. Τό δίλημμα ἐτέθη: ἤ θά πήγαινε ὁ ἑλληνικός στρατός ἐκεῖ γιά νά ἐπιβιώσουν οἱ Ἕλληνες ἤ θά ἔμεναν ἀνυπεράσπιστοι ἔναντι τῆς βεβαίας ἐξοντώσεως ἤ ἐκδιώξεώς τους. Ἄν ὁ Βενιζέλος δέν ἔστελνε στρατό, θά ἐξοντωνόταν ὁ Μικρασιατικός Ἑλληνισμός καί θά τόν θεωροῦσαν προδότη.
Ἐρώτημα 11. Γιατί ἡ Ἐλλάδα διεκδίκησε τή Σμύρνη καί ὄχι τήν Κωνσταντινούπολη στό Συνέδριο τῆς Εὐρώπης;
Ἀπάντηση: Ἡ διεκδίκηση τῆς Σμύρνης ἦταν πιό ἐπιτεύξιμη ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη, γιατί στήν Κωνσταντινούπολη συνέκλιναν οἱ γεωπολιτικές βλέψεις τῶν μεγάλων δυνάμεων, οἱ ὁποῖες δέν θά ἄφηναν τήν Ἑλλάδα νά ἔχη τόν ἔλεγχο μιᾶς περιοχῆς (μέ τά στενά) μέ τέτοια μεγάλη γεωπολιτική σημασία. Ὁ Βενιζέλος ὡς ρεαλιστής γνώριζε ὅτι δέν μποροῦσε νά διεκδικήση ταυτόχρονα καί τήν Σμύρνη καί τήν Πόλη.
Ἐρώτημα 12. Ἦταν ἡ ἀποστολή στρατοῦ στήν Ἰωνία καί ἡ μικρασιατική ἐκστρατεία ἕνας ἑλληνικός ἰμπεριαλιστικός πόλεμος;
Ἀπάντηση: Ἡ μικρασιατική ἐκστρατεία δέν ἦταν ἰμπεριαλιστική, ἀλλά ἀπελευθέρωση τῶν ὑποδούλων Ἑλλήνων, ἐντασσόταν στήν Μεγάλη Ἰδέα καί στήν ὁλοκλήρωση τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821.
Ἐρώτημα 13. Τί προέβλεπε ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν;
Ἀπάντηση: Ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν ἐπιχειροῦσε τήν ἐπίλυση τοῦ Ἀνατολικοῦ ζητήματος, τήν διάλυση καί διαδοχή τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καί τήν δημιουργία καινούργιων Κρατῶν. Ἡ Συνθήκη αὐτή ὑπογράφηκε, ἀλλά δέν ἐπικυρώθηκε ποτέ. Οἱ Σύμμαχοι ἄφησαν μόνους τούς Ἕλληνες γιά νά πολεμήσουν ὡς «πληρεξούσιοι» τῶν Βρετανῶν.
Ἐρώτημα 14. Πῶς κατάφερε ὁ Βενιζέλος νά εἶναι τόσο ἐπιτυχής ἡ παρουσία του στή Συνδιάσκεψη τῆς Εἰρήνης;
Ἀπάντηση: Ὁ Βενιζέλος ἦταν ρεαλιστής πολιτικός, μέ ὅραμα, ἀνοικτούς ὁρίζοντες καί σκληρή δουλειά. Κρατοῦσε τό μυαλό του καθαρό, δέν παρασυρόταν ἀπό ὅ,τι ἤθελε ὁ ἴδιος καί ὁ λαός του, καί ἐπεδίωκε πάντοτε νά πάρη ὅ,τι μποροῦσε νά πάρη. Στήν συνάντησή του μέ τόν Ἀμερικανό Πρόεδρο Οὐΐλσον μίλησε γιά τήν πρότασή του γιά τήν ἵδρυση τῆς Κοινωνίας τῶν Ἐθνῶν, πού τόν ἐνδιέφερε, χωρίς νά μιλήση γιά τίς ἑλληνικές διεκδικήσεις, καί τελικά ἔλαβε τήν ὑποστήριξή του γιά τίς διεκδικήσεις αὐτές.
Ἐρώτημα 15. Ἦταν ἐφικτή ἡ διατήρηση τῆς Ἰωνίας; Ἦταν ἀναπόφευκτη ἡ ἧττα;
Ἀπάντηση: Ἦταν δύσκολο νά κρατηθοῦν αὐτές οἱ περιοχές στήν κυριαρχία τῶν Ἑλλήνων, ἀλλά μέ τόν Βενιζέλο στήν Κυβέρνηση θά γινόταν καλύτερη διαχείριση τοῦ θέματος, καί μετά τήν ἧττα τοῦ 1922. Οἱ ἔριδες μεταξύ Βρετανίας καί Γαλλίας καί ἡ ἀντιπαλότητα τῆς Ἰταλίας μποροῦσαν νά ὑποσκάψουν τήν ἑλληνική διπλωματική καί στρατιωτική θέση. Ὁ Βενιζέλος θά ἔκανε καλή διαχείριση τοῦ ζητήματος.
Ἐρώτημα 16. Μποροῦσε ὁ ἑλληνικός στρατός νά ἐπιχειρήση στόν Πόντο;
Ἀπάντηση: Ἦταν ἀνεδαφική ἡ ἐνδεχόμενη ἐκστρατεία στόν Πόντο καί τήν Τραπεζοῦντα γιά πολλούς λόγους, γι’ αὐτό καί δέν ἐπιχειρήθηκε.
Ἐρώτημα 17. Ποιός ἦταν ὁ σχεδιασμός τοῦ Βενιζέλου γιά τόν Πόντο;
Ἀπάντηση: Ὁ Βενιζέλος ἐπεδίωκε τήν Ποντοαρμενική Ὁμοσπονδία, διότι οἱ Πόντιοι δέν ἦταν πλειοψηφία στήν περιοχή αὐτή.
Ἐρώτημα 18. Γιατί ὁ Βενιζέλος δέν διεκδίκησε τήν Κύπρο στό Συνέδριο τῆς Εἰρήνης; Τί προέβλεψε γιά τά Δωδεκάνησα;
Ἀπάντηση: Ὁ Βενιζέλος γνώριζε ὅτι δέν μποροῦσε νά διεκδικήση τήν Κύπρο, γιατί ἦταν κάτω ἀπό τόν Βρετανικό ἔλεγχο, καί ἡ Βρετανία ἦταν ἀπό τούς νικητές τοῦ πολέμου. Γιά τά Δωδεκάνησα ἔκανε συμφωνία μέ τόν Ἰταλό ὑπουργό Ἐξωτερικῶν Τομάζο Τιττόνι νά παραχωρήση ἡ Ρώμη τά Δεδεκάνησα, πλήν τῆς Ρόδου, στήν Ἑλλάδα. Τελικά, ἡ Ἰταλία εἶχε δυσαρεστηθῆ πού ἐκχωρήθηκε ἡ διοίκηση τῆς ζώνης τῆς Σμύρνης στήν Ἑλλάδα, ἀλλά καί ἡ νέα Ἰταλική Κυβέρνηση, τό Καλοκαίρι τοῦ 1920, ἀρνήθηκε νά ἐπικυρώση τήν συμφωνία αὐτή.
Ἐρώτημα 19. Γιά ποιό λόγο δέν ἐφαρμόστηκε ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν;
Ἀπάντηση: Ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν ὑπογράφηκε, ἀλλά δέν ἐφαρμόσθηκε ποτέ. Ἄλλο ἡ ὑπογραφή τῆς Συνθήκης καί ἄλλο ἡ ἐπικύρωσή της. Ἡ μή ἐπικύρωση τῆς Συνθήκης ὀφείλεται στήν τουρκική ἀντίδραση πού ἐκφράσθηκε μέ τόν Κεμάλ, ἀλλά καί στίς ἀλλαγές τῶν συσχετισμῶν δυνάμεων. Ἡ Γαλλία καί ἡ Ἰταλία ἐπέλεξαν νά ἀποχωρήσουν ἀπό τήν Συμφωνία καί ἡ Ἑλλάδα ἀγωνιζόταν μόνη της, ἰδίως μετά τίς ἐκλογές τόν Νοέμβριο 1920 καί τήν ἐπάνοδο τοῦ Βασιλιά Κωνσταντίνου. Δηλαδή, ἡ ἧττα Βενιζέλου στίς ἐκλογές τοῦ Νοεμβρίου 1920 καί ἡ ἐπαναφορά τοῦ Βασιλέως Κωνσταντίνου ἔδωσε τό πρόσχημα στήν Γαλλία καί τήν Ἰταλία νά ὑπαναχωρήσουν ὡς πρός τήν Συνθήκη γιά τήν Σμύρνη.
Ἐρώτημα 20. Γιατί ἔκανε ὁ Βενιζέλος τίς ἐκλογές τοῦ 1920; Ἤθελε νά τίς χάση; Γιατί δέν «συνέχισε τόν πόλεμο» χωρίς ἐκλογές;
Ἀπάντηση: Ὁ Βενιζέλος εἶχε δεσμευθῆ νά κάνη ἐκλογές μετά τήν λήξη τοῦ Α΄Παγκοσμίου Πολέμου καί τήν συμφωνία εἰρήνης μέ τήν συνθήκη τῶν Σεβρῶν. Ἦταν φιλελεύθερος πολιτικός καί δέν ἤθελε νά παρατείνη τήν «Βουλή τῶν Λαζάρων», ὅπως εἶχε ἀποκληθῆ τότε ἡ Βουλή. Μάλιστα, ἤλπιζε ὅτι θά κέρδιζε τίς ἐκλογές μετά τήν ἐπιτυχία τῆς Συνθήκης τῶν Σεβρῶν.
Ἐρώτημα 21. Ὑποσχέθηκαν οἱ ἀντιβενιζελικοί στίς ἐκλογές τοῦ 1920 ὅτι θά ἀπέσυραν τόν στρατό ἀπό τήν Ἰωνία;
Ἀπάντηση: Ὄχι, δέν ὑποσχέθηκαν οἱ ἀντιβενιζελικοί νά τερματίσουν τόν πόλεμο, ἀφοῦ ὁ πόλεμος ἐθεωρεῖτο ὅτι εἶχε λήξει μέ τήν Συνθήκη τῶν Σεβρῶν. Δέν θά ἀνεκαλεῖτο ὁ στρατός ἀπό τήν Μικρά Ἀσία. Ὁ Ἐθνικός Διχασμός συνδέθηκε καί μέ τήν μαύρη προπαγάνδα.
Ἐρώτημα 22. Γιατί ἡττήθηκε ὁ Βενιζέλος στίς ἐκλογές τοῦ 1920; Μήπως πλειοψήφησε στή λαϊκή ψῆφο, ἀλλά ἔχασε λόγῳ κατανομῆς τῶν ἑδρῶν;
Ἀπάντηση: Ὑπῆρξαν πολλοί λόγοι πού ἔχασε τίς ἐκλογές ὁ Βενιζέλος. Πρῶτον, ἡ ἐξουσία πού ἐξασκοῦσαν οἱ Βενιζελικοί τό διάστημα πού ὁ Βενιζέλος ἔλειπε στίς διαπραγματεύσεις (1917-1920) ἦταν σκληρή. Δεύτερον, ἡ γεωγραφική κατανομή τῶν ψήφων δέν εὐνοοῦσε τούς Φιλελεύθερους. Τρίτον, στίς ἐκλογές αὐτές συγκρούσθηκαν οἱ ὑποστηρικτές τοῦ Βενιζέλου καί οἱ ὑποστηρικτές τοῦ Κωνσταντίνου, δηλαδή τό ἐρώτημα πού ἐτέθη ἦταν: «Βενιζέλος Πρωθυπουργός ἤ Κωνσταντῖνος Βασιλεύς;». Καί ὁ Κωνσταντῖνος γιά πολλούς λόγους εἶχε ἔρεισμα στόν λαό.
Ἐρώτημα 23. Ποιές ἦταν οἱ συνέπειες τῶν ἐκλογῶν τοῦ 1920 στό διεθνές ἐπίπεδο;
Ἀπάντηση: Μετά τίς ἐκλογές τίς ὁποῖες ἔχασε ὁ Βενιζέλος καί ἐπανῆλθε ὁ Βασιλεύς Κωνσταντῖνος, πού ἦταν «τό κόκκινο πανί» γιά τούς Γάλλους, ἡ Ἑλλάδα ἀπομονώθηκε ἀπό τούς Συμμάχους της. Οἱ Γάλλοι καί οἱ Ἰταλοί ἀποστασιοποιήθηκαν ἀπό τούς Ἕλληνες. Τό διεθνές μέτωπο στό ὁποῖο εἶχε στηριχθῆ ὁ Βενιζέλος διαλύθηκε, καί αὐτό πού ὑπῆρχε προηγουμένως ὡς τάση, ἔγινε μετά τίς ἐκλογές, γι’ αὐτό μέσα σέ ἕναν χρόνο οἱ Σύμμαχοι ἀνεφοδίαζαν τόν Κεμάλ.
Ἐρώτημα 24. Βοήθησαν τόν Κεμάλ οἱ Γάλλοι;
Ἀπάντηση: Οἱ Γάλλοι βοήθησαν τόν Κεμάλ μέ μυστικές συμφωνίες, παραβιάζοντας τίς συμμαχικές ὑποχρεώσεις τους ἔναντι τῆς Ἑλλάδος. Προτίμησαν συμβιβασμό μέ τόν Κεμάλ ἔναντι ἰσχυρῶν οἰκονομικῶν ἀνταλλαγμάτων καί προνομίων, ἐπιβεβαίωσαν ὅτι ἔπρεπε νά ἐπιδιώξη συμβιβασμό, μετά τήν μάχη τοῦ Σαγγαρίου οἱ Γάλλοι ἐκκένωσαν τήν περιοχή τῆς Κιλικίας καί ἔδωσαν τόν βαρύ γαλλικό ὁπλισμό στόν Κεμάλ, παραβιάζοντας τίς ὑποχρεώσεις τους ἔναντι τῆς Ἑλλάδας.
Ἐρώτημα 25. Βοήθησαν τόν Κεμάλ οἱ Ἰταλοί;
Ἀπάντηση: Οἱ Ἰταλοί βοήθησαν τόν Κεμάλ, γιατί κατ’ ἀρχάς οἱ Σύμμαχοι εἶχαν ὑποσχεθῆ νά δώσουν τήν Σμύρνη σέ αὐτούς καί ἀργότερα τήν ἔδωσαν στήν Ἑλλάδα, πράγμα πού τούς ἐνόχλησε. Οἱ Ἰταλοί ἦλθαν σέ συμφωνία μέ τόν Κεμάλ καί τοῦ διοχέτευαν πολεμικό ὑλικό, ἀπαγορεύοντας συγχρόνως στήν Ἑλλάδα νά ἐλέγχη τά πλοῖα πού τό μετέφεραν μέσα ἀπό τήν δική της ἐπικράτεια, μέ τήν δικαιολογία ὅτι ἦταν σύμμαχοι.
Ἐρώτημα 26. Βοήθησαν τόν Κεμάλ οἱ Σοβιετικοί;
Ἀπάντηση: Οἱ Σοβιετικοί βοήθησαν τόν Κεμάλ γιατί, ὅπως ὑποστήριζαν, ἦταν ἐναντίον τῶν ἰμπεριαλιστῶν (Γαλλίας, Ἰταλίας, Βρετανίας, Ἑλλάδας) καί ἔκαναν συμφωνίες μέ τόν Κεμάλ στέλλοντας σέ αὐτόν χρυσά ρούβλια σέ ράβδους χρυσοῦ καί ὁπλισμό.
Ἐρώτημα 27. Ποιά ἦταν ἡ στάση τῆς Βρετανίας ἔναντι τῆς μικρασιατικῆς ἐκστρατείας μετά τίς ἐκλογές τοῦ Νοεμβρίου τοῦ 1920;
Ἀπάντηση: Οἱ Βρετανοί πίστευαν ὅτι γιά νά ἐφαρμοσθῆ ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν ἔπρεπε νά ἡττηθῆ ὁ Κεμάλ, καί ἡ μόνη δύναμη πού ἐκαλεῖτο νά ἐπιβάλη τούς ὅρους τῆς εἰρήνης ἦταν ἡ Ἑλλάδα. Ἡ Βρετανία ὑποστήριζε τήν Ἑλληνική πλευρά, χωρίς νά δώση οὐσιαστική οἰκονομική καί στρατιωτική βοήθεια. Θεωροῦσε ὅτι προηγεῖτο ἡ ἀσφάλεια καί σταθερότητα στήν Εὐρώπη καί προέκρινε τήν λύση ἑνός εἰρηνευτικοῦ διακανονισμοῦ μέ τούς Τούρκους σέ βάρος τῆς Συνθήκης τῶν Σεβρῶν καί σέ βάρος τῶν ἑλληνικῶν συμφερόντων.
Ἐρώτημα 28. Πόσο ἐπηρέασε ὁ Ἐθνικός Διχασμός τήν τελική κατάληξη τοῦ πολέμου τό 1922;
Ἀπάντηση: Ὁ Ἐθνικός Διχασμός ἦταν μιά βαθιά κρίση ὄχι μόνον πολιτική, ἀλλά καί ψυχολογική. Ἐπικρατοῦσε διχασμός καί στόν στρατό μέ τίς ἀποτάξεις τῶν μέν ἔναντι τῶν δέ. Οἱ δύο πολιτικές παρατάξεις δέν εἶχαν καμμιά ἐπικοινωνία μεταξύ τους καί δέν ἐμπιστεύονταν ἡ μία τήν ἄλλη.
Ἐρώτημα 29. Ποιά ἦταν ἡ διαφορά στή στρατηγική τοῦ Βενιζέλου καί τῶν ἀντιβενιζελικῶν ὡς πρός τή στρατιωτική παρουσία στή Μικρά Ἀσία;
Ἀπάντηση: Βασική ἀρχή τοῦ Βενιζέλου ἦταν «ποτέ μόνοι». Οἱ ἀντιβενιζελικοί δέν ἦταν πολιτικά ἄπειροι καί ἀνίκανοι, ἀλλά δέν γνώριζαν πῶς λειτουργεῖ τό διεθνές σύστημα καί προχώρησαν στήν ἐκστρατεία «μόνοι», γιά νά καταστρέψουν τόν στρατό τοῦ Κεμάλ. Ὁ Βενιζέλος προσκαλοῦσε τίς διεθνεῖς στηρίξεις, οἱ ἀντιβενιζελικοί τίς ἔχασαν. Ὁ Βενιζέλος ἦταν σκληρός, ἀλλά ρεαλιστής καί ἀποτελεσματικός, ἐνῶ οἱ ἀντιβενιζελικοί ἦταν καί συναισθηματικοί καί ἰδεαλιστές καί φοβικοί ἔναντι τῶν διεθνῶν ἐξελίξεων, εἶχαν ἀδιέξοδη στρατηγική.
Ἐρώτημα 30. Ποιές ἦταν οἱ ἀπόψεις τοῦ Μεταξά γιά τή μικρασιατική ἐκστρατεία;
Ἀπάντηση: Ὁ Μεταξάς ὡς στρατιωτικός σέ διάφορες στιγμές ἦταν μακράν ὁ καλύτερος στρατιωτικός σχεδιαστής τῆς χώρας, ἐξέφραζε τίς ἀντιρρήσεις του γιά τήν στρατιωτική ἐμπλοκή στήν Μικρά Ἀσία καί τήν διεκδίκηση ἐδαφῶν ἐκεῖ. Τά ἐπιχειρήματά του ἦταν ἰσχυρά. Ἀλλά ὡς πολιτικός ἦταν ἀφελής, πιστεύοντας στήν ἀποχώρηση τοῦ Στρατοῦ ἀπό τήν Σμύρνη μέ τήν ἀπόκτηση τῆς αὐτονομίας της στό νεοτουρκικό Κράτος.
Ἐρώτημα 31. Ἦταν ἐφικτή μιά ἐπιλογή «ἡ Πόλη ἀντί τῆς Σμύρνης» τό 1922;
Ἀπάντηση: Ἡ ἀλλαγή στρατηγικῆς ἀπό τήν Ἰωνία στήν Κωνσταντινούπολη τό 1922 δέν ἦταν ρεαλιστική. Ἦταν ἕνα σενάριο ἀπόγνωσης παρά σοβαρῆς πρακτικῆς ἐπιλογῆς.
Ἐρώτημα 32. Γιατί κατέρρευσε τόσο γρήγορα τό ἑλληνικό μέτωπο τόν Αὔγουστο τοῦ 1922;
Ἀπάντηση: Ὁ Ἑλληνικός στρατός ἀπό τά 23.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα πού ἦταν στήν ἀρχή, ἔφθασε στά 80.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Εἶχε εἰσέλθει σέ βάθος 350 χιλιόμετρα ἀπό τίς Μικρασιατικές ἀκτές. Ἡ γραμμή μετώπου ἐπεκτεινόταν σέ 713 χιλιόμετρα, εἶχε 220.000 ἄνδρες, ἀπό τούς ὁποίους οἱ 80.000 ἦταν μάχιμοι.
Ὑπῆρχαν πολλά αἴτια τῆς καταστροφῆς, ἤτοι ἡ ἔλλειψη στόχου, τό ἠθικό τοῦ στρατοῦ μας, ἡ μεγάλη ἀνάπτυξη τοῦ μετώπου, ὁ Διχασμός στούς ἀξιωματικούς, ὑπῆρχε πρόβλημα στήν ἀνώτατη στρατιωτική ἡγεσία, ὑπῆρξαν σημαντικές στρατιωτικές ἀπώλειες, ἔλλειψη ἰσχυρῆς ἐφεδρείας, ὑπῆρχαν προβλήματα στίς συγκοινωνίες καί τηλεπικοινωνίες, τό ὁδικό δίκτυο ἦταν ὑποτυπῶδες, καί πολλά ἄλλα προβλήματα.
Ἔπειτα, οἱ Τοῦρκοι εἶχαν καλύτερο ἠθικό καί ὡς ἐπιτιθέμενοι καθόριζαν τόν τόπο πού θά συγκεντρώνουν δυνάμεις, εἶχαν νέους ἀξιωματικούς μέ νέες τακτικές, καί εἶχαν συγκεκριμένο στόχο, πού ἦταν ἡ ἀνατροπή τῆς διαλύσεως τῆς χώρας τους, πού θά γινόταν μέ τήν ἐνδεχόμενη ἐπικύρωση τῆς Συνθήκης τῶν Σεβρῶν.
Ἐρώτημα 33. Ποιά στάση κράτησε τό ΚΚΕ στή μικρασιατική ἐκστρατεία;
Ἀπάντηση: Τό Κομμουνιστικό Κόμμα Ἑλλάδος συντονίσθηκε μέ τήν πολιτική τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης, δηλαδή ἦταν ἐναντίον τῆς Μικρασιατικῆς ἐκστρατείας ὡς δῆθεν ἰμπεριαλιστικῆς, καί προσπαθοῦσαν νά ὑπονομεύσουν τήν ἐκστρατεία, ἀποσιωπώντας τήν ὕπαρξη 2.000.000 Ἑλλήνων στήν Ἀνατολική Θράκη καί τήν Μικρά Ἀσία.
Ἐρώτημα 34. Ὑπῆρξε ἀπόφαση τῆς ἑλληνικῆς κυβερνήσεως νά ἀπαγορευθῆ ἡ ἔλευση προσφύγων πρός τήν Ἐλλάδα τό καλοκαίρι τοῦ 1922;
Ἀπάντηση: Ὄχι, ἀλλά ὁ νόμος πού ψηφίσθηκε δέν ἀφοροῦσε τούς Μικρασιάτες πρόσφυγες, ἀλλά τούς Ποντίους πού ἦταν πρόσφυγες στόν Καύκασο καί ἤθελαν νά ἔλθουν στήν Ἑλλάδα.
Ἐρώτημα 35. Ποιός ἦταν ὁ ρόλος τοῦ ὕπατου ἁρμοστή Ἀριστείδη Στεργιάδη;
Ἀπάντηση: Ὁ Ἀριστείδης Στεργιάδης πού ἦταν ὕπατος ἁρμοστής τῆς Ἑλλάδος στήν Σμύρνη, ὑπῆρξε ἀντιδημοφιλής μεταξύ τῶν Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, καί ἐθεωρεῖτο φιλότουρκος. Ἦταν σκληρός, ἀλλά ἄμεσος συνεργάτης τοῦ Βενιζέλου καί προσπαθοῦσε μέ αὐστηρότητα νά τηρήση τήν πολιτική τοῦ Βενιζέλου νά ὑπάρχη ἰσονομία μεταξύ Ἑλλήνων καί Τούρκων. Ἦταν ὀπαδός τῆς εὐτάκτου ἀποχωρήσεως καί ὅταν κατέρρευσε τό μέτωπο, φρόντισε νά σταλῆ μέ ἀσφάλεια στήν Ἑλλάδα ὅλο τό ἀρχεῖο τοῦ Κράτους.
Ἐρώτημα 36. Ποιά στάση κράτησε τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο κατά τή διάρκεια τῆς μικρασιατικῆς ἐκστρατείας καί Καταστροφῆς;
Ἀπάντηση: Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο εἶδε ἀπό τό 1913 τό ποίμνιό του νά ἀντιμετωπίζη διωγμό ἀπό τό Ὀθωμανικό Κράτος καί σέ ὅλα αὐτά τά τραγικά γεγονότα παρασύρθηκε σέ πράξεις πού τό ἐξέθεσαν. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι, ὅταν τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1922 ὁ Πατριάρχης Μελέτιος ἔμαθε τόν μαρτυρικό θάνατο τοῦ φίλου του Μητροπολίτου Σμύρνης Χρυσοστόμου, ἔπιασε τό κεφάλι του συγκλονισμένος καί εἶπε: «Ἡμάρτομεν ἅπαντες, ἅγιοι ἀδελφοί».
Ἐρώτημα 37. Τί ἦταν ἡ «Ἐθνική Ἄμυνα Κωνσταντινουπόλεως» καί ἡ «Μικρασιατική Ἄμυνα»;
Ἀπάντηση: Οἱ σκοποί τους δέν ἦταν σαφεῖς. Ἡ «Ἐθνική Ἄμυνα Κωνσταντινουπόλεως» εἶχε σκοπό νά ἐπαναλάβη ὅ,τι ἔγινε στήν Θεσσαλονίκη τό 1917. Ἡ «Μικρασιατική Ἄμυνα» εἶχε σκοπό νά δημιουργήση στήν Σμύρνη ἕνα αὐτόνομο «Ἰωνικό Κράτος», πού θά τελοῦσε ὑπό τήν κυριαρχία τοῦ Σουλτάνου. Τό ὑποστήριζε ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μελέτιος καί ὁ Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος. Οἱ πολιτικοί, τόσο ὁ Βενιζέλος ὅσο καί ἡ Κυβέρνηση τῶν Ἀθηνῶν, τό θεωροῦσαν αὐτό οὐτοπικό, δηλαδή ὄχι ρεαλιστικό, μέ τήν ἐξέλιξη τῶν γεγονότων. Ἡ Βρετανία ἀποφάνθηκε ὅτι δέν θά εἶχε τήν στήριξή της.
Ἐρώτημα 38. Ἔγινε γενοκτονία ἤ ἐθνοκάθαρση εἰς βάρος μουσουλμανικοῦ ἄμαχου πληθυσμοῦ ἀπό τόν ἑλληνικό στρατό κατά τήν μικρασιατική ἐκστρατεία;
Ἀπάντηση: Ἀπό πλευρᾶς Ἑλλήνων στρατιωτῶν ἔγιναν ἐγκλήματα πολέμου, ἀλλά δέν ἔγιναν ὀργανωμένες ἐθνοκαθάρσεις. Καί τά ἐγκλήματα πού διεπράχθησαν δέν ἔγιναν ὕστερα ἀπό ἐπίσημες ἀποφάσεις, ἦταν ἀντίποινα πού, δυστυχῶς, συνοδεύουν τήν κτηνωδία τοῦ πολέμου. Ἀντίθετα, ἡ ἐπίσημη ἡγεσία τά κατεδίκαζε.
Ἐρώτημα 39. Ποιός ἔκαψε τή Σμύρνη καί γιατί;
Ἀπάντηση: Τήν Σμύρνη τήν ἔκαψαν Τοῦρκοι στρατιῶτες. Ἦταν ἔγκλημα γενοκτονίας. Καταστράφηκαν 55.000 σπίτια ἀπό τά ὁποῖα τά 43.000 ἦταν Ἑλλήνων, τά 10.000 ἦταν ἀρμενικά καί τά 2.000 ἦταν ξένων ὑπηκόων. Οἱ Τοῦρκοι ἔκλεισαν τήν προκυμαία περιμετρικά μέ ἁλυσίδες γιά νά ἐμποδίσουν τόν κόσμο νά φύγη καί ἔριχναν κηροζίνη στούς δρόμους γιά νά τούς κάψουν.
Ἐρώτημα 40. Ὑπάρχουν κάποιοι ξένοι πού πρέπει νά μνημονεύουμε γιά τή βοήθεια πού προσέφεραν στούς Ἕλληνες κατά τή Μικρασιατική Καταστροφή;
Ἀπάντηση: Πολλοί Ὀργανισμοί βοήθησαν, ἀλλά καί ὁ Ἀμερικανός Πρόξενος τῶν Η.Π.Α. στήν Σμύρνη Τζώρτζ Χόρτον. Σημαντική βοήθεια προσέφεραν ὁ Ἀμερικανός μεθοδιστής Πάστορας Ἄισα Τζένινγκς καί ὁ Νορβηγός Φρίντχοφ Νάνσεν, πού ἔλαβε καί βραβεῖο γιά τήν προσφορά του.
Ἐρώτημα 41. Πῶς ἔληξαν οἱ πολεμικές συγκρούσεις;
Ἀπάντηση: Οἱ Γάλλοι καί οἱ Ἰταλοί εἶχαν στηρίξει τόν Κεμαλικό στρατό μέ ἐφόδια ἀπό τό 1921, ἐνῶ ἡ Βρετανία ἀπέμεινε μόνη ἀπό τούς συμμάχους νά ἀντιμετωπίζη ἐχθρικά τόν Κεμάλ. Μέ τήν ἀνακωχή τῶν Μουδανιῶν τερματίζονταν οἱ ἐχθροπραξίες μεταξύ Ἑλλήνων καί τουρκικῶν στρατευμάτων, οἱ Ἕλληνες θά ἀποχωροῦσαν ἀπό τήν Ἀνατολική Θράκη, καί θά ἀποσύρονταν στήν δυτική ὄχθη τοῦ ποταμοῦ Ἔβρου καί τά συμμαχικά στρατεύματα θά παρεμβάλλονταν μεταξύ τῶν δύο στρατῶν.
Ἐρώτημα 42. Γιατί παραχωρήσαμε τήν ἀνατολική Θράκη, ἐνῶ ὁ πόλεμος δέν εἶχε φθάσει ἀκόμη ἐκεῖ;
Ἀπάντηση: Οἱ Σύμμαχοι κράτησαν αὐτά πού ἤθελαν, δηλαδή τήν στρατιωτική κατοχή τῶν Στενῶν. Οἱ Ἕλληνες ὡς ἡττημένοι δέν μποροῦσαν νά ἀντισταθοῦν στήν συμφωνία, γιατί διαφορετικά θά ἐκαλοῦντο νά καταβάλουν ἰλιγγιώδεις πολεμικές ἀποζημιώσεις πού διεκδικοῦσαν οἱ Τοῦρκοι, μαζί μέ τήν παράδοση τοῦ ἑλληνικοῦ στόλου.
Ὁ Βενιζέλος ἦταν ἀπό τούς σημαντικότερους πολιτικούς τῆς νεωτέρας Ἑλλάδος, εἶχε πλεονεκτήματα καί μειονεκτήματα, εἶχε αὐταρχικό χαρακτήρα, ἀλλά κλήθηκε νά λάβη σοβαρές ἀποφάσεις μέ τίς ἐξαιρετικές διπλωματικές ἱκανότητες πού εἶχε καί τό διεθνές κῦρος πού ἀπέκτησε.
Ἐρώτημα 43. Ἡ Μικρασιατική Καταστροφή ἦταν ἡ μοιραία συνέπεια ἑνός πολέμου ἤ γενοκτονία;
Ἀπάντηση: Ἡ Μικρασιατική Καταστροφή ἦταν μοιραία συνέπεια μιᾶς γενοκτονίας, ὅπως ὁ ὅρος γενοκτονία καθιερώθηκε ἀργότερα ἀπό τήν Σύμβαση τοῦ ΟΗΕ τό ἔτος 1998. Λέγεται «Μικρασιατική Καταστροφή», ἀλλά εἶναι γενοκτονία, ὅπως τό Ἑβραϊκό «ὁλοκαύτωμα» λέγεται ὁλοκαύτωμα, ἀλλά εἶναι γενοκτονία. Αὐτό φαίνεται στίς μαζικές συλλήψεις καί ἐκτοπισμούς Ἀρμενίων, στίς Ἐθνοτικές ἐκκαθαρίσεις, στά καταναγκαστικά ἔργα, στήν πυρπόληση τῆς Σμύρνης, στίς μαζικές σφαγές ἑλληνικῶν πληθυσμῶν, στήν μαζική ἔξοδο. Ὅλα αὐτά δέν ἦταν μοιραία συνέπεια τοῦ αἱματηροῦ ἑλληνοτουρκικοῦ πολέμου, ἀφοῦ ἡ γενοκτονία ἀπαγορεύεται σέ περιόδους πολέμου καί εἰρήνης.
Ἐρώτημα 44. Ποιές ἦταν οἱ ἀνθρώπινες ἀπώλειες τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς;
Ἀπάντηση: Ὁ ἀκριβής ἀριθμός Ἑλλήνων πού χάθηκαν στήν Μικρασιατική Καταστροφή παραμένει ἄγνωστος. Ὑπολογίζεται ὅτι κυμαίνεται γύρω στίς 500.000 ἄτομα.
Ἐρώτημα 45. Ὑπῆρξε ἀντιπαράθεση Βρετανῶν μέ Τούρκους κατά τή Μικρασιατική Καταστροφή;
Ἀπάντηση: Οἱ Γάλλοι καί οἱ Ἰταλοί βοηθοῦσαν κατά καιρούς τόν Κεμάλ. Οἱ Βρετανοί (Λόουδ Τζώρτζ) βοήθησαν, ὁ ἴδιος ὁ Πρωθυπουργός ἦταν φίλος τοῦ Βενιζέλου καί ἤθελε νά βοηθήση, ἀλλά συνάντησε ἀντίδραση ἀπό τούς Βουλευτές του, δέν ἐπανεξελέγη ποτέ Πρωθυπουργός, καί ἡ Μικρασιατική Καταστροφή κατέστρεψε καί τήν πολιτική του σταδιοδρομία.
Ἐρώτημα 46. Ποιές πολιτικές ἐξελίξεις σημειώθηκαν στήν Ἑλλάδα μετά τή Μικρασιατική Καταστροφή;
Ἀπάντηση: Μετά τήν Μικρασιατική Καταστροφή ἔγινε ἡ πρώτη δικτατορία στήν Ἑλλάδα ἀπό τόν Νικόλαο Πλαστήρα, ἡ ἀντίσταση τῶν ἀντιβενιζελικῶν κατέρρευσε, ὁ Βασιλεύς Κωνσταντῖνος ἀνακοίνωσε τήν παραίτησή του ἀπό τόν θρόνο. Τό νέο Καθεστώς πρόβαλε τήν θέση ὅτι ὁ στρατός «δέν νικήθηκε, ἀλλά προδόθηκε» καί διεξήγαγε τίς εἰρηνευτικές διαπραγματεύσεις στήν Λωζάνη, ἀναθέτοντας τήν διεξαγωγή τους στόν Βενιζέλο. Ἐπίσης, τό Καθεστώς παρέδωκε τήν ἐξουσία σέ πολιτική Κυβέρνηση μετά τίς ἐκλογές τόν Δεκέμβριο 1923, οἱ ὁποῖες ἐκλογές ἦταν μονόπλευρες, ἐπειδή ἀπεῖχαν οἱ ἀντιβενιζελικοί, καί οἱ πολιτικές ἐξελίξεις στήν Ἑλλάδα γιά πολλά χρόνια μετά δέν ἦταν ὁμαλές.
Ἐρώτημα 47. Ἦταν πράγματι ἔνοχοι ἐσχάτης προδοσίας αὐτοί πού δικάστηκαν κι ἐκτελέστηκαν στή Δίκη τῶν Ἕξ;
Ἀπάντηση: Πρόκειται γιά μιά παρωδία δικαστικῆς διαδικασίας πού ὁδήγησε σέ μιά «δικαστική δολοφονία». Δέν εἶχαν δόλο νά χάσουν τόν πόλεμο οὔτε ἐπέτρεψαν εἴσοδο ξένων στρατιωτῶν σέ Ἐθνική Ἐπικράτεια, ὅπως ἦταν τό κατηγορητήριο. Ἦταν ἀπόφαση ἐξευμενισμοῦ τοῦ λαοῦ.
Ἐρώτημα 48. Τί προέβλεπε ἡ Συνθήκη τῆς Λωζάννης;
Ἀπάντηση: Ὅπως προαναφέρθηκε ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν ὑπογράφηκε ἀπό τούς νικητές τοῦ Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ἀλλά δέν ἐπικυρώθηκε ποτέ. Ἡ Συνθήκη τῆς Λωζάννης (Νοέμβριος 1923) ἀκύρωσε τήν Συνθήκη τῶν Σεβρῶν. Μέ τήν Συνθήκη τῆς Λωζάννης οἱ Σύμμαχοι προσπάθησαν νά κατοχυρώσουν τά συμφέροντά τους, καθορίσθηκαν τά σύνορα καί οἱ οἰκονομικές καί ἄλλες ἐκκρεμότητες. Μέ τίς ἀποφάσεις αὐτές ἔγινε ἀνταλλαγή τῶν πληθυσμῶν. Γιά τό θέμα τῆς ἀνταλλαγῆς τῶν πληθυσμῶν ἡ Συνθήκη ἦταν «μιά σύμβαση ἀνήθικη καί γιά τοῦτο μή ἔγκυρη ἀπό ἄποψη διεθνοῦς δικαίου». Στήν οὐσία αὐτή ἡ Συνθήκη ἦταν μιά ἑλληνική ἀναγκαστική προσαρμογή στήν ἧττα καί ὄχι ἐπιλογή.
Ἐρώτημα 49. Μποροῦσε νά εἶχε ἀποτραπεῖ ἡ ἧττα τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ τό 1922 καί συνακόλουθα ἡ Μικρασιατική Καταστροφή;
Ἀπάντηση: Αὐτά τά ἐρωτήματα δέν μποροῦν νά ἀπαντηθοῦν, γιατί, ἄν ἀπαντηθοῦν, θά ἀνακύψουν καί ἄλλα ἐρωτήματα. Τό βέβαιο εἶναι ὅτι μέ τόν Ἐθνικό Διχασμό γίναμε ἐμεῖς αἰτία τῆς Καταστροφῆς, ἀφοῦ «οἱ Ἕλληνες κάναμε πραγματικά ὅ,τι μπορούσαμε γιά νά ὁδηγηθοῦν τά πράγματα στήν ἧττα καί στήν Καταστροφή».
Ἐρώτημα 50. Τί σήμανε γιά τήν Ἑλλάδα ἡ Μικρασιατική Καταστροφή; Τί ἄλλαξε στούς στόχους τῆς ἑλληνικῆς πολιτικῆς ἡ Μικρασιατική Καταστροφή;
Ἀπάντηση: Μέ τήν Μικρασιατική Καταστροφή χάθηκε ἡ Μεγάλη Ἰδέα καί περιορίστηκε τό Ἑλληνικό Κράτος μέ τόν καθορισμό τῶν ὁρίων του. Οἱ Ἕλληνες ἀποδέχθηκαν τό ὑπάρχον ἐδαφικό καθεστώς καί τήν διεθνῆ νομιμότητα. Τό θετικό ἐπίτευγμα εἶναι ὅτι τό Ἑλληνικό Κράτος ἐξουθενωμένο καθώς ἦταν, πού ἀποτελοῦνταν ἀπό τέσσερα ἑκατομμύρια πληθυσμό, ἀπορρόφησε ἑνάμιση ἑκατομμύριο πρόσφυγες. Αὐτό θεωρεῖται μεγαλύτερο ἐπίτευγμα ἀπό τούς προηγούμενους πολέμους πού νίκησε ἡ Ἑλλάδα, καί μεγαλύτερο καί ἀπό τήν ἔνταξη τῆς Ἑλλάδος στήν Εὐρώπη.
Εἴμαστε ἀπόγονοι τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς καί ἀντικαταστήσαμε τήν Μεγάλη Ἰδέα μέ τήν οἰκονομική ἀνάπτυξη στήν Ἑνωμένη Εὐρώπη, εἴμαστε Εὐρωπαῖοι Ἕλληνες ὡς σύνολο, γηγενεῖς καί πρόσφυγες. Οἱ παπποῦδες μας εἶχαν τήν δύναμη νά ξεπεράσουν τήν Μικρασιατική Καταστροφή «νά ἀναπτύξουν τήν Χώρα καί νά πᾶνε μπροστά».
* * *
Αὐτό εἶναι τό συμπέρασμα τῶν συγγραφέων τοῦ βιβλίου Ἄγγελου Συρίγου καί Εὐάνθη Χατζηβασιλείου. Οἱ ἐκτιμήσεις ὅλου τοῦ προβλήματος μέ ἐντυπωσίασαν.
Ὅμως, τελειώνοντας τήν ἀνάγνωση δικαίωσα πλήρως τόν π. Ἰωάννη Ρωμανίδη, ὅτι τόσο ἡ Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821, ὅσο καί ἡ Μικρασιατική Καταστροφή τοῦ 1922 ἦταν ἐπιδίωξη τῶν Εὐρωπαίων Φράγκων γιά νά περιορίσουν τό Ἑλληνικό Κράτος στά ὅρια τῆς Ἑλλάδος, νά ἀφανίσουν τόν Ρωμαίϊκο πληθυσμό ἀπό τήν Μικρά Ἀσία, τόν Πόντο, τήν Καππαδοκία καί τήν Θράκη καί νά προσανατολίσουν τό Ἑλληνικό Κράτος στήν Δύση, ἀποδεσμευμένο ἀπό τούς Ρωμηούς προγόνους του, καί ἁπλῶς συνδεδεμένο μέ τούς ἀρχαίους Ἕλληνες.
Ἦταν μιά ἐσκεμμένη ραδιουργία καί ὄχι ἁπλῶς μιά προδοσία τῶν Εὐρωπαίων σέ βάρος τῆς Ἑλλάδος. Ἔτσι, ἡ Μεγάλη Ἰδέα τῆς Ρωμηοσύνης, ἔγινε μικρή ἰδέα γιά ἕνα Εὐρωπαϊκό Κράτος, γιά τήν λεγομένη οἰκονομική ἀνάπτυξη καί τήν ἀπόλυτη ἐξάρτηση μέ ἀποδέσμευση ἀπό τό ἐγγύς παρελθόν.
Σέ αὐτό τό συμπέρασμα μέ ὁδηγοῦν ὅλα τά γεγονότα, πού οἱ σύγχρονοι Ἕλληνες δέν θέλουν νά τό δοῦν, διότι βλέπουν τήν ἱστορία μέσα ἀπό δυτικές διόπτρες πού δέν θέλουν νά βλέπουν τήν Χριστιανική Ρωμανία.
Ο ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΝ ΣΜΥΡΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΕΘΝΟΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΑΓΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ (+ 1922) Οι μαρτυρίες για τον Μαρτυρικό θάνατο του κατά την καταστροφή της Σμύρνης ίναιΕίναι 27 Αυγούστου του 1922, με το παλαιό ημερολόγιο. Το πρωί εκείνου του Σαββάτου, ενός άλλου «Μεγάλου Σαββάτου», όλος ο λαός, κάθε ηλικίας άνθρωποι, απεγνωσμένα και ικετευτικά, έχουν συγκεντρωθεί, όπως όλες τις τελευταίες ημέρες και νύκτες, στην Μεγάλη Εκκλησία και στον αυλόγυρο της Αγίας Φωτεινής, στο ιερώτατο αυτό σύμβολο της Σμύρνης, όπου ο αληθής ποιμένας και Επίσκοπος, ως άλλος «Άγγελος της εν Σμύρνη Εκκλησίας», Άγιος Χρυσόστομος τελεσιουργεί την τελευταία Θεία Λειτουργία ή μάλλον την «εξόδιο ακολουθία εν τη Θεία Ευχαριστία» του ιδίου και του πολυπαθούς και περιπόθητου ποιμνίου του, το οποίο δακρυσμένο και συντετριμμένο μετέχει του μυστηρίου του «αίματος και του σώματος» Ιησού Χριστού έχοντας κυριολεκτικώς καρφωμένο το εν απογνώσει βλέμμα του στον μάρτυρα και μεγαλομάρτυρα ποιμένα του. Η περιώνυμος Εκκλησία της Αγίας Φωτεινής πριν από την άλωση της Σμύρνης, της μαρτυρικής αυτής Μητροπόλεως του Μικρασιατικού Ελληνισμού, κατ’ εκείνες τις «Μεγάλες Ώρες» εγκολπώνει ως άλλη Αγιά Σοφιά πριν από την άλωση της του Κωνσταντίνου Πόλεως, στην τελευταία Θεία Λειτουργία και μυσταγωγία, τους στεναγμούς του ευσεβούς και μαρτυρικού Γένους, του Ιωνικού Ελληνισμού, όπου ο «Άγγελος και Αρχιθύτης Ιεράρχης της των Σμυρναίων Εκκλησίας» ίσταται και προΐσταται κατά την υπερουράνια εκείνη μυσταγωγία, μιμούμενος Χριστού το μαρτύριον, ως ο εκουσίως προσφερόμενος και θυσιαζόμενος «άξιος και θεοπρόβλητος και λαοπρόβλητος ποιμήν» υπέρ του πολυφίλητου και περιποθήτου λαού του, του χριστεπωνύμου ποιμνίου του. Από το περίβλεπτο, περικαλλές και περιώνυμο κωδωνοστάσιο (1792) της Αγίας Φωτεινής (1857) κατ’ εκείνες τις «Μεγάλες Ώρες» αντηχεί ακατάπαυστα ο πένθιμος ήχος της «Μεγάλης Παρασκευής» του ελληνισμού της Ιωνίας καθώς πλημμυρίζει τα ουράνια με την βαρύτιμη και πολύτιμη καμπάνα του, όπως είχε ζητήσει ο Άγιος Χρυσόστομος: «Να μην πάψει ούτε στιγμή ο επιτάφιος θρήνος, όπως τότε με την Πόλη του Κωνσταντίνου, τη Βασιλεύουσα!». Ο Άγιος Χρυσόστομος πριν από τον προσωπικό του Γολγοθά, ως το «εθελόθυτον θύμα», είναι κάτωχρος από την πολυήμερη αγρυπνία, την άκρα νηστεία και την υπέρ του λαού του αγωνία και προσευχή. Γονυπετής έμπροσθεν της Αγίας Τραπέζης, προσεύχεται μυστικώς και εκτενώς, όπως άλλοτε ο Νυμφίος της Εκκλησίας Χριστός κατ’ εκείνη την μεγάλη νύκτα της εν Γεσθημανή προσευχής, όπου ο εναγώνιος ιδρώτας έρρεε ωσάν τους θρόμβους του αίματος. Και όπως θεοπνεύστως γράφει ο βιογράφος του Σπύρος Λοβέρδος: «Με φωτεινόν το μέτωπον, απαστράπτοντας οφθαλμούς, εγονυπέτησεν ως αμαρτωλός εις το ιερόν βήμα, προ του Εσταυρωμένου, και με το ρίγος της θείας προσευχής ηγέρθη ως όσιος». Όταν όμως εξέρχεται του ιερού βήματος και ίσταται στην Ωραία Πύλη καθίσταται ακριβής «τύπος και υπογραμμός» των πιστών. Γονατίζει και προσεύχεται ενώπιον του ποιμνίου του: «Η Θεία Πρόνοια – λέγει εκφώνως – δοκιμάζει την πίστιν μας και το θάρρος μας και την υπομονήν μας την ώραν ταύτην. Αλλ’ ο θεός δεν εγκαταλείπει τους Χριστιανούς. Προσεύχεσθε και θα παρέλθει το ποτήριον τούτο. Θα ίδωμεν πάλιν καλάς ημέρας και θα ευλογήσωμεν τον Θεόν. Θαρρείτε ως εμπρέπει εις καλούς Χριστιανούς». Όλοι είναι κρεμασμένοι από τα χείλη και τα μάτια του. Καθώς εισέρχεται στο Ιερό Βήμα, προσεύχεται σχεδόν προφητικώς για την εν Χριστώ τελείωση του ιδίου και του αθώοι ποιμνίου του, λέγοντας: «Ούτοι εισίν οι ερχόμενοι εκ της θλίψεως της μεγάλης, και έπλυναν τας στολάς αυτών και ελεύκαναν αυτάς εν τω αίματι του αρνίου. Χριστέ ο Θεός, επίβλεψον επ’ εμέ…». Την 27η Αυγούστου 1922, ημέρα Παρασκευή, εισέρχεται στη Σμύρνη ο άτακτος στρατός (τσέτες) του Κεμάλ Μουσταφά Πασά με επικεφαλής τον Νουρεντίν Πασά, ο οποίος μισούσε θανάσιμα τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο, επειδή ο Ιεράρχης είχε αναμετρηθεί μαζί του και με τις άοκνες ενέργειές του κατά τα προηγούμενα έτη είχε επιτύχει την ατιμωτική απομάκρυνσή του από τη θέση του Βαλή (Νομάρχη) της Σμύρνης. Ο Νουρεντίν όμως ουδέποτε ελησμόνησε την ήττα του και ζούσε για τη στιγμή της εκδικήσεώς του. Ύστερα από τρία έτη επέστρεψε στη Σμύρνη ως άνομος κριτής και αιμοβόρος δήμιος του Αγίου Χρυσοστόμου. Όπως εύστοχα και εμπεριστατωμένα αναφέρει ο συγγραφέας Αλέξανδρος Αλεξανδρής: «έχουν γραφεί πολλά για τα φρικτά βασανιστήρια που υπέστη ο Άγιος Χρυσόστομος, όταν το βράδυ της 27ης Αυγούστου / 9 Σεπτεμβρίου 1922 (Νέο Ημερολόγιο) παραδόθηκε στον Τούρκο διοικητή Νουρεντίν Πασά. Αν και οι περιγραφές ως προς τον τρόπο με τον οποίο εμαρτύρησε ο Χρυσόστομος ποικίλλουν, οι περισσότερες αφηγήσεις συγκλίνουν στη μαρτυρία ότι ο Μητροπολίτης Σμύρνης βρήκε τραγικό τέλος στα χέρια του φανατισμένου τουρκικού όχλου, που είχε συγκεντρωθεί έξω από το Διοικητήριο της Σμύρνης». Το βράδυ του Σαββάτου 27 Αυγούστου 1922 ο Χρυσόστομος εκρατήθη έγκλειστος και εμαρτύρησε φρικτά κατά το πρωί της Κυριακής 28 Αυγούστου. Τα δε περί της κατηγορίας σε βάρος του Αγίου Χρυσοστόμου ως «ενόχου εσχάτης προδοσίας» καταγράφει η Βικτωρία Σολωμονίδου, η οποία επισημαίνει ότι η συγκεκριμένη βαρύτατη κατηγορία εστηρίζετο στο γεγονός ότι «ως οθωμανός υπήκοος υπηρέτησε μετά φανατισμού την Ελλάδα, πρωτοστατήσας εις πάντα εναντίον του τουρκικού καθεστώτος κατά το τριετές διάστημα της ελληνικής κατοχής». Ο δε Νουρεντίν Πασάς από της πρώτης στιγμής που συναντήθηκε με τον Άγιο Χρυστόστομο, τον οποίο περιφρονητικά αποκαλούσε «Παπά», τον αντιμετώπισε ως προδότη και εχθρό του τουρκικού έθνους παραδίδοντας αυτόν τελικώς «εις χείρας ανόμων», οι οποίοι τον κατακρεούργησαν. Ο Εθνάρχης της Σμύρνης και της Ιωνικής γης, ο οποίος είχε υψώσει αγέρωχο και ατρόμητο το ανάστημά του ενώπιον ισχυρών ανδρών του Νεοτουρκικού κομιτάτου, όπως ο Ταλαάτ, ο Ραχμή και ο Νουρεντίν, σε λίγο επρόκειτο να οδηγηθεί ως «άκακον αρνίον» επί σφαγήν ενώπιον του δημίου του. Ο ίδιος ο βιογράφος του Σπύρος Λοβέρδος γράφει χαρακτηριστικά για την εν γένει στάση του Αγίου Χρυσοστόμου έναντι του μαρτυρικού θανάτου του, τα εξής: «ησθάνετο την ανάγκην να εξοικειωθεί με τον ανημμένον σίδηρον και την αστράπτουσαν μάχαιραν, επροπονείτο διά να μη εμφανίσει ποτέ το ταπεινωτικόν δέος προ της απειλής του θανάτου και εκρατύνετο δια να μη διαψεύσει ποτέ τον εμψυχωτικόν τόνον του κηρύγματός του, το ευτελές ορμέφυτον της ζωής. Είχε την έμφυτον φιλαρέσκειαν να πέσει αγωνιζόμενος με ακάνθινον στέφανον εις τους κροτάφους». Και όντως παρέδωσε αλώβητο το πνεύμα του στον Ιησού Χριστό. Περί του μαρτυρικού τέλους του Αγίου Χρυσοστόμου έχουν γραφεί πολλοί και μεταξύ αυτών ο πιστός κλητήρας του Θωμάς Βούλτσος, ο Αμερικανός Πρόξενος στη Σμύρνη George Horton, ο Διευθυντής του Γραφείου τύπου της Ύπατης Αρμοστείας Μιχαήλ Ροδάς, ο Δημοσιογράφος Δημήτριος Παρθένης, ο πολεμικός ανταποκριτής Κωνσταντίνος Μισαηλίδης, ο Rene Puaux, ο Ακαδημαϊκός Γεώργιος Μυλωνάς, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος Β΄(Χατζησταύρου), ο δημοσιογράφος Βασίλειος Βεκιαρέλλης, ο Ευάγγελος Βασιλείου κ.α. Μία ακόμη περιγραφή του φρικτού μαρτυρίου του Αγίου Χρυσοστόμου υπό την μορφή άρθρου, η οποία είναι λιγότερο γνωστή περιλαμβάνεται στο «Προσωπικό Σημειωματάριο», δηλαδή το «Οικογενειακό ημερολόγιο» του Ηρακλέους Τσίτερ, ο οποίος ήταν γαμπρός του Αγίου Χρυσοστόμου, νυμφευθείς την αδελφή του Εριφύλη. Ο Ηρακλής Τσίτερ στο «σημειωματάριο» αυτό, υπό τον τίτλο: «Διάφορα Ηρακλή Τσίτερ», εκτός των άλλων προσωπικών σημειώσεων που κατέγραφε ο ίδιος και των λοιπών χειρογράφων, δημοσιευθέντων και αδημοσιεύτων, καθώς και πολλών άρθρων, τα οποία αφορούσαν τις τελευταίες ημέρες και το μαρτύριο του Αγίου Χρυσοστόμου, έχει αποθησαυρίσει και τα δύο αυτά συγκεκριμένα άρθρα. Το οικογενειακό αυτό «σημειωματάριο» ο Ηρακλής Τσίτερ, προ του θανάτου του (4 Ιουνίου 1927), είχε παραδώσει στον τρίτο κατά σειρά υιό του Χρυσόστομο Τσίτερ, ανηψιό του Αγίου Χρυσοστόμου και μετέπειτα Μητροπολίτου Αυστρίας, ο οποίος κατά τη δεκαετία του 1990 παρέδωσε το οικογενειακό αυτό γραπτό κειμήλιο ως «ευλογία» στην ανηψιά του, θυγατέρα της αδελφής του Καλλιόπης, την Εριφύλη Κοντοπούλου, εγγονή του Ηρακλή Τσίτερ. Το εν πολλοίς άγνωστο αυτό κείμενο, το οποίο αναφέρεται στο μαρτύριο του Αγίου Χρυσοστόμου είναι γραμμένο στην Αθήνα από τον φυλακισθέντα και από βέβαιο θάνατο ως εκ θαύματος διασωθέντα Αιδεσιμολογιώτατο π. Γεράσιμο Χαροκόπο, ο οποίος το υπογράφει με την φράση ως ο «αυτόπτης και δεινοπαθητής». Το άρθρο αυτό, στο οποίο δεν αναγράφεται η ημερομηνία της δημοσιεύσεώς του και δεν γίνεται καμμία αναφορά στην εφημερίδα όπου πρωτοδημοσιεύθηκε, φέρει τον μακροσκελή τίτλο: «Αι θετικώτεραι πληροφορίαι περί του τραγικού μαρτυρίου του Εθνομάρτυρος Μητροπολίτου Σμύρνης Χρυσοστόμου, 30 Αυγούστου, Κυριακή πρωί 1922». Ο ιερεύς Γεράσιμος Χαροκόπος περιγράφει το μαρτύριον του Αγίου Χρυσοστόμου ως εξής: «Μόλις εισήλθον οι Τούρκοι και κατέλαβον το Διοικητήριον αμέσως διαταγή του Νουρεδίν Πασά εις τον Συνταγματάρχην Καράν Καζήμ Βέην και δι’ αυτού εις τον Αρχιαστυνόμον να ειδοποιήσουν εις τον Μητροπολίτην, όπως υπάγη εις το Διοικητήριον. Ο Αρχιαστυνόμος παρέλαβεν εκ της Μητροπόλεως φιλοφρόνως τον Μητροπολίτην και διηυθύνθη εις το Διοικητήριον όπου φιλοφρόνως και πάλιν του εδόθησαν συστάσεις, ότι ουδέν το έκτροπον θα λάβη χώραν και να καθησυχάσει τον αγωνιώντα λαόν. Ο Μητροπολίτης μετά του Αρχιαστυνόμου δι’ αυτοκινήτου διηυθήνθη εις την Μητρόπολιν, ένθα διά λόγων παραμυθητικών καθησύχασε τον λαόν και ο Αρχιαστυνόμος απήλθεν. Ο Μητροπολίτης, όμως, καλώς γνωρίζων τα άγρια ένστικτα και τα προσχήματα των Τούρκων, έλεγεν εις τους περί αυτών, «εγκατελήφθημεν εις την τύχην μας, ο απαίσιος τυραννίσκος Στεργιάδης και ο αμφίρροπος Χατζηανέστης θα μας προσφέρωσι άχρι τρυγός το ποτήριον της πικρίας, οι άγριοι Τούρκοι θα μας σφάξουν και, όσοι δύνασθε, απέλθετε, εγώ θα μείνω με το ποίμνιόν μου να υποστώ την αυτήν τύχην». Κρατών όμως την χαρακτηρίζουσαν αυτόν αφοβίαν και ψυχραιμίαν. Ότε προς εσπέραν Σαββάτου έρχεται πάλιν ο Αρχιαστυνόμος μετά δύο λογχοφόρων και ζητεί τον Μητροπολίτην και τέσσαρες άλλους προύχοντας, οπότε έχων την κεφαλήν ακουμπισμένην επί της χειρός είπεν εις τους περί αυτού «Ο Μολώχ της κομματικής μας εμπαθείας, ας κορεσθεί πλέον από το αίμα τόσων μυριάδων θυμάτων, και το ελληνικόν έθνος ας διδαχθεί, ότι κανείς εξωτερικός εχθρός δεν κατέβαλε ποτέ την δύναμιν του ελληνισμού, αλλ’ ο εσωτερικός σπαραγμός και τα κομματικά πάθη κατέστρεψαν πάντοτε, όπως και τώρα, τας ενδοξοτέρας εποχάς του εθνικού μας βίου». Παρέλαβον λοιπόν τον Μητροπολίτην, τον Γκιουριουκτσόγλου και δύο άλλους προύχοντας, του τετάρτου μη ευρεθέντος, και απήλθον εις το Διοικητήριον. Ο Νουρεδίν Πασάς προσκαλέσας παρ’ εαυτώ τον Μητροπολίτην του λέγει: «πολλαί κατηγορίαι και εγκλήματα καθοσιώσεως υπάρχουν και τώρα και προηγουμένως εναντίον σου, διότι ουδέποτε έπαυσας εργαζόμενος ως προπαγανδιστής εναντίον του κυριάρχου σου καθεστώτος και διά τούτο παρά της Εθνοσυνελεύσεως της Αγκύρας είσαι καταδεδικασμένος εις θάνατον, εγώ όμως απέσχων τοιαύτης καταδίκης, τούτο μόνον θα κάμω, θα σε παραδώσω εις τον λαόν, ο οποίος μαίνεται εναντίον σου και εκείνος, αν θέλη, ας σε αθωώσει ή θα καταδικάσει». Και διέταξεν αμέσως την φυλάκισίν του Μητροπολίτου και των συν αυτώ τριών προυχόντων. Κατά μέσης νυκτός εκ της φυλακής αποστέλλει εις τον αδελφόν του Ευγένιον (ον προ δύο μηνών απεγχόνισαν εις το Νυμφαίον) μίαν κάρταν εν η λέγει: «Αδελφέ, κρατούμαι ως Αρχηγός της Αμύνης». Αυτό είναι και το τελευταίο σημείωμά του. Το πρωί Κυριακής παραδίδεται δέσμιος τας χείρας και με χιτώνα λευκόν εις την διάθεσιν του αγρίου όχλου, την αυτήν όμως στιγμήν απόσπασμα Γάλλων λογχοφόρων έφθασεν προς διάσωσίν του Μητροπολίτου, αλλ’ ο Μητροπολίτης τους είπεν: «Αν δύνησθε, σώσατε τον Λαόν». Και τότε το μαινόμενον πλήθος ήρχισεν διά μαχαιρών, ροπάλων, λίθων να κτυπά τον ιερόν άνδρα, άλλοι τον εκαβαλίκευον, τον έπτυον, του απέσπασαν τους όνυχας, του έκοψαν την ρίνα, του έβγαλαν τον ένα οφθαλμόν και ότε τέλος του έμεινεν ολίγη πνοή, έδεσαν ανά εν μέλος του εις τους ίππους και τον διεμέλισαν, ταύτα πράττοντες διερχόμενον διάφορα μέρη, οπότε τέλος έφθασαν εις τον τουρκομαχαλάν, οπόθεν δεν εφαίνοντο από τα ξένα πλοία και εκεί συνετελέσθη το κακούργον έργον τους. Όλον δε αυτό το τραγικόν μαρτύριον παρηκολούθει και το απόσπασμα των Γάλλων με εστραμμένα τα όπλα. Τέλος εμάζευσαν τα τεμάχια του ιερού σώματος, τα έρριψαν εις μίαν κάσαν και τα απέστειλαν εις το νεκροταφείον. Αλλά οι εν τω νεκροταφείω κρυμμένοι Χριστιανοί, άμα έμαθον ότι είναι το σώμα του Μητροπολίτου, απεφάσισαν, ίνα κρύφα τον ενταφιάσουν, αλλ’ όσοι ετόλμων να πλησιάσουν το κιβώτιον ετυφεκίζοντο μακρόθεν, το κιβώτιον έμεινεν εκεί, άγνωστον όμως τι απέγινεν. Τοιούτον υπήρξεν το τραγικόν τέλος του Μεγάλου ανδρός…». Στον εθνοϊερομάρτυρα και μεγαλομάρτυρα Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο εμπρέπει το της Παλαιάς Διαθήκης: «Έδοξεν εν οφθαλμοίς αφρόνων τεθνάναι και ελογίσθη κάκωσις η έξοδος Αυτού και η αφ’ ημών πορεία σύντριμμα. Ο δε εστίν εν ειρήνη. Ολίγα παιδευθείς μεγάλα ευηρεστήθη. Ο Θεός επείρασεν αυτόν και εύρεν αυτόν άξιον εαυτού και ως ολοκάρπωμα θυσίας προσεδέξατο αυτόν. Εν καιρώ Επισκοπής Αυτού αναλάμψει (Σοφία Σολομ. Γ΄, 2 – 7).
Πηγή : www.paratiritis-news.gr [ https://www.paratiritis-news.gr/istoria/o-angelos-tis-en-smyrni-ekklisias-ethnoieromartyras-mitropolitis-agios-chrysostomos-1922/ ]
Ο ΠΟΙΜΗΝ Ο ΚΑΛΟΣ ΤΗΝ ΨΥΧΗΝ ΑΥΤΟΥ ΤΙΘΗΣΙΝ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΠΡΟΒΑΤΩΝ.. ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΥΤΟ ΚΑΤΑΓΓΕΛΛΟΥΜΕ ΕΠΙΣΗΜΑ.. ΚΑΘΕ ΣΧΕΤΙΚΗ ΣΠΙΛΩΣΗ ΜΝΗΜΗΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΩΤΑΤΟΥ ΙΕΡΟΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑ ΚΑΙ ΙΣΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΜΥΡΝΗΣ.. ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΟΥ ΑΥΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΣΕΠΤΟΥ ΙΕΡΑΡΧΟΥ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ!!!
Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος (ο Καλαφάτης)
Ο Μακαριστός Μητροπολίτης Κυρός Χρυσόστομος [το κοσμικό του όνομα ήταν Χρυσόστομος Καλαφάτης], Έλληνας εθνικιστής, «ο εθνικιστής Χρυσόστομος» όπως τον χαρακτήριζαν οι Ευρωπαίοι, Θεολόγος καθηγητής απόφοιτος της Θεολογικής Σχολής Χάλκης, εθνικός αγωνιστής, Μητροπολίτης Δράμας-Φιλίππων & Ζιχνών, Μακεδονομάχος με σημαντικό ρόλο στο διάστημα πριν, στη διάρκεια και μετά την ολοκλήρωση του Μακεδονικού Αγώνα και με σημαντικές δράσεις για τη λειτουργία Ελληνικών εκπαιδευτηρίων στην περιοχή, μετέπειτα Μητροπολίτης Σμύρνης στη Μικρά Ασία με σημαντικό ρόλο στον αγώνα του Ποντιακού Ελληνισμού, Εθνομάρτυρας και Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας που η μνήμη του τιμάται την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Γεννήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 1867 στα Τρίγλια, άλλοτε Βρύλλιο, μια μικρή παραθαλάσσια κωμόπολη της Βιθυνίας της επαρχίας Προύσης στην περιοχή της Προποντίδος, και μαρτύρησε [1] κατακρεουργημένος από τον Τουρκικό ισλαμικό όχλο την Κυριακή 28 Αυγούστου/10 Σεπτεμβρίου 1922 στη Σμύρνη.
| ||
| Γέννηση: 8 Ιανουαρίου 1867 | ||
| Τόπος: Τρίγλια Προύσης, Προποντίδα (Μικρά Ασία) | ||
| Υπηκοότητα: Οθωμανική | ||
| Ασχολία: Θεολόγος, εθνικός αγωνιστής | ||
| Δολοφονία: 28 Αυγούστου 1922 | ||
| Τόπος: Σμύρνη (Μικρά Ασία) | ||
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος * Μητροπολίτης Δράμας * | ||
| Έναρξη Θητείας : 18 Μαΐου 1902 | ||
| Λήξη θητείας : 10 Μαρτίου 1910 | ||
| Προκάτοχος | ||
| ||
| Διάδοχος | ||
| ||
| * Μητροπολίτης Σμύρνης (Μικρά Ασία) * | ||
| Έναρξη Θητείας : 11 Μαρτίου 1910 | ||
| Λήξη θητείας : 28 Αυγούστου 1922 | ||
| Προκάτοχος | ||
| ||
| Διάδοχος | ||
| ||
Περιεχόμενα
[απόκρυψη]- 1Βιογραφία
- 1.1Οικογένεια Καλαφάτη
- 1.2Σπουδές
- 1.3Εκκλησιαστική διαδρομή
- 1.3.1Μητροπολίτης Δράμας-Φιλίππων-Ζιχνών & Νευροκοπίου
- 1.3.2Μητροπολίτης Σμύρνης (Μικρά Ασία)
- 1.3.2.1Πρώτες δράσεις
- 1.3.2.2Εθνικό έργο
- 1.3.2.3Απομάκρυνση από τη Σμύρνη
- 1.3.2.4Επιστροφή στη Σμύρνη
- 1.3.2.5Έσχατες ώρες
- 1.3.2.6Οι βάρβαροι στη Σμύρνη
- 1.3.2.7Αρχική προσαγωγή Μητροπολίτη Χρυσοστόμου
- 1.3.2.8Σύλληψη Μητροπολίτη Χρυσόστομου
- 1.3.2.9Μαρτύριο Μητροπολίτη Χρυσοστόμου
- 1.3.2.10Τα μετά το μαρτύριο του Χρυσοστόμου
- 1.4Συγγραφικό έργο
- 1.5Μνήμη Μητροπολίτη Χρυσόστομου
- 1.6Αγιοκατάταξη Μητροπολίτη Χρυσοστόμου [41]
- 1.7Αντιδράσεις κατά της αγιωνυμίας
- 1.8Οι Τούρκοι για τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο
- 1.9Μητροπολίτης Χρυσόστομος & Τεκτονισμός
- 2Βιβλιογραφία
- 3Εξωτερικές συνδέσεις
- 4Παραπομπές
Βιογραφία
Οικογένεια Καλαφάτη
Πατέρας του Χρυσόστομου ήταν ο νομομαθής Νικόλαος Καλαφάτης ο οποίος, ως απλός διεκπεραιωτής καθώς δεν είχε δίπλωμα δικηγόρου, εκπροσωπούσε συμπολίτες του ενώπιον των Οθωμανικών δικαστηρίων όταν προσέφευγαν σε αυτά για υποθέσεις που αφορούσαν κυρίως παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους από τους Τούρκους τοπικούς άρχοντες, ενώ συμμετείχε στα κοινά και είχε εκλεγεί δημογέροντας και μητέρα του ήταν η Καλλιόπη Λεμωνίδου, πιστή Ορθόδοξη χριστιανή. Όπως αναφέρουν οι βιογράφοι του Χρυσοστόμου ανήμερα των Θεοφανίων του 1868, δύο ημέρες πριν βαπτιστεί, πέρασε από την Τρίγλια ο Μητροπολίτης Προύσης Νικόδημος. Η Καλλιόπη Λεμωνίδου κρατώντας τον μωρό στην αγκαλιά της, τον έφερε στο Μητροπολίτη να τον ευλογήσει και οι παριστάμενοι της ευχήθηκαν να το καμαρώσει σαν το Νικόδημο. Εκείνη συγκινημένη μπήκε στον ναό της Πάντων Βασιλίσσης, απέθεσε το βρέφος μπροστά στο εικόνισμα της Παναγίας και το έταξε στην Εκκλησία.
Ο Χρυσόστομος ήταν το δευτερότοκο τέκνο μιας πολύτεκνης και μέτριας οικονομικής καταστάσεως οικογένειας η οποία είχε, συνολικά, οκτώ τέκνα, τέσσερα αγόρια και ισάριθμα κορίτσια. Αδέλφια του Χρυσόστομου ήταν ο Ευγένιος, μετέπειτα σύζυγος της Σεβαστής Κασφίκη, που γεννήθηκε το 1865 αποφοίτησε από τη Μεγάλη του Γένους Σχολή και συμπαραστάθηκε στον δευτερότοκο αδελφό του σε όλη τη διάρκεια του πολυτάραχου βίου του και τον ακολούθησε έως το μαρτύριο, ο Ξενοφών, η Όλγα μετέπειτα σύζυγο Πολυχρονίδη, η Εριφύλη, μετέπειτα σύζυγος Ηρακλέους Τσίτερ και μητέρα του Μητροπολίτη Αυστρίας Χρυσόστομου, ο Δημήτριος, η Σοφία μετέπειτα σύζυγος του Νικολάου Σοφοκλέους οι οποίοι τον ακολούθησαν στην Μητρόπολη Σμύρνης και έμειναν μαζί του ως την τελευταία στιγμή του βίου του, και η Αικατερίνη μετέπειτα σύζυγο Φιλίππου Καβουνίδου..
Σπουδές
Ο Χρυσόστομος, ιδιαιτέρως ευφυής και φύσει ευγενικός, εκδήλωσε από την παιδική ηλικία του την επιθυμία του να χειροτονηθεί κληρικός και να ενταχθεί στο σώμα της Ορθόδοξης εκκλησίας. Στην Τρίγλια παρακολούθησε μαθήματα στο εκεί επτατάξιο σχολείο, όμως οι γονείς του μερίμνησαν για την επιπρόσθετη μόρφωσή του, επιλέγοντας ως δασκάλους του τον τότε αρχιμανδρίτη -και μετέπειτα Μητροπολίτη- Ιωαννίκιο για τα εκκλησιαστικά, τον Χριστόφορο Μουμουζή για τα Τουρκικά, τον Γαζή για την Ελληνική γλώσσα, τον Νικόλαο Χατζηχρυσάφη για τα Γαλλικά και τον πατέρα Θεοδόση για την βυζαντινή μουσική. Στη συνέχεια οι γονείς του, μετά από προτροπή του Ιωαννίκιου και εκποιώντας μέρος της ακίνητης περιουσίας τους, τον έστειλαν οικότροφο στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Εκεί διακρίθηκε για τις επιδόσεις του και σύντομα τα έξοδα των σπουδών του ανέλαβε ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης και μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντίνος Ε' (ο Βαλιάδης), ο οποίος τον γνώρισε σε μια επίσκεψή του στη Σχολή. Το 1891 ο Χρυσόστομος (Καλαφάτης) υπέβαλε τη εναίσιμο διατριβή του, στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης με τίτλο:
- «Θέσις Θεολογική περί του ότι Μόνη των τριών μεγάλων Εκκλησιών η Ορθόδοξος Ανατολική έστι η αληθής» [3] και αποφοίτησε με βαθμό «άριστα».
Σύμφωνα με όσα αναφέρει στα «Απομνημονεύματα» του ο Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης με δύο κλητήρες του Πατριαρχείου και με τη σύμπραξη του μετέπειτα Επισκόπου Σμύρνης Χρυσοστόμου: «... έπιασαν τον αποστάτη (σ.σ. αναφέρεται στον Ουνίτη ιερέα Ιλαρίωνα Δόντη, που ιερολογούσε τα μυστήρια όσων κατέφευγαν σε αυτόν επειδή είχαν κάποιο κώλυμα) και τον έσυραν στην αυλή των Πατριαρχείων...» κι ύστερα «...φωνάξαμε κρυφά έναν κουρέα, κι αφού του ξούρισε τη λευκή γενειάδα και τα μαλλιά του, του φορέσαμε ένα φέσι και τον αφήσαμε έπειτα να φύγη ως κύριος Ιλάριος, όμοιος με μπακάλη του Φαναριού, υπό τους γιουχαϊσμούς των χαμινιών..».
Εκκλησιαστική διαδρομή
Αμέσως μετά την αποφοίτησή του από τη Θεολογική σχολή της Χάλκης ο Χρυσόστομος χειροτονήθηκε Διάκονος και υπηρέτησε αρχικά ως Αρχιδιάκονος της Μητροπόλεως Μυτιλήνης και το 1896, μετά τη μετάθεση του τότε Μητροπολίτη Κωνσταντίνου στη Μητρόπολη Εφέσου, ως Αρχιδιάκονος της εκεί Μητροπόλεως. Εκεί ο Χρυσόστομος ασχολήθηκε με το θέμα που προέκυψε όταν καθολικοί μοναχοί της Μονής Λαζαριστών της Σμύρνης θέλοντας να προσηλυτίσουν ορθοδόξους χριστιανούς της Μικράς Ασίας, αγόρασαν μια έκταση, κοντά στην Έφεσο, με το όνομα Καπουλή-Παναγιά και διέδωσαν ότι ανακάλυψαν τον τάφο της Παναγίας. Ο Χρυσόστομος, για να αντιμετωπίσει την πλάνη που δημιουργήθηκε, προχώρησε σε πλήθος δημοσιεύσεων, τεκμηριωμένων επιστημονικά, τα οποία συγκέντρωσε σε βιβλίο, υποχρεώνοντας τους Λαζαριστές να μεταβάλλουν τον ισχυρισμό τους και έκτοτε να υποστηρίζουν ότι δεν πρόκειται για τάφο αλλά για σπίτι της Θεοτόκου. Στις 2 Απριλίου του 1897 ο Μητροπολίτης Κωνσταντίνος εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης, ως Κωνσταντίνος Ε', και ο Χρυσόστομος τον ακολούθησε στην Κωνσταντινούπολη, όπου χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος, στις 18 Μαΐου 1897, από τον Οικουμενικό Πατριάρχη και ακολούθως διορίστηκε Μέγας Πρωτοσύγκελος των Πατριαρχείων.
Ο Χρυσόστομος, με την ιδιότητα του Μέγα Πρωτοσύγκελου, προέδρευσε μικτής επιτροπής Ορθοδόξων και Αγγλικανών Επισκόπων, που συνήλθε τον Ιούλιο του 1897 στο Λάμπεθ, για να εξετάσει το θέμα της ενώσεως των Εκκλησιών. Την ίδια εποχή συνέβαλε στη ματαίωση των σχεδίων της Πανσλαβιστικής Παλαιστίνιας Εταιρείας, που απέβλεπε στην αλλοίωση του Ελληνικού χαρακτήρα του Αγίου Όρους και τον εκσλαβισμό των Πατριαρχείων Αντιοχείας και Ιεροσολύμων. Χαρισματικός και εύγλωττος ρήτορας εκφώνησε μνημειώδη επικήδειο του για τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πρώην Κωνσταντινουπόλεως Σωφρόνιο, πνευματικό πατέρα του Κωνσταντίνου Ἐ'. Εξ ίσου μνημειώδης όσο και διδακτικός υπήρξε ο λόγος του ενώπιον του Εσταυρωμένου, την Μεγάλη Παρασκευή του 1901. Την ίδια ημέρα απομακρύνθηκε από τον Οικουμενικό Θρόνο ο Κωνσταντίνος Ε' και στη θέση επανεξελέγη ο δραστήριος Ιωακείμ Γ' ο Μεγαλοπρεπής ο οποίος διατήρησε τον Χρυσόστομο στην θέση του Μέγα Πρωτοσύγκελου του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ο Ιωακείμ Γ' γράφει [4] -από τότε- για τον Χρυσόστομο:
«...ἔχεις πολλά προσόντα, οὐχ ἧττον ἐξακολοὐθει καί ἐν τῷ μέλλοντι προσέχων σεαυτοῦ, διότι ἡμέραν τινά θά καταλάβῃς ἐξέχουσαν θέσιν ἐν τῇ ὑπηρεσίᾳ τῆς Ἐκκλησίας».
Μητροπολίτης Δράμας-Φιλίππων-Ζιχνών & Νευροκοπίου
Εκλογή & Χειροτονία
Στις 18 Μαΐου 1902 ο Χρυσόστομος εξελέγη Μητροπολίτης με 11 ψήφους έχοντας συνυποψηφίους τον Μητροπολίτη πρώην Μελενίκου Κωνσταντίνο (1 ψήφος) και τον Επίσκοπο Παμφίλου Μελισσηνό και στις 23 Μαΐου 1902 χειροτονήθηκε στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι Κωνσταντινουπόλεως. Η χειροτονία του έγινε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωακείμ Γ', βοηθούμενο από τους Συνοδικούς Μητροπολίτες Προύσης Ναθαναήλ, Νεοκαισαρείας Αλέξανδρο, Σμύρνης Βασίλειο, Βάρνης Πολύκαρπο, Ηλιουπόλεως Ταράσιο, Καλλιουπόλεως Ιερώνυμο, τον παρεπιδημούντα στην Κωνσταντινούπολη Μητροπολίτη Διδυμοτείχου Φιλάρετο και τον Μητροπολίτη Κορυτσάς Φώτιο.
«.... Εν όλη τή καρδία και εν όλη τη διανοία θα υπηρετήσω την Εκκλησίαν και το Γένος, και η μίτρα, την οποίαν αι άγιαι χείρες σου εναπέθεσαν επί της κεφαλής μου, εάν πέπρωται να απολέση ποτέ την λαμπηδόνα των λίθων της, θα μεταβληθή εις ακάνθινον στέφανον μάρτυρος ιεράρχου».
Αυτά ήταν μερικά από τα λόγια που είπε την ημέρα εκείνη, απευθυνόμενος στον Πατριάρχη, Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος δείχνοντας να συναισθάνεται το βάρος της ύψιστης Εθνικής αποστολής που έφερε στους ώμους του.
«....Ἡ ἐκλογή τοῦ Χρυσοστόμου στήν ὑψηλή διακονία τοῦ Μητροπολίτου Δράμας κατά τήν κρίσιμη ἐκείνη περίοδο τοῦ Μακεδονικοῦ Ἑλληνισμοῦ ἦταν ἐξαιρετικά ἐπιτυχής, γιατί ἡ Δράμα ὡς κέντρο δράσεως τοῦ Βουλγαρικοῦ κομιτάτου καί ὁ πολυπαθής λαός της, πού εἶχε στῆθος κατάστικτο ἀπό πληγές, χρειάζονταν ἐκκλησιαστικό ἡγέτη ἐμφορούμενο ἀπό ζῶσα πίστη καί πνεῦμα αὐτοθυσίας. Ποιμενάρχη πού θά ὕψωνε τό ἀνάστημά του «τεῖχος ἀπροσμάχητον» στούς ἀδυσώπητους ἐχθρούς τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καί φονευτές τῆς ποίμνης του. Καί τέτοιος ἄτρομος καί φλογερός ἡγέτης στίς δύσκολες ἐκεῖνες στιγμές ἦταν ὁ Ἱεράρχης Χρυσόστομος» [5].
Εγκατάσταση & Επισκοπικό έργο
Ο Μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος έφτασε στην πόλη στις 22 Ιουλίου του 1902. Στον ενθρονιστήριο λόγο του υποσχέθηκε:
«Θα ανεγείρω, ούτω μεθ' ημών θημωνίας καρπών, προϊόν της εργασίας και ιδρύματα ευποιίας απαύγασμα της αγάπης του πλησίον, και στερεάς στήλας των ευγενών αισθημάτων και ακατάλυτα τείχη των ιερών εθνικών δικαίων και προνομίων».
Φρόντισε για την ενίσχυση της Ελληνικής κοινότητος, όμως ιδιαιτέρως για την παιδεία των νέων ιδρύοντας σχολεία και δημιουργώντας σχολικές εγκαταστάσεις τόσο στην Δράμα όσο και στην ύπαιθρο. Οικοδόμησε Ναούς, Μητροπολιτικό Μέγαρο, νοσοκομείο και γυμναστήριο ενώ έφτιαξε και μουσικούς ομίλους, φρόντισε για την οικοδόμηση κατοικιών για τους καπνεργάτες, ίδρυσε φιλανθρωπικά καταστήματα, ορφανοτροφεία, γηροκομεία και άλλα κοινωφελή ιδρύματα. Με πρωτοβουλία του ανεγέρθηκε το καλλιμάρμαρο Γυμνάσιο Αρρένων Δράμας με σχήμα κάτοψης Ε, παραπέμποντας στις λέξεις Ελλάδα και Ελευθερία. Στην Ιερά Μονή Εικοσιφοινίσσης ίδρυσε ειδική πρότυπη Γεωργική Σχολή με γεωπόνο εκπαιδευτή των νέων στην υποδειγματική γεωργική καλλιέργεια. Στην κωμόπολη της Αλιστράτης, το δεύτερο πνευματικό κέντρο της εποχής στην Ανατολική Μακεδονία μετά την πόλη των Σερρών, ίδρυσε το 1904 Οικοτροφείο για τα ορφανά, των οποίων οι γονείς είχαν δολοφονηθεί από το βουλγαρικό κομιτάτο. Το Οικοτροφείο στεγαζόταν σε οίκημα συνεχόμενο με το μητροπολιτικό και τελούσε υπό την προστασία του. Έκτισε Μητροπολιτικό κτίριο, και Ορφανοτροφείο. Ίδρυσε Γυμναστήριο, εφοδιασμένο με όλα τα γυμναστικά όργανα, καθώς και Οδοιπορικό Σύλλογο.
Στις 31 Ιουλίου 1906 ο Χρυσόστομος γράφει για την εκατόμβη των θυμάτων της βουλγαρικής θηριωδίας:
«...συνελέξαμεν την τέφραν και τα τεμάχια των καέντων κοκκάλων εντός σάκκων και τελέσαντες την νενοµισμένην νεκρώσιμον ακολουθίαν τεσσάρων εν ταυτώ νεκρών νεομαρτύρων ορθοδόξων εν μέσω σπαρακτικών λυγμών και ποταμών πικρών δακρύων και λαλήσαντες αυτοίς τα της παραµυθίας και της χριστιανικής ελπίδος και εγκαρτερήσεως ρήματα επανήλθοµεν εις... Δράμαν κλαίοντες ακόμη και οδυρόμενοι διά τα ενσκήψαντα κατά του ευσεβούς ημών Γένους άνευ προηγουμένου δεινά» [6].
Τον Σεπτέμβριο του 1906 όταν πληροφορήθηκε την άγρια δολοφονία του Μητροπολίτη Κορυτσάς Φωτίου έγραψε στον Μεγάλο Χαρτοφύλακα των Πατριαρχείων Μανουήλ Γεδεών:
«...Ἐκλαυσα, έκλαυσα ως παιδίον μικρόν διά τον οικτρόν θάνατον του αδελφού Φωτίου. [...] Τις οίδε και οποίους άλλους αδελφούς και ίσως-ίσως και τον γράφοντα αυτόν- αναμένει η αυτή τύχη!». Για να επανέλθει στις 28 Οκτωβρίου του 1903: «...Θρηνούμεν καθ᾽ εκάστην τα προ των ποδών µας ασπαίροντα θύματα και θάπτωµεν τοὺς κατά πάσαν ώραν δολοφονουµένους και κατακρεουργημένους νεκρούς των προκρίτων του Γένους...».
Το ίδιο έτος ο Χρυσόστομος ταξίδεψε στα Ιεροσόλυμα και στην επιστροφή του παρέμεινε για λίγες ημέρες στην Αθήνα όπου παρακολούθησε τους αγώνες της Μεσολυμπιάδος. Το 1907, θεμελιώθηκαν τα Εκπαιδευτήρια Δράμας, όμως τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου από λάθος ενός υπαλλήλου της Μητροπόλεως έφτασε στα χέρια των Τούρκων η εμπιστευτική αλληλογραφία του Μητροπολίτη και οι Τουρκικές αρχές άσκησαν πίεσση στο Πατριαρχείο να τον απομακρύνει από τη Δράμα.
Απομάκρυνση από τη Δράμα
Στις 30 Αυγούστου μετά και από την πίεση των Άγγλων παρατηρητών στη Δράμα ο Χρυσόστομος, αφού λειτούργησε και προσευχήθηκε, απομακρύνθηκε από την Μητρόπολη του. Αναφέρεται ότι στην αναχώρηση του τον συνόδευσε έως το σιδηροδρομικό σταθμό σύσσωμος ο Ελληνικός πληθυσμός της περιοχής. Εκεί ο δημογέροντας Νίκας αποτυπώνει σε λίγα λόγια όλο το μεγαλείο της Εθνικής δράσεως του Μητροπολίτη Χρυσόστομου στη Δράμα: «Δέσποτα, μας παρέλαβες λαγούς και μας ἐκανες λιοντάρια. Μένε ἠσυχος. Θα μείνουμε πιστοί. Θα γίνει το θέλημά σου».
Ο Αθηναϊκές εφημερίδες σχολίασαν σε άρθρα τους την απομάκρυνση του από τη Δράμα και στάθηκαν δίπλα του αποκαλώντας «ιστορικό ιεράρχη» ενώ ο Γεώργιος Σουρής [7] έγραψε για τον Μητροπολίτη τους ακόλουθους στίχους:
«Στέφανον και για τον Δράμας, τον παπά τον ηρωά µας. Ἄφοβος, ανδρειωµένος, για την Πίστη για το Γένος δείχνει στήθος μαχητού μπρος στις λόγχες του στρατού. Δεν τον σκιάζει του νιζάµη μήτε λόγχη και μαχαίρα μήτε δεσποτών φοβέρα. Φτερουγίζουν στη µορφή του πόθος κι όνειρα μεγάλα κι αν τον πνίξουν στην κρεµάλα. Θ' αντηχούν αγγελικά του δεσπότη οι προσευχές για παλληκαριών ψυχές..».
Εξόριστος στα Τρίγλια
Ο Χρυσόστομος την επόμενη ημέρα, 31η Αυγούστου, έφτασε στη Θεσσαλονίκη όπου έγινε δεκτός με τιμές και συγκινητική λαϊκή υποδοχή, όμως η Υψηλή Πύλη απαίτησε την απομάκρυνση του και το Πατριαρχείο τον διέταξε να μεταβεί στη γενέτειρά του, την Τρίγλια της Βιθυνίας. Στην εξορία του εξακολούθησε την προσπάθεια του για την καλλιέργεια του Ελληνικού ιδεώδους του πνεύματος και συνέχισε με πάθος την προσπάθεια του για ανύψωση των Ελληνικών γραμμάτων καθώς ανήγειρε το τοπικό σχολείο αρρένων και θηλέων, οικοδόμησε Ιερό ναό, δημιούργησε νεκροταφείο και ίδρυσε γυμναστήριο [8]. Ιδιαίτερη φροντίδα επέδειξε και στους μουσουλμάνους συμπολίτες του για τα παιδιά των οποίων λειτούργησε Τουρκικό σχολείο. Στην κοινότητα πρόσφερε σύγχρονο μεταξουργείο, φιλόπτωχο αδελφότητα, και λιμενοβραχίονα 80 μέτρων καθώς η άμμος, σπάνιο υλικό στην Τρίγλια, που απαιτούνταν για τα έργα, αποκαλύφθηκε ξαφνικά, λόγω αμπώτιδος.
Στη διάρκεια μιας εκδρομής που πραγματοποίησε με τις αδελφέ του και τις οικογένειες τους, ο εξαιρετικός χειριστής των όπλων και άριστος σκοπευτής Μητροπολίτης, θέλησε να διδάξει τον γαμβρό του Φίλιππο Καβουνίδη πως να κρατά το περίστροφο αλλά και πως να πυροβολεί. Σημάδεψε τον στόχο του , αρχικά με το δεξί χέρι και στη συνέχεια με το αριστερό και ήταν απόλυτα εύστοχος και τις δύο φορές. Στη συνέχεια εξήγησε στον έκπληκτο κι αποσβολωμένο Καβουνίδη:
«...Η βολή πρέπει να είναι γρήγορη. Σαν αστραπή. Ο Τούρκος δεν θα περιμένει πότε να γεμίσεις και πότε να ρίξεις. Έτσι πρέπει να μάθουν να ρίχνουν με τα όπλα οι ραγιάδες αν θέλουν να αποκτήσουν κάποτε τη λευτεριά τους» [9].
Επιστροφή στη Δράμα
Τον Ιούλιο του 1908 παραχωρήθηκε γενική αμνηστία από τους Οθωμανούς, με αφορμή την ανακήρυξη του Συντάγματος της Αυτοκρατορίας, και έτσι ο Χρυσόστομος αναχώρησε στις 19 Ιουλίου και επέστρεψε, τον Αύγουστο του 1908, στη Δράμα όπου ήταν παρών στην υποδοχή του ο Τούρκος σωματάρχης. Οι εργασίες στα Εκπαιδευτήρια της Ελληνικής Ορθόδοξου Κοινότητος Δράμας [10] [11], σε οικόπεδο που είχε δωρίσει η Μαριγώ Αριτζίδου, ολοκληρώθηκαν το 1909, στη διάρκεια της δεύτερης περιόδου αρχιερατείας του. Μέρος από τη δαπάνη ανεγέρσεως του κτιρίου, μετά από προσωπικές ενέργειες του Μητροπολίτη Δράμας, ανέλαβε η οικογένεια Μελά, προσωπικά η Ναταλία Μελά σύζυγος του Εθνομάρτυρα Παύλου Μελά, ενώ μέρος της στηρίχθηκε σε προαιρετικές εισφορές των κατοίκων της πόλεως καθώς και σε ενοίκια από ακίνητη περιουσία της Μητροπόλεως. Το κτίριο είχε σχήμα Π, αναφορά στις λέξεις Πατρίδα και Παύλος για να τιμηθεί η μνήμη του Εθνομάρτυρα. Τα εγκαίνια του σχολείου, ιστορικό μνημείο για τη Δράμα, έγιναν το 1909 και αποτέλεσε χώρο φιλοξενίας για παρθεναγωγείο και αρρεναγωγείο. Το ίδιο έτος κατασκευάστηκαν τα Εκπαιδευτήρια στην Προσοτσάνη Δράμας, όπου συστεγάστηκαν η Αστική Σχολή Αρρένων και το Παρθεναγωγείο.
Εθνική δράση
Περιοδείες
Στις περιοδείες του ο Χρυσόστομος κυκλοφορούσε έφιππος, οπλισμένος με αραβίδα και ακολουθούμενος από δύο σωματοφύλακες από την Καλλιθέα-Δράμας, τον Προκοπίου και τον Λιάκα, καθώς και τον τότε ιεροδιάκονο Χρυσόστομο Β' (Χατζησταύρου), στενό συνεργάτη του και αργότερα αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο Αθηνών και πάσης Ελλάδος, ο οποίος είχε αναλάβει την ορκωμοσία των νέων στελεχών. Πραγματοποίησε εκατοντάδες συσκέψεις με τους προκρίτους και τους δημογέροντες της περιφερείας του, ίδρυσε Κέντρο Άμυνας με πρόεδρο τον ίδιο, στο οποίο μύησε τους διακριμένους για την αυτοθυσία και γενναιότητά τους κατοίκους. Στη συνέχεια, εγκατέστησε Επιτροπές Άμυνας στα χωριά και Κέντρα Άμυνας στις πόλεις της δικαιοδοσίας του, διορίζοντας παράλληλα ιερείς και δασκάλους ως εμψυχωτές-διαφωτιστές
Αρχαιολογικές μελέτες
Στη Δράμα ο συνεργάτης του Μητροπολίτη, ο Χρυσόστομος (ο Χατζησταύρου), Αρχιδιάκονος αρχικά και στη συνέχεια Πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητροπόλεως και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος Β', διεξήγαγε ανασκαφές πίσω από την κόγχη του Ιερού Βήματος του βυζαντινού Ναού Αγίας Σοφίας Δράμας ο οποίος λειτουργούσε τότε ως τζαμί, κατόπιν άδειας που του παραχώρησε ο Τούρκος ιερωμένος. Η ανασκαφή αποκάλυψε δισκοπότηρα, θυμιατά, κανδήλες και άλλα ιερά σκεύη, τα οποία τοποθέτησε ο Χατζησταύρου στην Ιερά Μητρόπολη της Δράμας. Επίσης, εντόπισε στον χώρο της αυλής του ναού μαρμάρινη πλάκα στην οποία υπήρχε η επιγραφή:
«... ΕΝ ΚΟΥΡΟΠΑΛΑΤΟΥ ΑΛΕΞΙΟΥ ΤΕ ΦΗΜΗ ΤΟΥ ΜΑΝΙΑΚΗ. ΦΕΡΕΙ ΚΑΙ ΗΣ ΔΙΑΓΡΑΦΗΣ ΤΟΝ ΤΥΠΟΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΕΙΣ ΣΩΤΗΡΙΑΝ. ΕΝ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΜΑΝΟΥΗΛ ΚΟΜΝΗΝΟΥ».
Την επιγραφή αυτή, ο Θεμιστοκλής Χατζησταύρου, δημοσιοποίησε στην εφημερίδα «Αλήθεια» της Θεσσαλονίκης. Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος μαζί με τον Θεμιστοκλή Χατζησταύρου έδειξαν μέριμνα ώστε να διασώσουν όσο το δυνατόν περισσότερες αρχαιότητες και επιγραφές από την κλοπή και την καταστροφή προκειμένου να αποτελέσουν τους αψευδείς μάρτυρες της ελληνικότητας της Μακεδονίας.
Μακεδονικός αγώνας
Ο Μητροπολίτης Δράμας συμμετείχε στην οργάνωση και στη διεξαγωγή του Μακεδονικού αγώνα [12] [13] εναντίον του Βουλγαρικού Κομιτάτου και της Εκκλησιαστικής Βουλγαρικής Εξαρχίας. Πραγματοποίησε περιοδείες στις περιοχής που ζούσαν υπό ασφυκτική βουλγαρική πίεση και προπαγάνδα, παντού όπου είχαν εκδηλωθεί διωγμοί των Ελλήνων και Σλαβόφωνων Ορθοδόξων στη Μακεδονία και την ανατολική Ρωμυλία, όπως η Προσοτσάνη και ο Βώλακας, περιοχές στις οποίες οι Βούλγαροι επιχειρούσαν με απειλές, βιαιότητες και δολοφονίες να εξαναγκάσουν τους Έλληνες να προσχωρήσουν στη βουλγαρική Εξαρχία. Ανέπτυξε δυναμική εθνική δράση και ανέλαβε προσωπικά την διεύθυνση του Αγώνα κατά των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Η προσωπική δράση του συνίσταται, όπως προκύπτει από τις εκθέσεις του για τον Μακεδονικό Αγώνα (1903-1907) προς τον οικουμενικό πατριάρχη Ιωακείμ Γ', εκτός όλων των άλλων, σε συνεχείς περιοδείες για την τόνωση του εθνικού φρονήματος του ποιμνίου του, σε παρηγορία και υλική ανακούφιση των θυμάτων και σε διαμαρτυρίες προς όλες τις κατευθύνσεις. Μεταξύ των συνεργατών του εκείνης της περιόδου ήταν ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Σπυρίδων (ο Βλάχος).
Στη Δράμα, ο Χρυσόστομος εργάστηκε με συνέπεια και επιτυχία αν και αβοήθητος από το Εθνικό Κέντρο, ακόμη και από το Οικουμενικό Πατριαρχείο με το οποίο ήταν σε διάσταση λόγω της εξισορροπητικής πολιτικής που κρατούσε το Πατριαρχείο στη Μακεδονία καθ’ ότι ως Οικουμενικό είχε μια άλλη ιδεολογία, μακριά από την εθνική ιδεολογία που εξέφραζε ο Μητροπολίτης, ο οποίος σε συνεργασία με τους Δημογέροντες της περιοχής του συγκρότησε σώματα Μακεδονομάχων, ντόπιων αλλά και προερχόμενων από άλλες περιοχές του Ελληνισμού. Από τις εκθέσεις του για τον Μακεδονικό Αγώνα και από την ιδιωτική αλληλογραφία του, η οποία κατασχέθηκε από τους Τούρκους, και το περιεχόμενο της θεωρήθηκε συνωμοτικό- προκύπτει ότι είχε προβεί σε οργάνωση και ενίσχυση Ελληνικών ανταρτικών σωμάτων για την απόκρουση των επιδρομών των Βουλγάρων «κομιτατζήδων. Συχνά κήρυττε από τον άμβωνα των εκκλησιών την ένοπλη αντίσταση κατά των κομιτατζήδων, των πρακτόρων τους και των εξωμοτών της περιοχής Δράμας.
Ο Χρυσόστομος γνώριζε ότι δεν επαρκούσαν οι προφορικές και οι έγγραφες διαμαρτυρίες του για τις θηριωδίες των Βουλγάρων και επίσης ήταν ενήμερος όλων των κινήσεων και της οργάνωσης των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων, οι οποίες δρούσαν στις περιφέρειες Δράμας και Σερρών. Επιπλέον διατηρούσε τακτική αλληλογραφία με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, τους Προξένους άλλων χωρών καθώς και με τις Ελληνικές Αρχές, καθώς με σκοπό αυτό ήθελε να γίνουν γνωστά προκειμένου να δημοσιοποιεί τα μαρτύρια των Ελλήνων της Μακεδονίας, από τους κομιτατζήδες, και να συγκεντρωθεί η αναγκαία βοήθεια. Στον αγώνα αυτόν ο Χρυσόστομος είχε την αμέριστη συμπαράσταση ομοϊδεατών του Μητροπολιτών, όπως ο Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης στην Καστοριά, ο Μητροπολίτης Θεοδώρητος (ο Βασματζίδης) στο Νευροκόπι ο οποίος ήταν σε αυτή τη δύσκολη εποχή συνεργάτης και συναγωνιστής του μητροπολίτη Χρυσοστόμου, ο Μητροπολίτης Κορυτσάς Φώτιος καθώς και άλλοι ιεράρχες.
Οριστική απομάκρυνση από τη Μακεδονία
Η συνεπής δράση του Μητροπολίτη για την υπεράσπιση του Ελληνισμού, η αντίθεση του στις βιαιότητες των Βούλγαρων κομιτατζήδων και τις προσπάθειες τους για τον εκβουλγαρισμό της περιοχής, σε συνδυασμό με την πολιτική των Νεότουρκων που δεν άργησαν να δείξουν το σκληρό κι αληθινό τους πρόσωπο με κύριο άξονα των προθέσεων τους τον βίαιο εκτουρκισμό, οδήγησαν στην απόφαση να του απαγορεύσουν τις επισκέψεις στα χωριά της Μητροπόλεως του. Ενώ ο διοικητής Σερρών απαγορεύει στον Χρυσόστομο τις περιοδείες οι Βούλγαροι ιδρύουν σχολείο στη Δράμα αν και δεν υπάρχει βουλγαρικός πληθυσμός στην πόλη. Ο Χρυσόστομος διαμαρτύρεται και οι Τούρκοι τον κατηγορούν ξανά, την ώρα που ο Έλληνας βουλευτής Κοσμίδης διαμαρτύρεται για τις διώξεις του Μητροπολίτη. Από τη μεριά του ο υπουργός Εσωτερικών της Αυτοκρατορίας, ο Χιλμή πασάς ως γενικός επιθεωρητής Μακεδονίας, κατηγορεί τον Χρυσόστομο για υπονομευτική δράση και ο Μητροπολίτης με επιστολή στην Τουρκική βουλή κατηγορεί το Χιλμή για διάδοση ανυπόστατων κατηγοριών εναντίον του.
Όταν ο Βούλγαρος Πανίτσα σκότωσε, στην Ξάνθη, τον Ηλία Χατζηγεώργιεφ, πρόεδρο του βουλγαρικού κομιτάτου Δράμας, οι Βούλγαροι βερχοβιστές επέρριψαν την ευθύνη στους Έλληνες, υποδεικνύοντας ως ηθικό αυτουργό τον Χρυσόστομο. Οι Άγγλοι παρατηρητές στην περιοχή και οι Οθωμανοί δυνάστες αποδίδουν τις ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων στην δράση του Μητροπολίτη και ζητούν, από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την απομάκρυνσή του, με το επιχείρημα ότι η παρουσία του διασαλεύει την τάξη, την ευνομία και την ασφάλεια των κατοίκων της περιοχής. Τον Ιούνιο του 1909, για ν’ αποφύγει την επιδείνωση της ατμόσφαιρας ο Χρυσόστομος αποσύρεται δήθεν για λουτροθεραπεία στην Καβάλα, κι από κει παίρνει διαταγή να μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη όπου φιλοξενείται στο Πατριαρχείο. Είναι η δεύτερη εξορία για το Χρυσόστομο που διατήρησε, τυπικά, τη θέση του Μητροπολίτη Δράμας-Φιλίππων & Ζιχνών μέχρι το 1910.
Μητροπολίτης Σμύρνης (Μικρά Ασία)
Στις 11 Μαρτίου 1910 ο Χρυσόστομος εξελέγη Μητροπολίτης Σμύρνης, σε πλήρωση της θέσεως που έμεινε κενή μετά την Κοίμηση του Κυρού Μητροπολίτη Βαιλείου, και μετατέθηκε στην πόλη της Μικράς Ασίας. Στο ταξίδι του επιβιβάστηκε στο Γαλλικό ατμόπλοιο «Νίγηρ» το οποίο λόγω συγκρούσεως με Αυστριακό ατμόπλοιο υπέστη ρήγμα έξι μέτρων και οι 319 επιβάτες του αποβιβάστηκαν στην Καλλίπολη. Ύστερα από δύο ημέρες παραμονής το αιγυπτιακό πλοίο «Μίνια» παρέλαβε τον Χρυσόστομο και τον αποβίβασε στη Σμύρνη, στις 10 Μαΐου, όπου του επιφυλάχθηκε ενθουσιώδης υποδοχή, όμως την ίδια ώρα η άφιξη του σχολιάστηκε και με δηκτικά αλλά και υμνητικά δημοσιεύματα στις εφημερίδες:
«Ένας υπερεθνικιστής ονόματι Χρυσόστομος που ήταν Μητροπολίτης Δράμας και είχε αναπτύξει εθνική δράση διορίστηκε Μητροπολίτης Σμύρνης. Έφτασε στις 10 Μαΐου 1910 και έγινε δεκτός µε αψίδες θριάμβου στο “Κορδόνι” από τα πλήθη που τον έραιναν µε λουλούδια..». Παράλληλα άρθρο σε εφημερίδα τον υμνούσε και τον παρομοίαζε με τον πλέον διάσημο χριστιανό της Σμύρνης, τον μάρτυρα Πολύκαρπο: «Ὡσαννά! Ο Πολύκαρπος έρχεται! O νέος µας Παύλος έρχεται. Θα δοξαστεί ξανά ο θρόνος του Πολύκαρπου και θα γίνει για πάντα αθάνατος!». Από την πλευρά της η Τουρκική εφημερίδα Κιοϊλού της Σμύρνης γράφει: «...στο ατμόπλοιο «Νίγηρ» επέβαινε ο Ύψιστος εχθρός µας Χριστός ντομούζ [μτφρ. χοίρος]. Έπαθε κάποιο ατύχημα, αλλά, δυστυχώς δεν βούλιαξε για να πνιγεί κι αυτός μαζί» [14].
Πρώτες δράσεις
Στις 28 Ιουνίου 1910 ο Μητροπολίτης οργάνωσε πάνδημο συλλαλητήριο, στο οποίο μίλησε και ο βουλευτής Παύλος Καρολίδης, και κατάγγειλε τις Βουλγαρικές βιαιότητες εναντίον των Ελλήνων στην Μακεδονία αλλά και την στήριξη των τουρκικών αρχών προς τη βουλγαρική προπαγάνδα. Μετά από πρόσκληση του στη Σμύρνη τον ακολούθησε ο τότε Διάκονος Χρυσόστομος Β' (ο Χατζησταύρου) εγκαταστάθηκε κοντά του στη Μητρόπολη. Εκεί ο διάκονος Χατζησταύρου εκάρη ιερομόναχος και στις 4 Δεκεμβρίου 1910 χειροτονήθηκε βοηθός επίσκοπος του Μητροπολίτη Σμύρνης, ως Τιτουλάριος -δίχως ποίμνιο- της παλαιάς επισκοπής Τράλλεων και ανέπτυξε σημαντική ποιμαντική και φιλανθρωπική δράση.
Ο Μητροπολίτης Σμύρνης εξέδωσε το εθνικοθρησκευτικό εβδομαδιαίο περιοδικό «Ιερός Πολύκαρπος», τιμώντας τη μνήμη του Αγίου μάρτυρος Πολυκάρπου Επισκόπου Σμύρνης (82-168 μ.Χ.), το οποίο αποτέλεσε σημείο αναφοράς στην ιστορία του Εκκλησιαστικού τύπου και εξελίχθηκε σε δημοσιογραφικό όργανο της θρησκευτικής αδελφότητος «Ευσέβεια». Στις 9 Οκτωβρίου του 1911 εκφώνησε εμπνευσμένο επικήδειο λόγο, στον Ιερό Ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στα Γρεβενά, στη διάρκεια της νεκρώσιμης ακολουθίας του άγρια δολοφονημένου Μητροπολίτη Αιμιλιανού (Λαζαρίδη), στον οποίο μεταξύ άλλων ανέφερε:
'«...Όταν αρχιερείς καίωσιν εαυτούς ως λαμπάδας ενώπιον του ειδώλου της πατρίδος, ο δε μαρτυρικός θάνατός των γίνεται ζωής και δόξης υπόθεσις και θεμέλιον αγιωτέρου βίου, το μνημόσυνόν των δεν εναρμονίζεται με δάκρυα και θλίψιν, αλλά με υπερηφάνειαν και αγαλλίασιν. Ημίν εξ όλων εχαρίσθη όχι μόνον το εις Χριστόν ορθώς πιστεύειν, αλλά και το υπέρ Αυτού αγογγύστως πάσχειν, γενναίως μαρτυρείν και ενδόξως θνήσκειν».
Μια σημαντική στιγμή στην πορεία του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου ήταν η υποψηφιότητά του για Οικουμενικός Πατριάρχης, στις 21 Ιανουαρίου του 1913, μια κορυφαία στιγμή στη μέχρι τότε διακονία του καθώς παρά τη σχετική μικρή ηλικία του και τα μόλις έντεκα χρόνια που διακονούσε ως Μητροπολίτης, είχε κατακτήσει την εμπιστοσύνη πολλών ιεραρχών του Φαναρίου οι οποίοι επιθυμούσαν να εκλεγεί Οικουμενικός Πατριάρχης ο Μητροπολίτης Σμύρνης, απόρροια της πολύπλευρης δράσεως του στην Μητρόπολη Δράμας. Στην αποστολή του καταλόγου των υποψηφίων ιεραρχών, η Υψηλή Πύλη διέγραψε το όνομα του Μητροπολίτη Χρυσόστομου, γεγονός που τον απέκλεισε από τη δεύτερη και πιο σημαντική εκλογική συνέλευση για την ανάδειξη του νέου τότε Οικουμενικού Πατριάρχη και ήταν ενδεικτικό των ιδιαίτερα κακών σχέσεων με τους υψηλά ιστάμενους της Αυτοκρατορίας.
Εθνικό έργο
Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος αποφάσισε την κατεδάφιση του χαμηλού και σαθρού οικοδομήματος στο οποίο στεγάζονταν τα γραφεία της Μητροπόλεως Σμύρνης και στη θέση του αναγέρθηκε επιβλητικό Μητροπολιτικό Μέγαρο στο οποίο στεγάστηκαν τα γραφεία της Μητροπόλεως που έκτοτε αποτέλεσε την καρδιά του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Εισήγαγε στα κατώτερα σχολεία το Φρεβελιανό σύστημα και έθεσε εκτός κλήρου τα ανάξια στοιχεία. Το έργο του στην πόλη έλαβε πολυεπίπεδη διάσταση και επεκτάθηκε σε όλα τα επίπεδα της κοινοτικής ζωής -ποιμαντικό, εθνικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό, φιλανθρωπικό. Σχεδίασε και υλοποίησε την ανακαίνιση του Ομηρείου Κεντρικού Παρθεναγωγείου, του Βρεφοκομείου, του Γηροκομείου και του Ταμείου Πτωχών. Δημιούργησε συσσίτια μαθητών, άσυλα αστέγων, ενοριακά συσσίτια πτωχών και πολιτιστικό κέντρο για μορφωτικές εκδηλώσεις. Έκτισε το Μέγαρο της «Αδελφότητος Ευσεβείας» και ανασυγκρότησε την «Ευαγγελική Σχολή» που είχε κτισθεί επί πατριαρχίας Γαβριήλ Γ' (1702-1707). Θεμελίωσε ευαγή ιδρύματα και αθλητικές εγκαταστάσεις, μεταξύ τους το γήπεδο του Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου Σμύρνης, για τη δημιουργία του οποίου ο Μητροπολίτης αρνήθηκε προσφορά 100.000 χρυσών λιρών (!) για την αγορά του ίδιου χώρου, το 1911, από την Αγγλική Εταιρεία Σιδηροδρόμων.
Απομάκρυνση από τη Σμύρνη
Σύντομα με τον Μητροπολίτη Σμύρνης εξοργίστηκαν οι τουρκικές αρχές, οργή που υποδαύλιζαν και οι Λαζαριστές μοναχοί οι οποίοι διέδιδαν πληροφορίες ότι, στη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, ο Μητροπολίτης ύψωσε στους ναούς Ελληνικές σημαίες, διόρισε Έλληνες δασκάλους στα σχολεία, απαγόρευσε στους Έλληνες μαθητές να μετάσχουν στη γιορτή αναρρήσεως του σουλτάνου και άλλα. Όμως, την ίδια εποχή, διαμαρτύρεται και το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως διότι ο Χρυσόστομος χρησιμοποιεί στα έγγραφα της Μητροπόλεως Σμύρνης, το Πατριαρχικό έμβλημα του Δικέφαλου Αετού. Η σχέση του με τις Τουρκικές αρχές φτάνει σε οριακό σημείο όταν συμμορίες τσετών, υπό την καθοδήγηση του Διοικητή της Σμύρνης Ραχμή Βέη, καταστρέφουν του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, όπως η Παλαιά Φώκαια, η Πέργαμος, η Κρήνη και η Μαινεμένη. Διαρκούντος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, ο Χρυσόστομος βοήθησε προσφυγικές οικογένειες ναυλώνοντας πλοία με σκοπό να διεκπεραιωθούν σε ασφαλείς περιοχές διατηρώντας επαφές με Οθωμανούς αξιωματούχους ενώ με συνεχείς συνεντεύξεις και επιστολές δημοσιοποιούσε τον διωγμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε χώρες του εξωτερικού. Η στάση του προκάλεσε τη δυσφορία των Αρχών και ο υπουργός θρησκευμάτων του Σουλτάνου ζήτησε την ανάκληση του από τη Σμύρνη. Στις 20 Αυγούστου 1914 Τούρκοι στρατοχωροφύλακες απομάκρυναν τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο από την Σμύρνη, στην αναχώρηση του παραβρέθηκε και ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Β', και τον οδήγησαν στην Κωνσταντινούπολη.
Στην Πόλη ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος επιδόθηκε σε συγγραφικό έργο προσπαθώντας να γνωστοποιήσει στη διεθνή κοινότητα, λόγος για τον οποίο έγραφε στη Γαλλική γλώσσα, τις τουρκικές ωμότητες από τη σύσταση του νεοτουρκικού κομιτάτου έως το 1914. Το επόμενο έτος συνέταξε υπόμνημα προς τον βασιλέα Κωνσταντίνο Α' εξηγώντας τους λόγους που η Ελλάδα έπρεπε να εξέλθει από την ουδετερότητα και να ταχθεί με το μέρος της Αντάντ. Η έκκληση του δεν εισακούστηκε. Το 1916 η Ελλάδα υπό την ηγεσία του Ελευθερίου Βενιζέλου, μετά την επικράτηση του Κινήματος της Θεσσαλονίκης και με τη δύναμη των Γαλλικών όπλων, τάχθηκε υπέρ των δυνάμεων της Αντάντ (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) την ώρα που Τούρκοι και Βούλγαροι βρίσκονταν στο αντίπαλο στρατόπεδο. Ο Χρυσόστομος και επτά άλλοι συνοδικοί θεώρησαν χαλαρή τη στάση του Πατριάρχη Γερμανού κι όταν εκείνος τους καθαίρεσε τους από συνοδικούς αυτοί αρκέστηκαν σε μια διαμαρτυρία χαμηλών τόνων. Η ήττα των Κεντρικών Αυτοκρατοριών συνοδεύτηκε από την υπογραφή της ανακωχής του Μούδρου. Έλληνας αρμοστής εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη και Ελληνικά -μαζί με συμμαχικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στις σημαντικότερες Τουρκικές πόλεις.
Επιστροφή στη Σμύρνη
Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη τέσσερα έτη και τέσσερις μήνες. Επέστρεψε στη Σμύρνη τον Οκτώβριο του 1918, μετά την Ανακωχή του Μούδρου. Ο βαλής της Σμύρνης Ραχμή Βέης εκδιώχθηκε καθώς θεωρήθηκε υπεύθυνος για τις σφαγές της Ερυθραίας και στη Σμύρνη φθάνει θριαμβευτής ως νέος βαλής ο Νουρεντίν πασάς που συνεργάζεται με Τουρκικές εθνικιστικές οργανώσεις, στρατολογεί, μοιράζει όπλα και εισπράττει, παράνομα, πολεμικούς φόρους. Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος γνωστοποιεί τις παρανομίες του στους αρμοστές των Δυνάμεων Κατοχής και πετυχαίνει την ανάκληση του ενώ, μέσα στην ατμόσφαιρα πανδαισίας που δημιουργείται με την επιστροφή του, σε πανηγυρική δοξολογία στην Αγία Φωτεινή ανακοινώνει την εκστρατεία του για ένωση της Σμύρνης με την μητέρα Ελλάδα.
Ελληνικός στρατός στη Σμύρνη
Την 1η Μαΐου 1919 οι Έλληνες της Σμύρνης πληροφορούνται πως επίκειται η άφιξη Ελληνικού στρατού στην πόλη. Σύμφωνα με τον συγγραφέα Χρήστο Σολομωνίδη, τα Ελληνικά μεταγωγικά που μετέφεραν την Α' Μεραρχία Λαρίσης, η οποία με πρόταση του Αλέξανδρου Οθωναίου προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο ήταν αυτή που αποβιβάστηκε στην προκυμαία της Σμύρνης. Τα πλοία που την μετέφεραν, ανάμεσά τους τα: «Πατρίς», «Ατρόμητος», «Αθηνά», «Άργος», «Θεμιστοκλής», «Ουρανία», «Ρέπουλης», «Αδριατικός», «Αντιγόνη», «Ελλήσποντος», έφτασαν τη νύχτα της 30ής Απριλίου στη δυτική άκρη της Λέσβου και το μεσημέρι της επομένης, 1η Μαΐου, «περιέπλεον έξωθεν του στομίου του λιμένος της Γέρας». Στις 16:00 ο Μητροπολίτης κάλεσε δημογέροντες, εφόρους και προκρίτους να τελέσουν πανηγυρικό εσπερινό. Η αποβίβαση του Ελληνικού στρατού έγινε στην αποβάθρα της Πούντας στις 07:00' το πρωί της επόμενης ημέρας, 2 Μαΐου 1919, και ο παρών Μητροπολίτης Χρυσόστομος ευλόγησε τις σημαίες με δάκρυα στα μάτια.
Την ίδια ημέρα ο τότε συνταγματάρχης (ΠΒ) Νικόλαος Ζαφειρίου εξέδωσε ενημερωτική προκήρυξη στην Τουρκική γλώσσα, η οποία τοιχοκολλήθηκε παντού στη Σμύρνη:
«Φέρω εις γνώσιν υμών ότι κατ’ εντολήν της κυβερνήσεώς μου (ενεργούσης εκ συμφώνου μετά των Συμμάχων αυτής) προβαίνω εις στρατιωτικήν κατάληψιν της Σμύρνης και των πέριξ. Η κατοχή αυτή σκοπόν έχει την εξασφάλισιν των πληθυσμών και την προστασίαν εν γένει της εννόμου τάξεως. Ουδαμώς σκοπεύει να προκαταλάβη τας αποφάσεις της Συνδιασκέψεως περί της τύχης των εδαφών, μετά των οποίων άλλωστε επί τρισχίλια ήδη έτη τοσούτοι δεσμοί συνδέουσι την Ελλάδα. Αι πολιτικαί και θρησκευτικαί Αρχαί, αίτινες θα εξακολουθώσι λειτουργούσαν ως εκ και μέχρι σήμερον, δύνανται να επικαλώνται εις πάσαν στιγμήν την υποστήριξιν του Ελληνικού στρατού, διά την εκτέλεσιν της υπηρεσίας των και διά την εξασφάλισιν της τάξεως. Πάντες πρέπει να είναι βέβαιοι, ότι εις πάσαν επαφήν αυτών προς τον στρατόν όλως ιδιάζουσα θέλει επιδειχθή εκ μέρους τούτου ευλάβεια προς τας θρησκευτικός αυτών πεποιθήσεις, τας παραδόσεις, τα ήθη και έθιμα αυτών. Η θύρα του Στρατηγείου θα είναι καθ’ εκάστην ανοικτή, όπως ακουσθή μετά συμπάθειας κάθε παράπονον, το οποίον θα είχε τυχόν υποβληθεί. Συνιστώ εις τους κατοίκους, όπως ασχολούμενοι ησύχως εις τα έργα των, ανεξαρτήτως φυλής και θρησκεύματος, αναμένωσι μετ’ εμπιστοσύνης τας αποφάσεις της Συνδιασκέψεως περί της τύχης της ωραίας Πατρίδος των».
Ο εθνικιστής λογοτέχνης Ηλίας Βενέζης αποτυπώνει το πανηγυρικό κλίμα που επικρατούσε:
«....Το πρωί της 2ας Μαΐου 1919 ο Δεσπότης ντυμένος τα χρυσά του άμφια, με χρυσό σταυρό στο χέρι, γύρω του οι ιερείς και ο λαός περίμεναν στην προκυμαία. Ανέμιζαν στο ανοιξιάτικο αγέρι οι ελληνικές σημαίες. Τόσοι αιώνες της ελληνικής Μικρασίας, που περίμεναν, ξυπνούσαν. Τόσοι κατατρεγμοί, τόσα πένθη, τόση ελπίδα, τόση πίστη, τόσα όνειρα, από την πτώση του Βυζαντίου και εδώ, κυρα-Δέσποινες και Μεγαλέξαντροι -όλα γίνονταν παρόν, ευδία ψυχής, φωνή λυτρωτική. Ο Δεσπότης γονάτισε, ευλόγησε τις σημαίες του στρατού που αποβιβαζόταν, έκλαιγε, έκλαιγε ο λαός...» [15].
Ύπατος αρμοστής Στεργιάδης
Ελάχιστες μέρες μετά την απόβαση του Ελληνικού στρατού στη Σμύρνη πολιτικός διοικητής με την ιδιότητα του Ύπατου Αρμοστή ορίστηκε ο Αριστείδης Στεργιάδης, στενός φίλος του Βενιζέλου και άνθρωπος της απολύτου εμπιστοσύνης του. Ο Στεργιάδης έφτασε στη Σμύρνη στις 8 Μαΐου του 1919 και σύντομα οι σχέσεις του με τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο έγιναν πολύ κακές, με αιτία τη συμπεριφορά του Στεργιάδη προς τους Έλληνες της Μικράς Ασίας. Στις 28 Ιουλίου 1920 υπογράφηκε η συνθήκη των Σεβρών με τους όρους της οποίας παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα, η Ανατολική Θράκη, τα Δωδεκάνησα και τα παράλια της Μικράς Ασίας.
Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος αποτελούσε, εκείνες τις μέρες, τον εθνάρχη του Μικρασιάτικου Ελληνισμού, εν τοις πράγμασι. Αυτός ήταν ο εμπνευστής της «Μικρασιατικής Άμυνας» [16] [17] για το σχηματισμό αυτόνομου κράτους σε ενδεχόμενο ήττας του Ελληνικού στρατού, σκέψη που συνάντησε τη σφοδρή αντίδραση του Στεργιάδη. Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920 ο Βενιζέλος ηττάται και ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α' επανήλθε στην Ελλάδα.
Ελληνική οπισθοχώρηση
Η νέα Ελληνική κυβέρνηση υπό τον Δημήτριο Ράλλη αν και είχε υποσχεθεί κατάπαυση του πυρός στη Μικρά Ασία, συνέχισε τον πόλεμο στο εσωτερικό της Τουρκίας. Την ίδια ώρα επιβλήθηκαν και αντικαταστάσεις αξιωματικών του στρατού. Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος ανέλαβε την πρωτοβουλία και κάλεσε τους αξιωματικούς στους οποίους απευθύνθηκε με πνεύμα πατριωτισμού ζητώντας απόλυτη ομοψυχία. Παράλληλα όμως βρίσκεται αντιμέτωπος και με τις αυθαιρεσίες του Στεργιάδη που με τη στάση του δημιουργούσε επιπρόσθετα προβλήματα στους Έλληνες. Εκείνη την εποχή οι μεγάλες Δυνάμεις της εποχής προτείνουν ελληνοτουρκική ανακωχή με βάση την παραχώρηση μέρους της Ανατολικής Θράκης στην Ελλάδα και εκκένωση της Μικράς Ασίας από τους Έλληνες. Την πρόταση ο Χρυσόστομος θα χαρακτηρίσει τερατώδη και δικαίως αφού συναρτάται με την εγκατάλειψη του ελληνισμού της Ιωνίας. Αρνούμενος να αποδεχθεί τέτοια λύση απευθύνει δραματικές εκκλήσεις στους αρχηγούς των συμμάχων ενώ στέλνει προσωπική επιστολή στον Πάπα της Ρώμης Πίο ΙΑ' για συμπαράσταση όμως η έκκληση του δεν βρίσκει απήχηση.
Αδυνατώντας να προτάξει άλλη μορφή άμυνας ιδρύει μαζί με άλλους θαρραλέους κληρικούς και προκρίτους την Μικρασιατική Άμυνα, τον Οκτώβριο του 1921, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να αποφευχθεί η εκκένωση της Ιωνίας και να διασωθεί ο υπό την Ανατολή Ελληνισμός. Και σε αυτό όμως το εγχείρημα του ο Χρυσόστομος θα βρει αντιμέτωπο τον αρμοστή Αριστείδη Στεργιάδη που κηρύσσει παράνομη την «Μικρασιατική Άμυνα», όμως συνέχισε να εργάζεται με όλες τις δυνάμεις του για την «Μικρασιατική Άμυνα» ενώ ανέλαβε σημαντικές πρωτοβουλίες για την ίδρυση αυτόνομου ιωνικού κράτους, όμως ο Στεργιάδης αντέδρασε με αποτέλεσμα η Σμύρνη και η Μικρά Ασία να στερείται παντελώς σχεδίων αμύνης ή οποιασδήποτε οχυρωματικής οργανώσεως. Στον Εκκλησιαστικό χώρο είχαν ξεσπάσει έντονες διαμάχες σχετικά με το νόμιμο ή μη της εκλογής του νέου Πατριάρχη Μελέτιου Μεταξάκη, έως τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών. Ο Χρυσόστομος αρνήθηκε την εμπλοκή του, αν και θεωρούσε αντικανονική την εκλογή του Νέου Οικουμενικού Πατριάρχη.
Ο ιστορικός Απόστολος Διαμαντής σημειώνει:
«....Στις 13/26 Αύγούστου 1922 άρχισε η μεγάλη αντεπίθεση του τουρκικού στρατού, αποτέλεσμα της οποίας ήταν η ολοκληρωτική κατάρρευση του ελληνικού μετώπου στη Μικρά Ασία. Από τις 15 Αυγούστου έγινε φανερή πλέον σε όλους η οριστική ήττα των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων. Την κατάρρευση αυτή ακολούθησε μία μαζική, πανικόβλητη φυγή των αγροτικών ελληνικών πληθυσμών από την ενδοχώρα της Μικράς Ασίας προς το λιμάνι κυρίως της Σμύρνης. Από εκεί οι διωκόμενοι Έλληνες φρόντιζαν να βρίσκουν τον τρόπο διαφυγής προς την Ελλάδα, με κάθε δυνατό μέσον..» [18].
Έσχατες ώρες
Μετά την υποχώρηση του Ελληνικού Στρατού, ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος συνεργάστηκε με τον τότε Μητροπολίτη Εφέσου Χρυσόστομο Β' σε μια προσπάθεια να ανακουφίσουν τους Έλληνες πρόσφυγες που συνέρρεαν στη Σμύρνη. Στις 23 Αυγούστου ο Μητροπολίτης υποβάλλει στα δύο κοινοτικά Σώματα της Σμύρνης πρόταση για την αποστολή εκπροσώπων στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να ζητήσουν την κάθοδο των εκεί αξιωματικών της Εθνικής Αμύνης με σκοπό την αναχαίτιση του εχθρού. Στις 24 Αυγούστου στο λιμάνι της Σμύρνης καταπλέουν τρία επίτακτα πολεμικά πλοία κατάφορτα από στρατό, όμως οι οπλίτες αρνούνται να αποβιβαστούν. Ο αντιστράτηγος Πολυμενάκος, που είχε διαδεχθεί τον αιχμάλωτο των Τούρκων αρχιστράτηγο Νικόλαο Τρικούπη, μαζί με τον Υποστράτηγο Σκαρλάτο ανεβαίνουν στο πλοίο «Βασιλεύς Κωνσταντίνος» για να πείσουν πείσουν τούς στρατιώτες αλλά αποδοκιμάζονται με άγριο τρόπο. Ξαφνικά ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος ανεβαίνει στο πλοίο «Βασίλισσα Σοφία», σε μια απέλπιδα και δραματική προσπάθεια να εκθέσεις στους πολεμιστές την τραγικότητα που βιώνουν οι κάτοικοι οι οποίοι αναζητούν την σωτηρία της πόλεως από το Στρατό. Προσπαθεί να τους συγκινήσει «ἐν ὀνόματι τοῦ θεοῦ καί τῆς Πατρίδος, τῆς Ἱστορίας καί τοῦ ἀνθρωπισμοῦ», όμως ως απάντηση εισπράττει, αρχικά, την απόλυτη σιωπή και στη συνέχεια την κατηγορηματική άρνηση. Ο Μητροπολίτης αποχωρεί απελπισμένος και τρικλίζοντας από βαθύτατη συγκίνηση και συναίσθηση ευθυνών που δεν του αναλογούν. Σε επιστολή του προς τον μετέπειτα καθηγητή του Πανεπιστημίου Λεωνίδα Φιλιππίδη γράφει:
«....ἐξωρίσθην καί πλειστάκις ὑπέμεινα τά πάνδεινα ὀνειρευόμενος ἑλληνικήν καί ἐλευθέραν τήν δούλην πατρίδα. Ἡ πραγματοποίησις τῶν ὀνείρων μέ εὗρε παρήλικα μέν, οὐχί δέ λευκότριχα. Καί ἰδού, ἐπί τῶν ἡμερῶν ἐμοῦ, τόν καυχώμενον ὅτι ὅπου πατῶ, ἐκεῖθεν ἀπελαύνεται ὁ Τοῦρκος, τό ὄνειρον, τό λαβόν σάρκα καί ὁστά ἐξαφανίζεται, διαλύεται, ἀποσυντίθεται. Καί ἰδού πρό τῶν πυλῶν τῆς Σμύρνης, τῆς ἑλληνικῆς, οἱ σφαγεῖς, Θεέ μου. Οἷον καί θέαμα καί ἄκουσμα. Ἐγώ νά ἐγκαταλείψω τήν Σμύρνην καί Μητρόπολίν μου; Ποτέ. Θά μέ κατεδίωκαν αἱ σκιαί τοῦ ἱεροῦ Πολυκάρπου, ὡς ἄνανδρον καί τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ε΄ ὡς ἀνάξιον διάδοχόν του. Θνήσκων ἴσως ἐνισχύσω καί ἄλλους ἵνα μένουν πιστοί στό καθῆκον καί ποιμαίνωσι τό ποίμνιον ἐκτελοῦντες ὅσα κηρύττουν. Ἴσως, ἴσως τό αἷμα τό ὁποῖον θά χύσει ὁ σφαγεύς... συγκλονίσει τήν ἀνθρωπίνην συνείδησιν, ἴσως φωτίσει τόν νοῦν καί θερμάνει τήν καρδίαν τῶν ἰσχυρῶν τῆς γῆς νά κατανοήσουν ὅτι ὁ συντριβόμενος Ἑλληνισμός εἶναι ἄξιος ζωῆς καί ἐλευθερίας»
Επιστολή σε Βενιζέλο
Στις 25 Αυγούστου 1922 ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος αντιλαμβάνεται ότι οι στρατιώτες του Κεμάλ πλησιάζουν στη Σμύρνη και απευθύνει -τελευταία και μάταιη- έκκληση-έκκληση στον Ελευθέριο Βενιζέλο, που την παραδίδει στον κυβερνήτη του θωρηκτού Λήμνος με την παράκληση να παραδοθεί το ταχύτερο δυνατό στο Παρίσι. Στην επιστολή αναφέρει [19]:
«Εν Σμύρνη Τη 25 Αυγούστου 1922 Αγαπητέ φίλε και αδελφέ κ. Ελευθέριε Βενιζέλε, Επέστη η μεγάλη ώρα της μεγάλης εκ μέρους σας χειρονομίας. Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας, το Ελληνικόν Κράτος αλλά και σύμπαν το Ελληνικόν Έθνος καταβαίνει πλέον εις τον Άδην από του οποίου καμμία πλέον δύναμις δεν θα δυνηθή να το αναβιβάση και το σώση. Της αφαντάστου ταύτης καταστροφής βεβαίως αίτιοι είναι οι πολιτικοί και προσωπικοί σας εχθροί, πλην και Υμείς φέρετε μέγιστον της ευθύνης βάρος δια δύο πράξεις Σας. Πρώτον διότι αποστείλατε εις Μ. Ασίαν ως Ύπατον Αρμοστήν ένα παράφρονα και εγωιστήν. Και δεύτερον διότι πρωτού αποπερατώσητε το έργον σας και θέσητε την κορωνίδα και το επιστέγασμα επί του ανεγερθέντος αφαντάστως ωραίου και μεγαλοπρεπούς δημιουργήματός Σας, της καταθέσεως των θεμελίων της περικλεεστάτης ποτέ Βυζαντινής μας Αυτοκρατορίας, είχατε την ατυχή και ένοχον έμπνευσιν να διατάξητε εκλογάς κατ’ αυτάς ακριβώς τας παραμονάς της εισόδου Σας εις Κωνσταντινούπολιν και της καταλήψεως αυτής υπό του Ελληνικού Στρατού προς εκτέλεσιν – οίμι –δια παντός καταστραφείσης Συνθήκης των Σεβρών. Αλλά γέγονεν ο γέγονεν. Ακόμη όμως υπάρχει καιρός αν όχι να σωθή η Συνθήκη των Σεβρών, αλλά τουλάιστον να μη καταστραφή τελείως το Ελληνικόν Έθνος δια της απωλείας ότι μόνον της Μ. Ασίας αλλά και της Θράκης και αυτής ίσως της Μακεδονίας. Και επειδή οι καιροί ου μενετοί πλέον, έκρινα καθήκον και εμόν απαραίτητον να κυλίσω τον πίθον μου εν μέσω της γενικής κινήσεως της παγκοίνου εδώ συμφοράς μας και πρώτον μεν έγραψα με ημερομηνίαν 21 Αυγούστου προς τον επί του Ελληνικού θρόνου ευρισκόμενον Κωνσταντίνον να προβή εις τας μεγάλας αποφάσεις, εν αις πρωτίστην θεωρώ την ανάληψιν της πηδαλιουχίας του ελληνικού σκάφους παρά της πάγκοινον την ευρωπαϊκήν υπόληψιν κεκτημένης Σης κορυφής. Την παράδοσιν της διοικήσεως του στρατού εις τους εκδιωχθέντας αξιωματικούς της Αμύνης, οι οποίοι γνωρίζουν πως ανασυντάσσεται καταστραμμένος στρατός και οδηγείται εις την νίκην και την άμεσον εντεύθεν εκδίωξιν Στεργιάδου και Χατζανέστη και άλλα σχετικά. Έκρινα δε προ παντός απαραίτητον εκ των φλογών της καταστροφής εν αις οδυνάται ο Μικρασιατικός Ελληνισμός, και ζήτημα είναι εάν όταν το παρόν μου γράμμα αναγιγνώσκεται υπό της Υμετέρας Εξοχότητος, αν ημείς πλέον υπάρχωμεν εν ζωή προοριζόμενοι – τις οίδε- κατ’ ανεξερευνήτους βουλάς της Θείας Προνοίας εις θυσίαν και μαρτύριον, ν’ απευθύνω την υστάτην ταύτην έκκλησιν προς την φιλογενή και μεγάλην ψυχήν Σας και να Σας είπω μόνο δύο λέξεις. Εάν δια να σώσητε την Ελλάδα εκρίνατε καθήκον σας να προβήτε εις το επαναστατικόν κίνημα της Θεσσαλονίκης, μη διστάσητε τώρα να προβήτε εις εκατόν τοιαύτα κινήματα, ίνα σώσητε τώρα ολόκληρον τον απανταχού και ιδία τον μικρασιατικόν και θρακικόν Ελληνισμόν, ο οποίος τόσην θρησκευτικήν λατρείαν τρέφει προς Υμάς. Και νυν, φίλτατε αδελφέ, σε μόνον θεωρούμεν τον από μηχανής Θεόν, σε βράχον, σε ελπίδα, σε σωτήρα και σε μεσσίαν μας. Περίζωσε την ρομφαίαν του λόγου σου κατευοδού προς υμάς και κόψον τον άλυτον δια την διπλωματίαν μέχρι σήμερον δεσμόν του Ανατολικού ζητήματος. Πίπτων επί του τραχήλου υμών, περιλούω υμάς δι’ απείρων φιλημάτων σεβασμού και αγάπης. † Ο Σμύρνης Χρυσόστομος».
Προτροπή για διαφυγή
Στις 25 Αυγούστου ο Επίσκοπος των Καθολικών της Σμύρνης εξασφαλίζει στον Χρυσόστομο θέση σε ατμόπλοιο που αναχωρεί από το λιμάνι της Σμύρνης και τον παρακαλεί να εγκαταλείψει την πόλη για να γλυτώσει από την οργή των Τούρκων, όμως ο μητροπολίτης απαντά: «Παράδοσις του Έθνους και της Εκκλησίας μας δεν είναι η φυγή εν όψει κινδύνου, αλλ’ ο αγών μέχρις εσχάτων και η θυσία. Εάν μεν ο εχθρός φεισθή του ποιμνίου μου, ποίος θα το περιθάλψη; Εάν δε τούτο σφαγή, πώς ημπορώ εγώ να επιζήσω; Είτε το εν συμβή είτε το άλλο, η θέσις μου είναι εδώ, μαζί με το ποίμνιόν μου». Στις 26 Αυγούστου εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες συγκεντρώνονται στη Σμύρνη προσπαθώντας -σε συνθήκες πανικού- να επιβιβαστούν στα πλοία και να εγκαταλείψουν την πόλη. Το απόβραδο εκείνης της ημέρας διατάσσεται η έπαρση των Ελληνικών πολεμικών πλοίων από τον κόλπο της Σμύρνης. Πρώτο το Λήμνος, ακολουθεί το Έλλη και στη συνέχεια τα αντιτορπιλικά σηματοδοτούν με την αναχώρηση τους την ύστατη στιγμή Ελληνικής παρουσίας στην Μικρά Ασία. Την ίδια ώρα οι ορχήστρες του Ιταλικού θωρηκτού «Ντουίλιο» και των Γαλλικών «Βαλδέκ Ρουσσώ» και «Ερνέστ Ρενάν», παιανίζουν τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο καθώς περνούν τα Ελληνικά πλοία. Οι Ελληνικές αρχές της πόλεως τρέπονται σε φυγή και ο ύπατος αρμοστής Αριστείδης Στεργιάδης, δυνάστης των Ελλήνων της Σμύρνης και του ίδιου του Μητροπολίτη Χρυσόστομου, αναχωρεί κι αυτός.
Ο Μητροπολίτης σπεύδει να συναντήσει τον Αμερικανό Πρόξενο στη Σμύρνη, τον Τζωρτζ Χόρτον και του ζητά βοήθεια για να σώσει τους Ορθόδοξους της Σμύρνης και της Μικράς Ασίας. Γράφει ο Χόρτον:
«...Ήταν κάτωχρος, η σκιά του εγγίζοντος θανάτου απλωνόταν στο πρόσωπο του Μητροπολίτου και όμως δεν σκεπτόταν παρά το πως θα σώσει το ποίμνιόν του... δεν μου ωμίλησε περί του κινδύνου, τον οποίον ο ίδιος διέτρεχε, αλλά µε παρακάλεσε να πράξω παν το δυνατόν προς σωτηρίαν των κατοίκων της Σμύρνης...».
Οι βάρβαροι στη Σμύρνη
Νωρίς το πρωί του Σαββάτου 27 Αυγούστου ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος ολοκληρώνει την τελευταία του λειτουργία και από τον άμβωνα του Ιερού Ναού της Αγίας Φωτεινής απευθύνεται στους πιστούς συμπολίτες του:
«....Η Θεία Πρόνοια δοκιμάζει την πίστιν μας και το θάρρος μας και την υπομονήν μας την ώραν αυτήν. Αλλ’ ο Θεός δεν εγκαταλείπει τους χριστιανούς. Εις τας τρικυμίας αναφαίνεται ο καλός ναυτικός και εις τας δοκιμασίας ο καλός χριστιανός. Προσεύχεσθε και θα παρέλθη το ποτήριον τούτο. Θα ίδωμεν πάλιν καλάς ημέρας και ευλογήσωμεν τον Θεόν. Θαρρείτε ως εμπρέπει εις καλούς χριστιανούς. Αδελφοί μου, η ώρα είναι δεινή, αλλά και ο Θεός είναι μεγάλος. Έχετε πίστιν εις Αυτόν. Δοκιμαζόμεθα, αλλά ας μην ολιγοπιστώμεν...».
Στις 10 το πρωί της ίδιας ημέρας, γίνεται η πρώτη εμφάνιση Τούρκων «τσετών» (=ατάκτων) υπό τον Κιορ (=μονόφθαλμος) Μπεχλιβάν και στη συνέχεια στη Σμύρνη εισβάλουν Τουρκικά στίφη, μία μέρα μετά την εκκένωση της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό και την αποχώρηση των πολιτικών αρχών. Το απόγευμα ακολούθησαν οι τακτικές δυνάμεις του τουρκικού στρατού, με επικεφαλής τον πρώην νομάρχη Σμύρνης, στρατηγό Νουρεντίν πασά. Εκείνες τις στιγμές ο Ιταλός καθολικός ιερέας, ο πατήρ Scaliarino, ενημέρωσε τους Γάλλους σχετικά με τον κίνδυνο για τη ζωή του Μητροπολίτη Χρυσόστομου. Απόσπασμα που το αποτελούσαν 20 ναύτες έφθασε στην Αγία Φωτεινή, το Μητροπολιτικό Ναό της Σμύρνης. Ο επικεφαλής τους ζήτησε από τον Μητροπολίτη να τους ακολουθήσει, είχε προηγηθεί και ανάλογη προσπάθεια από τους Άγγλους, είτε στο Γαλλικό προξενείο κοντά στον Πρόξενο Γκραγιέ, είτε στην καθολική εκκλησία της Sacre Coeur [Καρδιά του Ιησού]. Ο Μητροπολίτης όμως αρνήθηκε καθώς θεώρησε ότι καθήκον του ήταν να παραμείνει κοντά στους πιστούς, «ως καλός ποιμένας».
Όσα συνέβησαν εκείνες τις ώρες περιγράφονται γλαφυρά από ιστορικούς ερευνητές εκείνης της εποχής:
«..Οι Γάλλοι δεϊξαν βρωμερή στάση. Όσοι κατάφερναν να σκαρφαλώσουν στa καράβια τους, τους ρίχναν πίσω στη θάλασσα. Και παλικάρια, πιo πολύ τα παλικάρια ξαναρίχναν στo νερό. Σαν τούς βλέπαν να ζυγώνουν, τους πετούσαν ζεματιστό νερό, για να μην μπορέσουν ν' ανέβουν. Οι Εγγλέζοι κάναν ότι κάναν, μα σα πήγαινε κανείς στα πλοία τους να σωθεί, τον δέχονταν καλά. Δεν τον διώχναν...» [20].
Αρχική προσαγωγή Μητροπολίτη Χρυσοστόμου
Σύμφωνα με όσα γράφει ο ανιψιός του Χρυσοστόμου Σμύρνης, ο μητροπολίτης Αυστρίας Χρυσόστομος (Τσίτερ), ο Βούλτσος ήταν ο ένας από τους τρεις ανθρώπους που ήταν στη Μητρόπολη, πλησίον του Μητροπολίτη Σμύρνης τις ημέρες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Οι άλλοι δύο ήταν ο Νικόλαος Σοφοκλέους, σύζυγος της αδελφής του Μητροπολίτη, της Σοφίας, και ο αδελφός του Ευγένιος [21]. Στις 19:30' της 27ης Αυγούστου έφθασε στην Αγία Φωτεινή Τούρκος αξιωματικός, τον οποίο συνόδευαν δύο στρατιώτες. Αυτοί μετά το τέλος της θείας Λειτουργίας, με εντολή του Νουρεντίν πασά, ζήτησαν από τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο, παρουσία του Μητροπολίτη Εφέσου Χρυσόστομο Β', να τους ακολουθήσει και τον οδήγησαν στο Φρουραρχείο.
Ο φρούραρχος έδωσε στον Μητροπολίτη έγγραφα την κήρυξη Στρατιωτικού Νόμου και τον διέταξε να την ανακοινώσει στους κατοίκους. Η προκήρυξη επέβαλε την απαγόρευση της κυκλοφορίας, ύστερα από τις εφτά το βράδυ, την παράδοση των όπλων σε 48 ώρες και την εμφάνιση των κρυμμένων Ελλήνων στρατιωτικών καθώς και των εντοπίων στρατευσίμων στο ίδιο χρονικό διάστημα. Όσοι δεν συμμορφώνονταν θα εκτελούνταν. Γράφει ο Θωμάς Βούλτσιος [22], κλητήρας της Μητροπόλεως και πιστός συνεργάτης του μητροπολίτη Σμύρνης από τη θητεία του στη Δράμα:
«.... Ο αστυνόμος ωδήγησε το δεσπότη στον φρούραρχο, ένα μαυρειδερό Αλβανό. Η πόρτα έμεινε μισάνοιχτη και έβλεπα μέσα. Εχαιρετίστηκαν. Ο φρούραρχος παράγγειλε για το δεσπότη βυσσινάδα. Επειτα ο φρούραρχος έλεγε και ο δεσπότης έγραφε. Σε λίγη ώρα ετελείωσαν. Όταν εβγήκαμε έξω με τον αστυνόμο έλειπε το αμάξι μας. Καλή τύχη έφθασαν την ώρα εκείνη δύο Αμερικάνο ιαξιωματικοί και είχαν την καλωσύνη να μας δώσουν το αυτοκίνητό τους να γυρίσωμε. Εφθάσαμε στη μητρόπολι η ώρα πέντε. Χαρά όλων, που μας είδαν. Ο μητροπολίτης έγραψε την προκήρυξι, που μας έδωκεν ο φρούραρχος. Η προκήρυξι έλεγε να μένουν όλοι στα σπίτια τους και να παραδώσουν τα όπλα στην εξουσία....».
Σύλληψη Μητροπολίτη Χρυσόστομου
λίγο μετά την επιστροφή του Χρυσοστόμου στη Μητρόπολη οι ίδιοι αστυνομικοί επανήλθαν και του ζήτησαν να τους ακολουθήσει στο Νομάρχη, όπου τον ακολούθησαν ο Δημογέροντας Γεώργιος Κλημάνογλου και ο νομικός Νικόλαος Τσουρουκτσόγλου, εκδότης της γαλλόφωνης εφημερίδας «La Reforme». Οι τρείς άνδρες οδηγήθηκαν στον Νουρεντίν πασά, αρχιστράτηγο και διοικητή της 1ης στρατιάς, ο οποίος απευθύνθηκε στον Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο λέγοντάς του:
«Εμείς, θα τα βρούμε μαζί» ενώ συνέχισε εξυβρίζοντάς τον Μητροπολίτη χυδαία. Παράλληλα, τον κατηγόρησε για φιλελληνική (!) στάση και ενέργειες εναντίον του Τουρκικού έθνους. Τέλος, του ανακοίνωσε ότι το Επαναστατικό Δικαστήριο της Ανεξαρτησίας, στην Άγκυρα, είχε αποφασίσει την καταδίκη του σε θάνατο. Ύστερα κατευθύνθηκε προς το μπαλκόνι του κτιρίου, σ' αυτό προς την πλατεία Διοικητηρίου, όπου έχοντας τη θέα του μαινόμενου πλήθους Τούρκων, τους απηύθυνε τα ακόλουθα λόγια: «Αν σας έκανε καλό τούτος, να του το ανταποδώσετε, αν σας έκανε κακό, να του κάνετε και σεις κακό! Εγώ σας παραδίδω τον χιρσίζ ντομούζ (κλεφτογούρουνο...».
Γράφει ο Θωμάς Βούλτσιος:
«...Στας οκτώ το βράδυ έρχεται ένα αυτοκίνητο στη μητρόπολι με τον ίδιο αστυνόμο και δύο στρατιώτες ωπλισμένους με λόγχες. Ήλθαν να πάρουν το δεσπότη πως τον ζητά ο νομάρχης, δεν είπαν το όνομα, να πάη στο διοικητήριο με τρεις δημογέροντες. Επήραν τον Τσουρουκτζόγλου και τον Κλημάνογλου και εμπήκαν οι τρεις και οι αστυνομικοί στο αυτοκίνητο, για μένα δεν είχε θέσι και μούπε ο δεσπότης να περιμένω στη Μητρόπολι. Στας δέκα το βράδυ ένας από τους στρατιώτες, που ήλθαν το απόγευμα, έφερε μία κάρτα του δεσπότη για τον αδελφό του Ευγένιο. Του έγραφε: “Αγαπητέ αδελφέ, Μας εκράτησαν απόψε εμέ ως πρόεδρον της Μικρασιατικής Αμύνης, τους άλλους ως μέλη. Μην ανησυχείτε”. Ο Ευγένιος άρχισε να κλαίη. Το άλλο πρωί, Κυριακή, στας 8 με στέλλει να μάθω για το δεσπότη. Ευρήκα τον Ζαδέ της τραπέζης. Πριν μισή ώρα συνάντησε τον υπαστυνόμο, που είχε πάρει το δεσπότη. Αυτός του είπε πως το δεσπότη τον χάλασαν, καθώς και τους δύο δημογέροντες. Έτσι έγιναν. Ως την Τετάρτη, που έφυγα, δεν μπόρεσα να μάθω τίποτε άλλο...».
Πιθανολογείται πως ο Άγιος Χρυσόστομος και οι δύο δημογέροντες δεν εκτελέστηκαν αμέσως αλλά κρατήθηκαν για μικρό χρονικό διάστημα στις φυλακές, όπως συνάγεται τόσο από την αφήγηση του Θωμά Βούλτσου, όσο και από το ιδιόγραφο σημείωμα του Νικολάου Τσουρουκτσόγλου προς τη σύζυγό του, στο οποίο αναφέρει: «Θα μείνουμε αυτή τη νύκτα εδώ. Μην ανησυχείς. Ευρισκόμεθα μετά του Μητροπολίτου». Με εντολή του Νουρεντίν ο Κλιμάνογλου απαγχονίσθηκε, ενώ τον Τσουρούκτσογλου, αφού τον έδεσαν από τα πόδια σε ένα αυτοκίνητο, τον περιέφεραν στο κέντρο της Σμύρνης και το κεφάλι του συρόταν στα λιθόστρωτα καλντερίμια. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ο Μητροπολίτης παραδόθηκε από το Νουρεντίν στα χέρια του όχλου για να θανατωθεί χωρίς νόμιμη δίκη. Ο Τούρκος καθηγητής BilgeUmar, σχολιάζοντας την αφήγηση του συμπατριώτη του δημίου Ali Aǧe [23] ο οποίος ισχυρίστηκε, μεταξύ άλλων, ότι ο Νουρεντίν πασάς του ανέθεσε την εκτέλεση της θανατικής ποινής του Χρυσοστόμου Σμύρνης, υποστηρίζει ότι ο Νουρεντίν ήθελε να αποφύγει τις χρονοβόρες διαδικασίες μιας δίκης που θα έδινε τα χρονικά περιθώρια στη Βρετανία, στη Γαλλία και στην Ιταλία να επιχειρήσουν την αποτροπή της καταδίκης και της δολοφονίας του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου.
Μαρτύριο Μητροπολίτη Χρυσοστόμου
Οι στρατιώτες του Νουρεντίν πασά άνοιξαν την πόρτα του Διοικητηρίου και παρέδωσαν τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο στον ισλαμικό Τουρκικό όχλο που τον άρπαξε και τον οδήγησε εκεί κοντά, μπροστά στο κομμωτήριο του Ismail, στις παρυφές των ευρωπαϊκών συνοικιών. Εκεί σταμάτησαν και αφού τον έντυσαν με άσπρη μπλούζα, για να διακρίνεται καλύτερα, άρχισαν να τον χτυπούν λυσσασμένα με γροθιές και με ξύλα και να τον φτύνουν στο πρόσωπο. Ύστερα άρχισαν να τον ανασκολοπίζουν -αργά, μεθοδικά, με μανία- του ξερίζωσαν τη γενειάδα, του τρύπησαν με σπαθιά και μαχαίρια το σώμα, του έβγαλαν τα μάτια και τέλος του έκοψαν τη μύτη και τα αυτιά. Ο Μητροπολίτης αιμόφυρτος, σιωπηρός, περήφανος, χωρίς να ικετεύει και να λυγίζει στον εχθρό, σέρνεται από το πλήθος και αφού σε όλη τη διάρκεια των μαρτυρίων του έλεγε: «Κύριε, ελέησόν με», αφήνει την τελευταία του πνοή αναφωνώντας: «Θεέ μου!». Έπειτα τον έσυραν στους μουσουλμανικούς μαχαλάδες, ως τους Ικί-Τσεσμέ, όπου τον διαμέλισαν και τον κατακρεούργησαν ενώ το κεφάλι του Μητροπολίτη καρφώθηκε στην πατερίτσα του από τους αφιονισμένους Τούρκους που δεν σταματούσαν να απολαμβάνουν την ύβρη προς τον νεκρό ήρωα. Ο όχλος κρέμασε ότι απόμεινε από το άψυχο σώμα, ένα κουφάρι κυριολεκτικά από καταξεσκισμένες σάρκες, στην περιοχή του Τρικιλίκ, κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό της Σμύρνης.
Όπως αποκαλύπτει ο Τζωρτζ Χόρτον, ο Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη, ο Μητροπολίτης Σμύρνης, που υπήρξε σταθερός υποστηρικτής των αμερικανικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων τα οποία επισκέπτονταν πολύ συχνά και επέλυε διάφορα προβλήματά τους, έτυχε να τον επισκεφθεί μαζί με τον Αρμένιο Αρχιεπίσκοπο, λίγες ώρες προτού τον σκοτώσουν. Ο Χόρτον πρότεινε στον Μητροπολίτη Χρυσόστομο να τον φυγαδεύσει για να σωθεί όμως εκείνος αρνήθηκε. Γράφει [24] ο Τζωρτζ Χόρτον:
«Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος ήλθε στο Προξενείο λίγο πριν απ' τον θάνατό του μαζί με τον Αρμένιο Αρχιεπίσκοπο. Ο Χρυσόστομος φορούσε μαύρα ράσα. Το πρόσωπό του ήταν ωχρό. Ήταν η τελευταία φορά που είδα το σεβάσμιο και εύγλωττο αυτόν άνδρα ζωντανό. Ήταν σταθερός φίλος των Αμερικανῶν και των Αμερικανικών Ιδρυμάτων και χρησιμοποιούσε όλη του την επιρροή μαζί με την Κυβέρνηση και τον κλήρο χάρις της ενισχύσεως των σχολείων μας, της Υ.W.C.Α. και της Υ.Μ.C.Α. μας. Αμφιβάλλω αν υπάρχει κανείς απ' τα μέλη των Ιεραποστολών μας που θα αμφισβητούσε αυτή τη βεβαίωσή μου. Επισκεπτόταν όλα αυτά τα ιδρύματα και συχνά μιλούσε στα μέλη τους... Ο Σεβασμιώτατος Χρυσόστομος επιθυμούσε την ένωση των Χριστιανικών Εκκλησιών με κοινές προσπάθειες στο Όνομα του Χριστού και την καλύτερη εκπαίδευση του κλήρου στην Ανατολή...
....Όπως λέγουν, (ο Νουρεντίν) είχε υιοθετήσει τη μεσαιωνική ιδέα να παραδώση τον Μητροπολίτη στον φανατικό όχλο, για να τον κάνει ό,τι ήθελε. Δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις της ορθότητος αυτής της διαπιστώσεως, είναι όμως βέβαιο, ότι ο Μητροπολίτης θανατώθηκε απ’ τον όχλο. Εβιαιοπράγησαν επάνω του, του ξερρίζωσαντην γενειάδα του, τον εχτύπησαν με ρόπαλα και με μαχαιριές, ωσότου πέθανε, και ύστερα τον έσυραν σβαρνίζοντάς τον επάνω στους δρόμους. Το μοναδικό του φταίξιμο ήταν ότι ήταν ένας Έλλην με μεγάλο πατριωτισμό και ευγλωττία που επιθυμούσε την πρόοδο της φυλής του και εργαζόταν για το σκοπό αυτό. {...} Οι σφαγές του ελληνικού πληθυσμού από τους Τούρκους με έκαναν να λέω ότι ντρέπομαι που ανήκω στην ανθρώπινη φυλή..».
Από τη δική του πλευρά ο Απόστολος Διαμαντής συμπληρώνει, σχετικά με τις λεπτομέρειες της αποφάσεως για τον μαρτυρικό θάνατο του Μητροπολίτη Χρυσόστομου:
«....Ό Χρυσόστομος παραμένει με τη θέλησή του κοντά στο ποίμνιό του που κινδυνεύει με αφανισμό. Δεν αποδέχεται τις προτάσεις των Ευρωπαίων για φυγάδευσή του από τη Σμύρνη. Το βράδυ της 27ης Αυγούστου του 1922, ημέρα κατάληψης τής Σμύρνης από τα στρατεύματα του Κεμάλ, μαζί με τούς Έλληνες της Σμύρνης κλείνεται στην Αγία Φωτεινή. Είναι προφανές πώς ήδη γνωρίζει και το δικό του τέλος. Συλλαμβάνεται και οδηγείται προς το στρατηγό Νουρεντίν μπέη, δηλώνοντας «Βαδίζω προς το μαρτύριο» [...] Μπροστά στο κτίριο του τουρκικού διοικητηρίου έχει συγκεντρωθεί ένα αφηνιασμένο πλήθος το όποιο ζητάει το κεφάλι του Ιεράρχη. Ο Νουρεντίν παρέδωσε τότε στο πλήθος αυτό τον ανυπεράσπιστο Χρυσόστομο. Ο Μητροπολίτης Σμύρνης σύρθηκε στα σοκάκια της πόλης δερόμενος αγρίως και εν τέλει βρήκε τραγικό θάνατο, κατακρεουργημένος από το φανατισμένο τουρκικό πλήθος» [25].
Γραπτές αναφορές παρόντων & ιστορικών
Ο Γάλλος δημοσιογράφος και ιστορικός Rene Ρuaux, απεσταλμένος στη Σμύρνη της εφημερίδας «Le Τemps», επιρρίπτει ευθύνες στην τουρκική στρατιωτική και πολιτική ηγεσία. Γράφει [26]:
«....Ο στρατηγός Νουρεντίν πασάς, όταν τον έφεραν μπροστά του, τον εξύβρισε με αισχρό τρόπο και τον κατηγόρησε για τη φιλελληνική του στάση και πρόσθεσε ότι η επόμενη ενέργειά του ήταν να τον παραδώσει στη λαϊκή κρίση. Ο Χρυσόστομος, λοιπόν, παραδόθηκε στο μανιασμένο μουσουλμανικό όχλο. Του ξερίζωσαν τη γενειάδα, τον μαχαίρωσαν, διαμέλισαν και έσυραν το σώμα του μέχρι την τουρκική συνοικία, όπου και τον πέταξαν στα σκυλιά...». Ο Ρuaux συμπεραίνει ότι η εκτέλεση του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου ήταν προαποφασισμένη.
Ο Γάλλος ιερωμένος και βουλευτής των Παρισίων αββάς Εδουάρδος Σουλιέ καταθέτει την προσωπική του μαρτυρία:
«... Ο Χρυσόστομος δεν ανήκει στην Εκκλησία της Γαλλίας, αλλά αυτό δεν μ’ εμποδίζει να εκφράσω τον βαθύτατο σεβασμό προς την μνήμην του. Με ωραιότητα ψυχής αρνήθηκε να δεχθεί το προσφερόμενο καταφύγιο, λέγων ότι το καθήκον του είναι να μείνει για να συγκακοπαθήσει με το ποίμνιόν του. {...} Οδήγησαν τότε τον ιεράρχη εις τα άκρα των ευρωπαϊκών συνοικιών εμπρός σ’ ένα κουρείο. {...} τον κτύπησαν με μαχαίρι πισώπλατα και στη συνέχεια λυσσασμένες ανθρώπινες ύαινες του έκοψαν μύτη και αυτιά. Στο πλευρό των ανδρών συναγωνίζονταν μαινόμενες τουρκάλες που ενθάρρυναν με αρές και κατάρες τους λυσσασμένους άνδρες τους. ο επικεφαλής αξιωματικός διέταξε χαμάληδες να σύρουν το πτώμα και αφού το πρόσδεσαν σε μια σακαράκα τό’ βαλαν μπροστά κι άρχισε να τρέχει σβαρνίζοντας το άγιο λείψανο του μάρτυρα ιεράρχη που σήκωσε στους ώμους του τις αμαρτίες του ελληνικού διχασμού και την υπεροψία των λεγόμενων χριστιανικών δυνάμεων που απεδείχθησαν και του Ποντίου Πιλάτου χειρότεροι! Η γαλλική περίπολος παρακολουθούσε τα γεγονότα και οι άνδρες που την αποτελούσαν έτρεμαν από αγανάκτηση και ήθελαν να επέμβουν. Ο επικεφαλής αξιωματικός με το περίστροφο στο χέρι ακολουθούσε τις διαταγές που τους είχαν δοθεί και τους εμπόδισε να κάνουν οποιαδήποτε κίνηση. Στη συνέχεια, δεν είδαμε πια το μητροπολίτη, που τον αποτελείωσαν σε μικρή απόσταση πιο πέρα» [27].
Σε φυλλάδιο που τύπωσε [28], το 1925 στην Αθήνα, ο πολεμικός ανταποκριτής Κώστας Μισαηλίδης αναφέρεται στις τελευταίες ημέρες της Σμύρνης και τις τελευταίες στιγμές της ζωής του Μητροπολίτη:
«Λίγο πριν το μεσημέρι της Κυριακής, έβγαλαν το Μητροπολίτη από το φρουραρχείο. -Να οι δικαστές σου και οι τζελάτηδές σου (δήμιοι), του είπεν ο φρούραρχος συνταγματάρχης Σαλήχ Ζακήμ Εφέντης. Και τον παρέδωσε στον μαινόμενον όχλο που αποβραδύς ξημερώθηκε εκεί -βαλμένος, από τον Νουρεδίν- να τον προσμένη. Κι αρχινά το μαρτύριο. Ο δρόμος απ' την Πλατεία του Διοικητηρίου ως την πλατεία του Ικί Τσεσμέ -Τούρκικη συνοικία της Σμύρνης- αγρίεψε από το μαρτύριο του καινούργιου αυτού Εθνομάρτυρα. Του έβγαλαν με ξιφολόγχη τα μάτια, του έκοψαν τ' αυτιά και τη γλώσσα. Τον έσυραν από τα γένεια και τα μαλλιά. Γύρω απ' το σώμα του έστησεν η απάνθρωπη, η αφάνταστα βάρβαρη τουρκική μανία τον πιο φρικτό χορό. Δεν άφησαν τίποτε το σκληρό και το εξευτελιστικό που να μην το κάμουν στο αφανισμένο και μισοσκοτωμένο κορμί του Χρυσοστόμου. Κι εσύρθηκεν έτσι, ως τους Ικί-Τσεσμέ, ο γέρων Μητροπολίτης Σμύρνης, κατακομματιασμένος. Από το κορμί του, εκεί, το μεθυσμένο από κτηνωδία πλήθος πήρε ένα κομμάτι της σάρκας του Χρυσοστόμου για φυλακτό ματωμένο. Το κεφάλι του με βγαλμένα τα μάτια, κομμένα τ' αυτιά και τη γλώσσα, με τα γένεια ξερριζωμένα και μαύρο από το ξύλο, αιματοστάλαχτο το έμπηξαν στην πατερίτσα του και η πομπή μαινόμενη από βλαστήμιες και σαρκασμό, το περιέφερε στους Τουρκομαχαλάδες. Την ίδια ώρα ο Τσουρουκτσόγλου και ο Κλιμάνογλου μαρτυρούσαν, δεμένοι από τα πόδια, πίσω από ένα αυτοκίνητο που ακολουθούσε τον όχλο που τυραννούσε τον Μητροπολίτη». Όπως λέγουν, (ο Νουρεντίν) είχε υιοθετήσει τη μεσαιωνική ιδέα να παραδώση τον Μητροπολίτη στον φανατικό όχλο, για να τον κάνει ό,τι ήθελε. Δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις της ορθότητος αυτής της διαπιστώσεως, είναι όμως βέβαιο, ότι ο Μητροπολίτης θανατώθηκε απ' τον όχλο. Εβιαιοπράγησαν επάνω του, του ξερρίζωσαντην γενειάδα του, τον εχτύπησαν με ρόπαλα και με μαχαιριές, ωσότου πέθανε, και ύστερα τον έσυραν σβαρνίζοντάς τον επάνω στους δρόμους. Το μοναδικό του φταίξιμο ήταν ότι ήταν ένας Έλλην με μεγάλο πατριωτισμό και ευγλωττία που επιθυμούσε την πρόοδο της φυλής του και εργαζόταν για το σκοπό αυτό...».
Συγκλονιστική είναι και η προσωπική κατάθεση-μαρτυρία του Γεώργιου Μυλωνά, Πανεπιστημιακού καθηγητή, αρχαιολόγου-Ακαδημαϊκού όπως την κατέθεσε σε ομιλία του [29] [30]:
«Κατά τις τελευταίες ημέρες του Σεπτεμβρίου 1922 μία ομάδα φοιτητών του International College της Σμύρνης και εγώ, βρεθήκαμε φυλακισμένοι σε απαίσιο υπόγειο, σ’ ένα από τα μπουντρούμια του Διοικητηρίου της Σμύρνης. Σ’ αυτό ήταν ασφυκτικά στρυμωγμένοι Έλληνες Χριστιανοί αιχμάλωτοι, μάλλον άνθρωποι προορισμένοι για θάνατο. Τις βραδινές ώρες, φύλακες μ’ επικεφαλής Τουρκοκρήτα παρελάμβαναν θύματα που ετυφεκίζοντο. Στις πέντε το απόγευμα της τελευταίας ημέρας του θλιβερού Σεπτεμβρίου, ο Τουρκοκρής εκείνος με διέταξε να τον ακολουθήσω στην αυλή. «Είσαι δάσκαλος;» με ρωτά. «Αυτή την τιμή είχα», του απαντώ. «Και οι άλλοι που ήσαν μαζί σου είναι φοιτητές;» «Ναι», του λέγω. «Γρήγορα μάζεψέ τους και φέρε τους εδώ». «Ελάτε μαζί μου έξω», λέγω στους συντρόφους μου. «Φαίνεται ότι ήρθε η ώρα μας. Εμπρός με θάρρος». Ποια ήταν η έκπληξή μας, όταν ακούσαμε τον Τουρκοκρητικό να λέει: «Δεν θα σας σκοτώσω, θα σας σώσω. Απόψε θα θανατωθούν όλοι όσοι είναι στο μπουντρούμι, γιατί έφεραν και άλλους που δεν έχουμε χώρο να τους στοιβάξουμε. Θα σας σώσω σήμερα, γιατί ελπίζω αυτό να με βοηθήσει να λησμονήσω μία τρομερή σκηνή που αντίκρυσαν τα μάτια μου, σκηνή στην οποία έλαβα μέρος». Και συνέχισε: «Παρακολούθησα το χάλασμα του Δεσπότη σας. Ήμουν μ’ εκείνους που τον τύφλωσαν, που του ‘βγαζαν τα μάτια και αιμόφυρτο, τον έσυραν από τα γένια και τα μαλλιά στα σοκάκια του Τουρκομαχαλλά, τον ξυλοκοπούσαν, τον έβριζαν και τον πετσόκοβαν. Βαθιά εντύπωση μου έκανε και αξέχαστος παραμένει η στάση του. Στα μαρτύρια που τον υπέβαλαν δεν απήντα με φωνές, με παρακλήσεις, με κατάρες. Το πρόσωπό του το κατάχλωμο, το σκεπασμένο με αίμα των ματιών του, το πρόσωπό του είχε στραμμένο προς τον ουρανό και διαρκώς κάτι ψιθύριζε, που δεν ηκούετο πέρα από την περιοχή του. Από καιρού σε καιρό, όταν μπορούσε ύψωνε κάπως το δεξί του χέρι και ευλογούσε τους διώκτες του. Κάποιος πατριώτης μου αναγνωρίζει τη χειρονομία της ευλογίας, μανιάζει, μανιάζει και με το τρομερό μαχαίρι του κόβει και τα δύο χέρια του Δεσπότη. Εκείνος σωριάστηκε στη ματωμένη γη με στεναγμό που φαινόταν ότι ήταν μάλλον στεναγμός ανακουφίσεως παρά πόνου. Τόσο τον λυπήθηκα τότε, που με δύο σφαίρες στο κεφάλι τον αποτελείωσα. Αυτή είναι η ιστορία μου. Τώρα που σας την είπα, ελπίζω πως θα ησυχάσω. Γι’ αυτό σας χάρισα τη ζωή». «Και πού τον έθαψαν;» ρώτησα με αγωνία. «Κανείς δεν ξέρει πού έριξαν το κομματιασμένο του κορμί».
Τα μετά το μαρτύριο του Χρυσοστόμου
Μ' αυτό τον τρόπο ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος ενεγράφη στην χορεία των Εθνομαρτύρων και των Μαρτύρων του Θεού. Κανείς, ποτέ, δεν έμαθε με βεβαιότητα τι απέγιναν τα λείψανα του Εθνομάρτυρα-ιερομάρτυρα, ότι απέμεινε από το κατακρεουργημένο σώμα του. Φημολογείται, ωστόσο ότι ετάφη δίπλα σε ένα ποτάμι ή στο γήπεδο του Απόλλωνα Σμύρνης. Επίσημα, ούτε τάφος, ούτε ψαλμός, ούτε καντήλι για τον κατακρεουργημένο Μητροπολίτη. Ο τότε Μητροπολίτης Εφέσου Χρυσόστομος (ο Χατζησταύρου) μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών γράφει:
«...Εν άλλω σημειώματι αναφέρω δια την καταρτισθείσαν μετά την προσφυγήν μας εις την Ελλάδα επίσημον Επιτροπήν εξακριβώσεως των τουρκικών ωμοτήτων. Ενώπιον της ολομελείας της Επιτροπής ταύτης ενόρκως κατέθεσε, και την ένορκον ταύτην κατάθεσιν δια της απογραφής του εν επισήμω πρακτικώ εβεβαίωσε, στρατιώτης εκ Σμύρνης μετά την καταστροφήν αιχμάλωτος, περιπεσών και δραπετεύσας, ότι αγγαρεία εκτελών μετ’ άλλων αιχμαλώτων στρατιωτών ωδηγήθη εις την προ των στρατώνων του Διοικητηρίου της Σμύρνης παραλίαν και μετέφερε το εκεί ερριμένον άγιον λείψανον του Ιερομάρτυρός μας και έθαψαν αυτό εις το Στάδιον όχι του Πανιωνίου, αλλά του Απόλλωνος. Ηρώτησα αυτόν δια τα χαρακτηριστικά του προσώπου και εύρον ταύτα σύμφωνα με την πραγματικότητα. Εζήτησα να μάθω αν έφερε τι διακριτικόν εις το στήθος του και μοι είπεν ότι ένα μικρόν χρυσούν σταυρόν με χρυσήν άλυσιν και ότι επίτηδες αφήκαν τον σταυρόν τούτον, ίνα εν καιρώ αναγνωρισθεί το άγιον λείψανόν του. Το τελευταίον τεκμήριον έπεισέ με, ότι έτυχε ταφής ο Ιερομάρτυς ημών και το χώμα το αιματόβρεκτον της αγαπητής και περιποθήτου Σμύρνης μας καλύπτει αυτό, αναμένον την ένδοξον εκταφήν διά των χειρών των μελλόντων εκδικητών».
Συγγραφικό έργο
Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος υπήρξε αξιόλογος λόγιος ιεράρχης. Συνέγραψε πολλά ελληνοκεντρικά και ελληνοπρεπή έργα εθνικού και θρησκευτικού περιεχομένου με ουσιώδη λόγο. Έγραψε και δημοσίευσε άρθρα τα οποία έχουν αναδημοσιευθεί στα περιοδικά «Εκκλησιαστική Αλήθεια» και «Ιερός Πολύκαρπος». Έγραψε τα βιβλία:
- «Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας και η Νέα Τουρκία», στη διάρκεια της πρώτης εξορίας του όπου καταγράφει λεπτομερώς τους διωγμούς των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από τους Νεότουρκους.
- «Περί Εκκλησίας και Προτεσταντών έλεγχος», δίτομο έργο, σε 1.116 σελίδες,
στο οποίο στηριγμένος στα αγιογραφικά κείμενα, στο κύρος και τις μαρτυρίες των αγίων Πατέρων και στις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων, αποδεικνύει και επιβεβαιώνει πως «η αληθής του Χριστού Εκκλησία είναι η Ορθόδοξος». Το έργο διαιρείται σε τέσσερα μέρη. Στο πρώτο αναφέρεται στην Ορθοδοξία, τον Καθολικισμό και τον Προτεσταντισμό, στο δεύτερο αναλύει την ομολογία του Πέτρου του Μογίλα, στο τρίτο ελέγχει τον Προτεσταντισμό και στο τέταρτο τον Καθολικισμό.
- «Λόγοι ευσέβειας»,
- «Το αρχείον του εθνομάρτυρος Σμύρνης Χρυσοστόμου (1902-1910)», [Το αρχείο διασώθηκε από τον Μητροπολίτη Αυστρίας Χρυσόστομο (ο Τσίτερ), ανιψιό του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομου],
- «Το αρχείον του εθνομάρτυρος Σμύρνης Χρυσοστόμου 91910-1914)»,
- «Το αρχείον του εθνομάρτυρος Σμύρνης Χρυσοστόμου (1918-1922)».
Μνήμη Μητροπολίτη Χρυσόστομου
Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος (ο Καλαφάτης), ο Μεσσίας του Μικρασιατικού Ελληνισμού και νέο-εθνομάρτυρας, σύμβολο θυσίας και θάρρους και εμβληματικός ορθόδοξος κληρικός, ο τελευταίος άγγελος της εν Σμύρνη Εκκλησίας, αυτός που κατέστη πρόσωπο-σύμβολο για τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία, εκφραστής των εθνικών πόθων, εμβληματική προσωπικότητα των τραγικών πεπραγμένων του Ελληνικού Έθνους. Υπήρξε μια εξέχουσα και χαρισματική προσωπικότητα των αρχών του 20ου αιώνα. Αν και έζησε όλα τα χρόνια της ζωής του εκτός Ελλάδας, αναδείχθηκε σε μια φλογερή φυσιογνωμία του Ελληνισμού που ζούσε και άκμαζε στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Βούλγαροι εξαρχικοί τον αποκαλούσαν «πράκτορα των Αθηνών» και «Έλληνα αντάρτη» ενώ τον θεωρούσαν «σφοδρότατο αντίπαλο και κυριότερο εχθρό της προπαγανδιστικής δραστηριότητας του κομιτάτου τους στη Μητρόπολη Δράμας και Ζιχνών» [31], λόγοι για τους οποίους τον πολέμησαν με λύσσα.
Ο Χρυσόστομος αναδείχθηκε ως ο νέος Πολύκαρπος Σμύρνης, ένας δεύτερος Πατριάρχης Γρηγόριος Ε' (+1821), που ενώ γνώριζε τον επερχόμενο φρικτό και μαρτυρικό θάνατό του, εντούτοις δε ακολούθησε το δρόμο της φυγής. Ο Χρυσόστομος πρόσφερε τα μέγιστα στην ανάπτυξη κάθε μιας από τις περιοχές στις οποίες αρχιεράτευσε. Διέθετε εμφανή δυναμισμό και ευγλωττία, στοιχεία που τον κατέστησαν ηγέτη των Ελλήνων και των Ορθοδόξων. Η αδιάλειπτη παρουσία του στα εθνικά δρώμενα συνδέει, με τον ίδιο ως πρωταγωνιστή, τον Μακεδονικό Αγώνα και τη Μικρασιατική Εκστρατεία, τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα που μεσολάβησαν από τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον πρώτο ξεριζωμό των Ελλήνων ομογενών στη Μικρά Ασία το 1914, μέχρι τα χρόνια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και τις διώξεις που υπέστη συνολικά το ελληνορθόδοξο στοιχείο στην οθωμανική επικράτεια.
Στη διάρκεια της Ελληνικής Διοικήσεως της Σμύρνης αναδείχθηκε σε εθνάρχη του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, δηλαδή όχι μόνο θρησκευτικός αλλά και εθνικός αρχηγός, υπερασπιζόμενος απόλυτα και με συνέπεια τις εθνικιστικές του αντιλήψεις. Του προσφέρθηκαν ικανές, σε αριθμό, ευκαιρίες να εγκαταλείψει τη Σμύρνη, όμως προτίμησε να μείνει και να συμμεριστεί την τύχη του ποιμνίου του. Ο Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης αποτελεί σύμβολο χρέους προς την πατρίδα και πίστεως προς τον Θεό, φάρος, οδοδείκτης και εθνικός οδηγός. Ο τελευταίος Μητροπολίτης Σμύρνης, της μιας από τις επτά Εκκλησίες της Αποκαλύψεως, υπήρξε μια δραματική μορφή της Μικρασιατικής εκστρατείας και των γεγονότων που την ακολούθησαν. Ο μαρτυρικός θάνατος του, από τον μαινόμενο Τουρκικό ισλαμικό όχλο, σηματοδότησε και οριοθέτησε τόσο τον θάνατο όσο και τις τελευταίες στιγμές της Σμύρνης αλλά και του Μικρασιατικού Ελληνισμού.
Γραπτές τιμητικές αναφορές
Ο τότε Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη Τζωρτζ Χόρτον γράφει [32] για τον Χρυσόστομο:
«Πέθανε σαν μάρτυρας και αξίζει να του απονεμηθούν ύψιστες τιμές από την Ελληνική Εκκλησία και την Ελληνική Κυβέρνηση...».
Ο Σαράντος Καργάκος γράφει [33]:
«...Ο Χρυσόστομος δίκαια ανήκει στους μεγαλομάρτυρες του έθνους, που κρατούν ψηλά την περηφάνειά του, όταν την τσακίζουν με τη δειλία τους και την αβελτηρία τους οι πολιτικοί μας ηγέτες».
Στις 4 Σεπτεμβρίου 1922 ο εθνικιστής ποιητής Κωστής Παλαμάς δημοσίευσε ένα κείμενο-ύμνο για τον Εθνομάρτυρα Χρυσόστομο, λίγες μόνο ώρες αφότου κυκλοφόρησε στην Αθήνα η είδηση για το Μαρτύριο του Μητροπολίτη της Σμύρνης. Ο Παλαμάς συγκρατεί την οργή του, φέροντας στην μνήμη του την επίσκεψη του Ιεράρχη στην Αθήνα, τον Δεκέμβριο του 1919 και θυμάται τον Μητροπολίτη να εισέρχεται στο συμβούλιο της Ακαδημίας Αθηνών, διακόπτοντας την συζήτηση. Στην συνέχεια παρουσιάζει τον Ιεράρχη της Σμύρνης περισσότερο Πατριώτη και λιγότερο Χριστιανό:
«..Το κήρυγμά του ήταν καθαρότατα και χαρακτηριστικότατα πατριωτικόν. Θράκη, Σμύρνη, Αλύτρωτοι Τόποι. Ο Σταυρός και η Κυανόλευκος τον συγκίνησαν, όπως τον οδήγησαν λίγα χρόνια νωρίτερα, κατά τον Μακεδονικό Αγώνα. Ο Τούρκος είναι το «θηρίον της Αποκαλύψεως {...}
Έχω πάντα εμπρός εις τα μάτια μου την εικόνα του νέου οσιομάρτυρος Μητροπολίτου του Χρυσοστόμου της Σμύρνης. Χειμερινή εσπέρα ήτο, Δεκέμβριος ο μήν, εγγίζουν τρία έτη να συμπληρωθούν. Συνεδριάζομεν οι Σύμβουλοι. Κάποιον ζήτημα οικονομικόν, θετικόν, άχαρι εις τας λεπτομερείας του, συμφεροντολογικόν, δυσεξιχνίαστον, μάς απησχόλει και μάς απερρόφα και μας ανησύχει. Ότε ο κλητήρ ανήγγειλε την επίσκεψιν του Μητροπολίτου Σμύρνης. Εζήτει να του επιτραπή να προσέλθη παρεπιδημών και να χαιρετίση τους σοφούς Συμβούλους. Η συζήτησις έπαυσεν, η συνεδρίασις διεκόπη. Το Συμβούλιον ηγέρθη εις προϋπάντησίν του. Ο σεπτός Ιεράρχης έσφιξε την χείρα ενός εκάστου των μελών. Συμπαθητικός, ταπεινός περισσότερον εις το εξωτερικόν του, επιβαλλόμενος μάλλον δια της πρωτογόνου χριστιανικής γλυκύτητος εις το ήθος του, παρά δι’ επισημότητος ιερατικής, ούτως ειπείν, εις τους τρόπους του. Τω παρεχώρησα την προεδρικήν θέσιν μου. Άμα επ’ εκείνης εγκατασταθείς, έκρινε πρέπον να τιμήση την προσενεχθείσαν οιονεί επίτιμον προεδρείαν, να μη απομείνη αργός. Και ο προεδρικός θώκος μετεβλήθη εις άμβωνα. Αλλ’ ο ιεροκήρυξ δεν είχε τίποτε από την τυπικήν, υπόψυχρον και θεατρικήν, συχνά, επιτήδευσιν των ρητόρων του θείου κηρύγματος. {...} Η ομιλία του δεν ανεφέρετο εις δόγματα, ουδέ ετόνιζεν ωρισμένας αρχάς καθιερωμένας υπό της χριστιανικής ηθικής, εις υπόδειγμα ενάρετου βίου, διά την αιωνίαν ζωήν.
Το κήρυγμά του ήτο καθαρώτατα και χαρακτηριστικώτατα πατριωτικόν. Ενεπνέετο από τους μεγάλους επικούς καιρούς, από την επικαιρότητα των θριαμβευτικών γεγονότων, των οποίων ησθανόμεθα αγαλλόμενοι τον αντίκτυπον. Ήτον ως ιστορική, αφηγηματική, άμα δε μυστηριακή και αποκαλυπτική διάλεξις. Την ενέπνεεν η Θράκη, όπου ο Ελληνικός Στρατός επανίστα τας ευκλεείς παραδόσεις των Βυζαντινών αυτοκρατόρων ανακτητής της Αδριανουπόλεως. Την εγέμιζεν η Σμύρνη, όπου ο Σταυρός της Ορθοδοξίας προέβλεπε συγκάθεδρον αδελφήν του, την κυανόλευκον. Εξήστραπτεν η αγαθή γενειώσα μορφή του θαλερού πρεσβύτου εις την ιδέαν της απολυτρώσεως των Αλυτρώτων, αλλ’ ο τόνος της φωνής του προσελάμβανεν αποχρώσεις καρδιοβόρου οδύνης, ότε αναπαρίστα, εις όλας του τας λεπτομερείας, το καταχθόνιον σχέδιον της εξοντώσεως του Ελληνισμού της Ανατολής. {...} Ο Τούρκος, έλεγεν ο φιλόπατρις ιεράρχης, είναι το θηρίον της Αποκαλύψεως. Αλλά φρικιά ο νούς, οσάκις λογίζεται ότι το θηρίον τούτο ζη ακόμη και αντέχει, και καταλύει και συντρίβει, υπό τα όμματα του εκπολιτισθέντος Ευρωπαίου, με την έμμεσον ανοχήν των ισχυρών της Δύσεως και του Βορρά. {...} Και βυθιζόμενος εντονώτερον από την ρύμην του λόγου του εις το πατριωτικόν όραμα του ο Χρυσόστομος της Σμύρνης και τας χείρας ανατείνων προς τα ύψη και προσβλέπων ως εν εκστάσει τους μετ’ ευλαβείας και κατανύξεως ακροωμένους αυτού, επέρανε την ομιλίαν του δια της ανακρυγής ταύτης· Ας αξιώση ο Ύψιστος σύμπαντα τον Ελληνισμόν κατά το υποφώσκον νέον έτος να ακούση εντός του αγλαού10 ναού της του Θεού Σοφίας αδόμενον το «Χριστός γεννάται» και να χαιρετίση τότε το αναγεννηθέν Ελληνικόν Βυζαντινόν Κράτος, σύμβολον έχον τον Δικέφαλον Αετόν μετά της Κυανολεύκου. Και αποχαιρετίσας τους προσδραμόντας εταίρους του Συμβουλίου και άλλους παρισταμένους εκεί δια να ασπασθώσει την δεξιάν του, ο θεόπνευστος Ιεράρχης, ο καταλιπών μετά την αναχώρησίν του εκείθεν φωταυγή τρισυπόστατον αύλακα μυστηριακόν Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης, επανήλθεν εις την πρωτεύουσάν του, ένθα τον ανέμενε μετά τινά χρόνον, αντί της εκπληρώσεως της ευχής του, ο μαρτυρικός θάνατος» [34] [35].
Την ίδια χρονική περίοδο με την μαρτυρική κι απάνθρωπη δολοφονία του Μητροπολίτη Χρυσόστομο δολοφονήθηκαν από τους Τούρκους άλλοι τριακόσιοι σαράντα εφτά (347) ιερείς της επαρχίας Σμύρνης επί συνόλου 459, όπως ο μητροπολίτης Μοσχονησίων Αμβρόσιος που επεταλώθη, ο Κυδωνιών Γρηγόριος που θάφτηκε ζωντανός και ο Ικονίου Ζήλων που εσφάγη. Από τις 46 Εκκλησίες της Σμύρνης διασώθηκαν μόλις (3) τρεις.
Στη σεπτή μνήμη του Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Σμύρνης αφιέρωσε λίγους στίχους ο Μικρασιάτης ιατρός δερματολόγος-αφροδισιολόγος και ποιητής Νικόλαος Τουτουτζάκης:
«Μάταια η Σμύρνη αναζητά το σκυλεµένο σου κορμί, Με µοιρολόγια σκάβοντας της Ιωνίας το χώμα. Ελπιδοφόρος φοίνικας η φλογισμένη σου φυχή Λυτρωτικά φτερούγισε προς το γαλάζιο δώμα».
Με τη σειρά του ο Κωστής Παλαμάς τον τραγουδά:
«Όπου καρδιά, όπου φρόνημα, το Γένος, η Εκκλησία Και των Ελλήνων οι χοροί και των πιστών τα πλήθη σου προσκυνούνε άμωμε την θεία δοκιμασία και το μεταλαβαίνουμε το αίμα σου που εχύθη».
Προστάτης Άγιος & Τιμές
Ο Άγιος Χρυσόστομος ορίστηκε ως ο προστάτης Άγιος των Μικρασιατών [36] και μαζί με τον Άγιο Νεκτάριο είναι ο προστάτης άγιος του αθλητισμού και της γυμναστικής, καθώς ηγήθηκε στην ανάπτυξη της αθλήσεως αλλά και στη δημιουργία αθλητικών-γυμναστικών εγκαταστάσεων, σχολείων και γηπέδων. Το όνομα του φέρουν οδοί σε πολλές πόλεις της Ελλάδος, ενώ ανδριάντες και προτομές του υπάρχουν στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τη Νέα Σμύρνη, την Πάτρα, τη Νέα Ιωνία Μαγνησίας, τη Γλυφάδα, τον Πειραιά, τη Νίκαια Αττικής, το Περιστέρι Αττικής, τον Υμηττό, τη Δράμα, τις Σέρρες, την Καλαμάτα, τη Μενεμένη Θεσσαλονίκης και την Πτολεμαΐδα. Επίσης Ιεροί Ναοί αφιερωμένοι στη μνήμη του λειτουργούν στη Δράμα, την Πτολεμαΐδα, στη Νέα Ιωνία Μαγνησίας, τη Ζίντα Ηρακλείου Κρήτης, τη Σάμο [37], στην Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Καμμένων Βούρλων Φθιώτιδος και στην πόλη Μπέργκεν της Νορβηγίας [38]. Παρεκκλήσια υπάρχουν στον Ιερό Ναό Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Ιπποδρομίου Θεσσαλονίκης, στον Ιερό Ναό Παναγίας Παντοβασίλισσας Ραφήνας καθώς και στον αύλειο χώρο του Ιερού Ναού Αγίου Αθανασίου Αλιστράτης Σερρών.
Η ιστορική «Ιερά Μητρόπολη Δράμας», τιμώντας τη μνήμη του Αγίου Χρυσοστόμου ανήγειρε ανδριάντα δίπλα στο Επισκοπικό Μέγαρο. Μαρμάρινος ανδριάντας του έργο του γλύπτη Κώστα Δημητριάδη, τοποθετήθηκε το 1935-36 στην πλατεία Μητροπόλεως, πίσω από τον Ιερό Ναό της Γοργοεπήκοου. Ο ανδριάντας αποτελεί τμήμα ευρύτερου μνημείου που αργότερα ονομάστηκε «Μνημείο Θυμάτων Μικρασιατικής Καταστροφής». Το μνημείο αποτελείται από ημικυκλική κόχη από λαξευτούς λίθους μνημειακά σκαλοπάτια κι ένα χαμηλό μαρμάρινο βωμό που προστέθηκε το 1956 και επιγραφές. Δεξιά και αριστερά στον τοίχο είναι γραμμένα τα ονόματα των ιερέων και δημογερόντων που μαρτύρησαν μαζί με τον Χρυσόστομο. Στην πρόσοψη του βωμού είναι γραμμένο: «ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ/ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ/ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ/ ΑΙ ΙΕΡΑΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΙΣ/ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ/ ΠΟΝΤΟΥ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ και στις τρεις πλευρές του τα ονόματα των εκκλησιών της Μικράς Ασίας, της Θράκης και του Πόντου. «Ο ιεράρχης αποδίδεται όρθιος τη στιγμή της υπέρτατης θυσίας. Με τα χέρια ανοικτά σε χειρονομία ικεσίας και το βλέμμα στραμμένο στον ουρανό, δείχνει να έχει αποβάλει κάθε γήινη διάσταση τη στιγμή της παράδοσης στον Δημιουργό. Η εκστατικότητα και η λιτή και συγκρατημένη απόδοση τονίζουν την πνευματικότητα του Αγίου» [39].
Στο Μουσείο της Εστίας Νέας Σμύρνης υπάρχει κέρινο ομοίωμα του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης έργο της γλύπτριας Λουκίας Γεωργαντή. Ορείχαλκος ανδριάντας του, έργο του Μικρασιάτη γλύπτη Θανάση Απάρτη, τοποθετήθηκε στην είσοδό της Νέας Σμύρνης, στη λεγόμενη «Στροφή». Είναι στημένος σε μαρμάρινη τετράπλευρη βάση της οποίας η κάθε πλευρά φέρει ανάγλυφη σκηνή από την Καταστροφή. Φιλοτεχνήθηκε το 1960 και τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 4 Νοεμβρίου 1965. Ο ιεράρχης παρίσταται όρθιος κρατώντας στο ένα χέρι την ποιμαντική ράβδο και το άλλο υψωμένο. Στη βάση του ανδριάντα είναι γραμμένο το επίγραμμα: «ΑΟΠΛΟΣ ΤΗΝ ΤΙΜΗΝ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ ΔΙΕΣΩΣΕΣ/ ΤΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΗΞΙΩΣΕΣ/ ΤΗΝ ΥΠΕΡΟΨΙΑΝ ΤΩΝ ΤΥΡΑΝΝΩΝ ΚΑΤΕΡΑΚΩΣΕΣ /ΤΗΝ ΜΑΝΙΑΝ ΤΩΝ ΔΗΜΙΩΝ ΑΠΤΟΗΤΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΣ/ΤΗΝ ΥΠΕΡΤΑΤΗΝ ΘΥΣΙΑΝ ΕΙΣ ΤΟ ΕΘΝΟΣ ΑΥΤΟΠΡΟΑΙΡΕΤΩΣ ΠΡΟΣΕΦΕΡΕΣ / ΤΗΝ ΠΟΛΙΝ ΕΣΑΕΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΔΙΕΤΗΡΗΣΕΣ / ΔΕΣΠΟΤΑ ΣΜΥΡΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΕ ΧΑΙΡΕ».
Κειμήλια [40]Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης
Στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, που στεγάζεται στους χώρους της Παλαιάς Βουλής, εκτίθενται σε προθήκες η αρχιερατική μίτρα και σάκος του Σμύρνης Χρυσοστόμου, ένα εγκόλπιο, ένας Σταυρός ευλογίας, επιγονάτια, επιμάνικα, ζώνες, ωμοφόριον, αρχιερατική ράβδος και άλλα μικροαντικείμενα. Ο ανιψιός του μητροπολίτη, Μητροπολίτης Αυστρίας Χρυσόστομος Τσίτερ, αναφέρει ότι διασώθηκαν από τους Θωμά Βούλτσο και Νικόλαο Σοφοκλέους, οι οποίοι, πριν την είσοδο των στρατευμάτων του Κεμάλ στη Σμύρνη, με οδηγίες του Χρυσόστομου, τα έστειλαν μαζί και με έγγραφα του μητροπολίτη, για φύλαξη στο θωρηκτό του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού «Λήμνος». Τα άμφια δωρήθηκαν στο Μουσείο το 1927 από την οικογένεια του Χρυσόστομου.
Δύο ακόμη αρχιερατικοί σάκοι του Χρυσοστόμου Σμύρνης έχουν δωρηθεί ο ένας στην Ιερά Μονή Διονυσίου του Αγίου Όρους και ο άλλος στο Μουσείο Μπενάκη. Οι δύο αυτοί αρχιερατικοί σάκοι είχαν δοθεί από τον Άγιο Χρυσόστομο στην αδελφή του Εριφύλη Τσίτερ, και από εκείνη εν συνεχεία στον υιό της Χρυσόστομο, τον μετέπειτα μητροπολίτη Αυστρίας. Από τον τελευταίο κληροδοτήθηκαν στον διάδοχό του Μιχαήλ, ο οποίος και πραγματοποίησε τις δωρεές.
Αγιοκατάταξη Μητροπολίτη Χρυσοστόμου [41]
Πρώτος όλων ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος (ο Παρασκευαΐδης) τότε Μητροπολίτης Δημητριάδος και η τοπική Εκκλησία της Δημητριάδος, ήδη από το 1990, άρχισαν να τιμούν με λατρευτικές, πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις ιστορικής μνήμης τον Μαρτυρικό Ιεράρχη της Σμύρνης, με επίκεντρο την Ευαγγελίστρια της Νέας Ιωνίας. Το Σεπτέμβριο του 1992 ο τότε Μητροπολίτης Κορίνθου Παντελεήμων υπέβαλλε γραπτό αίτημα προς τη Δ.Ι.Σ. της Εκκλησίας της Ελλάδος ζητώντας την αγιοκατάταξη των εθνο-ιερομαρτύρων κληρικών του 1922 και εόρτασε τη μνήμη τους στη μητροπολιτική του περιφέρεια, πολύ πριν ληφθεί η απόφαση της Ιεράς Συνόδου. Εκτός του Μητροπολίτη Κορίνθου άλλοι δύο αρχιερείς της Εκκλησίας της Ελλάδος εόρτασαν στην επαρχία τους τη μνήμη του Χρυσοστόμου Σμύρνης ως Αγίου. Ο Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας Παντελεήμων (ο Μπαρδάκος), στις 30 Αυγούστου 1992, και στις 12 και 13 Σεπτεμβρίου 1992 ο τότε Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού Χριστόδουλος (ο Παρασκευαΐδης), μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος.
Συνεδρίαση Ιεράς Συνόδου
Στην συνεδρία της 8ης Οκτωβρίου 1992, προεδρεύοντος της Συνόδου του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ (ο Τίκας), κύριο θέμα της ημερησίας διατάξεως ήταν το «Περί κατατάξεως εις τους Αγίους της Εκκλησίας ημών του Εθνομάρτυρος Μητροπολίτου Σμύρνης Χρυσοστόμου». Σύμφωνα με τα πρακτικά:
«...ο Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Χριστόδουλος είπεν [42]: Μακαριώτατε, είναι πολύ σοβαρόν το θέμα το οποίον τίθεται εις την Ι.Σ., με ιδικήν Σας πρωτοβουλίαν. Το θέμα της ανακηρύξεως ως Αγίου του Χρυσοστόμου Σμύρνης, του Ιεράρχου, ο οποίος συγκεντρώνει στο πρόσωπόν του τον τίτλο και του Εθνομάρτυρος και του Ιερομάρτυρος. {...} Είμαι κι εγώ εξ αυτών οι οποίοι από καιρού είμεθα προετοιμασμένοι διά την αποδοχήν ως Αγίου του Χρυσοστόμου Σμύρνης. Εξ άλλου, προήλθα και εγώ εις εορτασμόν εις την Ιεράν Μητρόπολίν μου, ως και άλλοι Σεβ. αδελφοί. Διά να ανακηρυχθή τις Άγιος εν τη Εκκλησία ημών, χρειάζονται τρία τινά: -Πρώτον, αγιότης βίου. -Δεύτερον, συνείδησις του Ορθοδόξου πληρώματος περί της αγιότητός του και -τρίτον, πάροδος αρκετού χρόνου. Οι μελέτες που έχω κάνει εις τον βίον του Χρυσοστόμου Σμύρνης μ’ έχουν πείσει ότι εις το πρόσωπον του Εθνομάρτυρος τούτου, συμπίπτουν τα τρία αυτά στοιχεία. {...} Ο Χριστόδουλος αναφέρθηκε και σε εκείνους που ισχυρίζονταν ότι ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος θυσιάστηκε για την πατρίδα, είναι δηλαδή Εθνομάρτυρας και όχι Ιερομάρτυρας, και είπε: «Κανείς δεν το αρνείται. Αλλ’ αν δεν ήτο ο Ηγέτης της Εκκλησίας, ο Ποιμενάρχης, ποίος θα τον έφθανε έως αυτό το μαρτύριο; Απλώς λέγω ότι συνεδύαζε και τα δύο. Εις την συνείδησον του λαού τώρα, είναι γνωστόν ότι 70 έτη ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Σμύρνης δεν έχει πάψει να τιμάται ως Άγιος και μάλιστα, απ’ αυτόν τον λαό, ο οποίος ξέρει να τιμά τους μεγάλους άνδρας».
Εισηγητική έκθεση
Η Ιερά Σύνοδος ανέθεσε στον Κυρό Μητροπολίτη Πατρών Νικόδημο (Βαλληνδρά), αντιπρόεδρο της συνοδικής περιόδου 1991-92, να ετοιμάσει εισήγηση περί της αγιοκατατάξεως του Χρυσοστόμου. Η εισήγηση [43] του Μητροπολίτη Πατρών εγκρίθηκε από τη Συνοδική Επιτροπή επί Νομοκανονικών Ζητημάτων και ακολούθησε σχετική απόφαση της Ιεράς Συνόδου, η οποία συνεδρίασε υπό την προεδρία του Κυρού Αρχιεπισκόπου Αθηνών Σεραφείμ (Τίκα). Σύμφωνα με την εισήγηση:
...η Ιερά Σύνοδος, αξιολογούσα την ανακίνησιν και ένδειξιν συναινέσεως ικανού μέρους του πληρώματος της Εκκλησίας και σταθμίσασα τα πράγματα υπό την προοπτικήν της ανεπιφυλάκτου αποδοχής του αιτήματος εκ μέρους του πιστού λαού, θα ηδύνατο να το περιβάλη διά της εγκρίσεως και ευλογίας αυτής, εκδίδουσα την σχετικήν Πράξιν και απευθύνουσα προς τον λαόν και προς τας λοιπάς ομοδόξους Εκκλησίας συναφή διακήρυξιν. Εν τοιαύτη περιπτώσει, ημερομηνία εορτασμού της μνήμης αυτού ενδείκνυται η 27η Αυγούστου, ημέρα της μαρτυρικής αυτού τελειώσεως».
Τελική απόφαση
Στις 4 Νοεμβρίου του 1992 η Ιερά Σύνοδος της της Εκκλησίας της Ελλάδος ανακήρυξε Άγιο και Εθνομάρτυρα τον Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο. Κατά τα πρακτικά:
«Η Δ.Ι.Σ., {...} ομοφώνως αποφασίζει όπως από του νυν και εις το εξής και εις αιώνα τον άπαντα, ο μαρτυρήσας κατά το έτος 1922, της κατά Σμύρνην Μικράς Ασίας Άγγελος, Χρυσόστομος Καλαφάτης και οι μαρτυρικώ θανάτω τελειωθέντες έτεροι Επίσκοποι Κυδωνιών Γρηγόριος, Ζήλων Ευθύμιος, Μοσχονησίων Αμβρόσιος και Ικονίου Προκόπιος, ως και οι συν αυτοίς αναιρεθέντες και ώσπερ άρνες σφαγιασθέντες Κληρικοί τε και Λαϊκοί, κατά την Μικρασιατικήν καταστροφήν, συναριθμώνται τοις Αγίοις και Μάρτυσι της Εκκλησίας, ιεροτελεστίαις τιμώμενοι και ύμνοις εγκωμίων γεραιρόμενοι, κατ’ έτος, την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού»
Σύμφωνα με την απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος [44], εντέλλονται οι Μητροπολίτες:
«....όπως από τον νυν και εις το εξής και εις τον αιώνα τον άπαντα», ο Χρυσόστομος και οι μετ’ αυτού «μαρτυρήσαντες επίσκοποι Γρηγόριος Κυδωνιών, Αμβρόσιος Μοσχονησίων, Προκόπιος Ικονίου, Ευθύμιος Ζήλων και οι συν αυτοίς κληρικοί τε και λαϊκοί ζήσαντες εις χρόνους δυσχερείς, πιστώς δε και θεαρέστως τον επίγειον διανύσαντες δόλιχον» απολαμβάνουν «την προσήκουσαν τοις αγίοις τιμήν».
Λειτουργικά κείμενα
Το Απολυτίκιο του Αγίου Χρυσοστόμου συνέθεσε ο ιδιαίτερος Γραμματεύς του και μετέπειτα Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Λεωνίδας Φιλιππίδης κατά τον οποίο ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος: «...περιεβλήθη τον φωτοστέφανον του Εθνομάρτυρος και Ιερομάρτυρος, αφού γενναίως αθλήσας υπέμεινε υπέρ Πίστεως και Πατρίδος θάνατον».
Τροπάριο του Σμύρνης Χρυσοστόμου ψάλλεται κάθε Κυριακή στον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου Αλιστράτης:
«Των άθλων σου μάρτυρες πιστοί η Τριγλία άγιε η ση γενέτειρα θάλπουσα τα σα οράματα. Αλιστράτη δε σε έγνω Ιεράρχην ένθεον, αγώνων Ιερών προϊστάμενον, Σμύρνη δε ύστερον, υπέδέξατο Χρυσόστομε και εξόδου θύρα σοι εγένετο»
- Ἀπολυτίκιο (1o)
«Μέγαν μάρτυρα ἡ Ἐκκλησία, μέγαν ἥρωα τὸ ἔθνος σύμπαν, τὸν τῆς Σμύρνης ὑμνοῦμεν Χρυσόστομον. Καὶ γὰρ γενναίως ἀθλήσας ὑπέμεινεν ὑπὲρ πατρίδος καὶ πίστεως θάνατον. Ἱεράρχου τε ὑπόδειγμα ἑαυτὸν ἀνέδειξε, τὸν στέφανον λαβὼν τὸν ἀμαράντινον».
- Ἀπολυτίκιο (2o)
«Η πενταυγής Αρχιερέων χορεία, τη των αγώνων νοητή δαδουχία, την Μικρασίαν άπασαν αυγάζει νοητώς, ο σοφός Χρυσόστομος, Γρηγορίω τω θείω, Αμβρόσιος, Προκόπιος και Ευθύμιος άμα, ούς ευφημούμεν είπωμεν πιστοί, χαίροις Μαρτύρων, πεντάριθμε σύλλογε».
- Απολυτίκιο (3ο)
«Ἐκκλησίας τῆς Σμύρνης φωσφόρε Ἄγγελε, Ἱερομάρτυς γενναῖε, ὁ ἐξορίας δεινάς ὑπομείνας καί μαρτύριον κατώδυνον ὑπέρ ποιμνίου σου καλῶς, ἀρχιθύτα Δραμινῶν καί πρόεδρε Ἰωνίας, Χριστόν ἡμῖν ἐκδυσώπει τοῖς εὐφημοῦσί σε, Χρυσόστομε».
..........
ΑΠΕΡΑΘΟΥ: ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΙΑΚΟΝΤΑ ΠΕΝΤΕ ΟΓΔΟΙΤΑΙ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΑΠΕΡΑΘΙΤΑΙ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΠΙΣΤΕΩΣ ΤΙΜΗΣ ΑΡΕΤΗΣ ΚΑΙ ΔΟΞΗΣ!!!
.jpg)
ΚΑΙ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΜΟΝΟΝ Η ΜΑΖΙΚΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΚΗ ΑΝΑΝΔΡΗ ΑΝΑΙΤΙΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ ΣΦΑΓΗ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ ΟΤΙ ΤΟΥΣ ΠΕΤΑΞΑΝ ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΑ ΕΙΣ ΛΑΚΚΟΝ ΧΩΡΙΣ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΤΑΦΗ ΚΑΙ ΜΕ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΝ ΕΝΤΟΛΗΝ ΝΑ ΜΗΝ ΤΑΦΟΥΝ ΚΑΝΟΝΙΚΑ!!!
ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΠΕΡΑΘΙΤΩΝ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΟΜΟΛΟΓΗΤΩΝ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΩΝ, ΤΟ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΕΓΚΛΗΜΑ, Η ΜΑΛΛΟΝ ΕΙΠΕΙΝ Η ΜΟΝΑΔΙΚΩΤΑΤΗ ΔΟΞΑ ΗΤΑΝ ΟΤΙ ΑΠΑΙΤΗΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥΣ, ΑΝΤΑΡΤΕΣ, ΚΑΙ ΑΝΟΜΟΥΣ ΠΑΝΟΠΛΟΥΣ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΟΥΣ ΤΟΥ ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΕΝΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΑΡΧΙΕΡΕΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΕΥΜΕΝΙΟ, ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΜΠΑΛΟΜΑΣΩΝΟΣΙΩΝΙΣΤΟΥ ΚΑΣΙΔΙΑΡΗ, ΤΗΝ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΑΘΕΣΕΩΣ ΤΩΝ!!!
"Ο ΕΥΜΕΝΙΟΣ ΑΦΟΥ ΕΞΙΣΤΟΡΗΣΕ ΔΙ΄ ΟΛΙΓΩΝ, ΤΗΝ ΠΡΟΔΟΤΙΚΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΝ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, ΤΟΝΙΣΑΣ ΟΤΙ ΟΥΤΟΣ ΩΣ ΟΡΓΑΝΟΝ ΞΕΝΩΝ ΕΠΕΔΙΩΚΕ ΤΟΝ ΧΩΡΙΣΜΟΝ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΙΝ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ ΕΝ ΤΗ ΝΗΣΩ, ΠΡΟΕΒΗ ΕΙΣ ΠΡΑΞΙΝ ΜΟΝΑΔΙΚΗΝ ΔΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ. ΑΦΩΡΙΣΕ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΝ ΒΕΝΙΖΕΛΟΝ ΩΣ ΕΧΘΡΟΝ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ, ΑΠΑΓΓΕΙΛΑΣ ΚΑΤ΄ ΑΥΤΟΥ, -ΕΝΩ ΤΟ ΠΛΗΘΟΣ ΕΤΡΕΜΕΝ ΕΚ ΣΥΓΚΙΝΗΣΕΩΣ- ΤΑΣ ΚΑΤΩΘΙ ΤΡΟΜΕΡΑΣ ΦΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΦΟΡΙΣΜΟΥ" (ΕΚ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΩΣ ΕΠΟΧΗΣ)
Ο ΔΕ ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, ΕΙΝΑΙ ΦΡΙΚΩΔΕΣΤΑΤΟΣ
"ΑΦΩΡΙΣΜΕΝΟΣ ΕΙΗ Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΠΑΡΑ ΘΕΟΥ ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΗΡΑΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΑΣΥΓΧΩΡΗΤΟΣ ΚΑΙ ΑΛΥΤΟΣ ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ . ΑΙ ΠΕΤΡΑΙ ΚΑΙ Ο ΣΙΔΗΡΟΣ ΛΥΘΗΣΟΝΤΑΙ ΑΥΤΟΣ ΔΕ ΟΥΔΑΜΩΣ' ΚΛΗΡΟΝΟΜΗΣΕΙ ΤΗΝ ΛΕΠΡΑΝ ΤΟΥ ΓΙΕΖΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΧΟΝΗΝ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ' ΣΤΕΝΩΝ ΕΙΗ ΚΑΙ ΤΡΕΜΩΝ ΕΠΙ ΓΗΣ ΩΣ Ο ΚΑΙΝ ΚΑΙ ΠΡΟΚΟΠΗΝ ΟΥ ΜΗ ΙΔΗ ΕΦ΄ΟΙΣ ΔΟΥΛΕΥΕΙ, ΕΧΩΝ ΚΑΙ ΤΑΣ ΑΡΑΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΑΙ ΘΕΟΦΟΡΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ. ΜΗΔΕΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΗ ΑΥΤΟΝ Η ΑΓΙΑΣΗ Η ΘΥΜΙΑΣΗ Η ΑΝΤΙΔΩΡΟΝ ΔΩ ΑΥΤΩ Η ΣΥΝΑΝΑΣΤΡΑΦΗ Η ΣΥΝΔΟΥΛΕΥΣΗ Η ΧΑΙΡΕΤΙΣΗ Η ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΘΑΨΗ".
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΟΛΕΤΗΡΟΣ ΑΥΤΟΥ, ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΣΦΑΓΗΣ ΕΙΣ ΑΠΕΡΑΘΟΥ, ΜΕΤΑΞΥ ΑΛΛΩΝ, ΕΝΤΡΥΦΗΣΑΤΕ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΑ
Α) ΟΙ ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΤΟΥ ΣΕΡ ΜΠΑΖΙΛ ΤΟΜΣΟΝ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ ΚΑΙ
Β)Η ΑΠΕΙΡΑΝΘΟΣ ΤΟΥ Ν.Α. ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΔΗ ΕΚΔΟΣΗ ΠΛΟΑ ΑΘΗΝΑ 1985
ΣΕΛΙΔΕΣ 287-319
ΑΡΘΗΤΩΣΑΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, ΟΙ ΠΡΟΤΟΜΕΣ, ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΛΕΤΗΡΑ ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΚΑΙ ΟΜΟΛΟΓΗΣΕ ΤΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ!!!
ΤΟΥ ΟΝΕΙΔΟΥΣ ΚΑΙ ΒΔΕΛΥΓΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ!!!
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΑΜΩΜΗΤΟΥ ΠΙΣΤΕΩΣ, ΕΝΔΟΞΟΥ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΟΣ ΤΡΙΑΚΟΝΤΑ ΠΕΝΤΕ ΑΠΕΡΑΘΙΤΑΣ ΑΓΙΟΥΣ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΑΣ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΚΑΙ ΝΥΝ ΠΡΟΒΑΛΛΟΥΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ ΩΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΦΑΡΟΙ ΠΙΣΤΕΩΣ, ΑΡΕΤΗΣ ΚΑΙ ΑΝΔΡΕΙΑΣ, ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ, ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΑΘΕΣΕΩΣ ΤΩΝ ΛΑΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΓΗΣ!!!
ΔΙΟΤΙ ΑΝΤΕΤΑΞΑΝ ΚΑΡΔΙΑΝ ΚΑΙ ΛΟΓΟΝ ΜΟΝΟΝ, ΑΤΡΟΜΗΤΩΣ ΚΑΙ ΑΦΟΒΩΣ ΕΝ ΤΕΛΕΙΑ ΑΝΔΡΕΙΑ, ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΠΑΝΟΠΛΩΝ ΣΚΑΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΝΔΡΩΝ ΔΟΛΟΦΟΝΩΝ
ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΑΡΕΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΕΙΣ ΔΟΞΑΝ ΚΑΙ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΤΟ ΟΠΟΙΟΝ ΕΝΕΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΥΠΕΤΑΓΗ ΕΙΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΑΓΙΑΣ ΖΩΑΡΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΛΕΤΑΡΧΙΚΗΣ ΤΡΙΑΔΟΣ, ΤΟΥ ΕΝΟΣ ΘΕΟΥ, (ΤΟ ΟΠΟΙΟΝ ΚΑΙ ΝΥΝ ΔΙΑΒΑΛΛΕΤΑΙ ΕΚ ΤΩΝ ΘΕΛΟΝΤΩΝ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΙΝ ΑΥΤΟΥ) ΜΗ ΦΕΙΣΘΕΝΤΕΣ ΤΟΥ ΝΕΑΡΟΥ ΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΑΥΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΑΠΡΥΣΙΟΥ ΑΥΤΩΝ ΑΓΑΠΗΣ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΕΦΙΛΗΜΕΝΩΝ ΑΥΤΩΝ ΟΙΚΕΙΩΝ.
Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΘΥΣΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣ ΓΙΝΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ ΓΝΩΣΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΤΟΥΣ ΑΠ ΄ΑΚΡΟΥ ΕΙΣ ΑΚΡΟΝ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΨΥΧΕΣ ΤΟΥΣ ΩΣ ΕΥΩΔΕΣ ΘΥΜΙΑΜΑ ΑΣ ΜΕΣΙΤΕΥΟΥΝ ΑΕΙΠΟΤΕ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΘΡΟΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΙΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ ΑΥΤΟΥ ΩΣ ΕΝ ΟΥΡΑΝΩ ΚΑΙ ΕΠΙ ΤΗΣ ΓΗΣ ΕΙΣ ΕΛΕΟΝ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΙΑΝ ΠΑΝΤΩΝ ΗΜΩΝ!!!
ΑΜΗΝ ΓΕΝΟΙΤΟ!!! ΑΜΗΝ ΓΕΝΟΙΤΟ!!! ΑΜΗΝ ΓΕΝΟΙΤΟ!!!
ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΠΕΡΑΘΙΤΑΙ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΟΜΟΛΟΓΗΤΑΙ
ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ!!!
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΖΕΥΓΩΛΗΣ ΕΤΩΝ 13 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΙΧΕΛΗ ΑΝΑΜΑΤΕΡΟΣ ΕΤΩΝ 12 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΩΤΣΟΣ ΕΤΩΝ 16 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΤΣΟΥΡΟΣ ΕΤΩΝ 17 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Κ. ΜΠΑΡΔΑΝΗΣ ΕΤΩΝ 18 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΒΑΣΙΛΑΣ ΕΤΩΝ 18 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΠΟΘΗΤΟΣ ΕΤΩΝ 20 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΑΡΑΠΑΤΗΣ ΕΤΩΝ 25 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ ΕΤΩΝ 27 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΕΤΩΝ 30 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΔΥΟ ΟΡΦΑΝΑ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΟ
ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΑΡΧΟΝΤΑΚΗΣ 35 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΑΡΚΟΣ ΕΤΩΝ 37 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΔΥΟ ΟΡΦΑΝΑ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΟ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΕΤΩΝ 43 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΕΠΤΑ ΟΡΦΑΝΑ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΟ
ΦΛΩΡΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΔΕΤΣΗΣ ΕΤΩΝ 45 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΤΕΣΣΑΡΑ ΟΡΦΑΝΑ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΟ
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΗΛΙΑ ΓΡΑΤΣΙΑΣ ΕΤΩΝ 56 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΤΡΙΑ ΟΡΦΑΝΑ ΚΑΙ ΧΗΡΑ
ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΙΑΓΙΑΣ ΕΤΩΝ 58 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΠΕΝΤΕ ΟΡΦΑΝΑ ΚΑΙ ΧΗΡΑ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΡΙΜΗΚΥΡΙΟΣ ΕΤΩΝ 68 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΤΡΙΑ ΟΡΦΑΝΑ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΟ
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΠΕΛΙΩΤΗΣ ΕΤΩΝ 70 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΤΡΙΑ ΟΡΦΑΝΑ ΚΑΙ ΧΗΡΑ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΡΩΜΑΝΟΣ ΕΤΩΝ 70 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΤΑΥΡΙΑΝΟΣ ΕΤΩΝ 72 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΕΙΡΗΝΗ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΩΤΣΟΥ ΕΤΩΝ 16 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΕΤΩΝ 20 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΣΥΖ.ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΡΑΥΛΟΥ ΕΤΩΝ 24 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΕΡΓΙΝΑ ΣΥΖ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΛΕΖΟΥ ΕΤΩΝ 26 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΚΥΟΦΟΡΟΥΣΑ
ΚΑΛΗ ΣΥΖ. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΕΤΩΝ 27 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΚΥΟΦΟΡΟΥΣΑ
ΚΑΛΗ ΣΥΖ. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΓΙΑΚΟΥΜΗ ΕΤΩΝ 37 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΤΕΣΣΑΡΑ ΟΡΦΑΝΑ
ΕΙΡΗΝΗ ΣΥΖ. ΖΑΦΕΙΡΗ ΣΚΕΥΟΦΥΛΑΚΑ ΕΤΩΝ 38 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΤΕΣΣΑΡΑ ΟΡΦΑΝΑ
ΣΟΦΙΑ ΣΥΖ. ΙΩΑΝΝΟΥ ΔΕΟΥΔΕ ΕΤΩΝ 38 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΤΕΣΣΑΡΑ ΟΡΦΑΝΑ, ΚΥΟΦΟΡΟΥΣΑ
ΕΥΔΟΚΙΑ ΣΥΖ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΙΑΚΟΥΜΗ ΕΤΩΝ 40 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΤΕΣΣΑΡΑ ΟΡΦΑΝΑ
ΜΑΡΙΝΑ ΣΥΖ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΕΤΩΝ 48 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΤΕΣΣΑΡΑ ΟΡΦΑΝΑ
ΚΥΡΙΑΚΗ ΣΥΖ. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΡΑΠΑΤΗ ΕΤΩΝ 56 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΑΦΗΚΕ ΤΡΙΑ ΟΡΦΑΝΑ
ΜΑΡΙΑ ΧΗΡΑ Δ. ΣΟΙΛΕ ΕΤΩΝ 62 ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!
ΥΠΗΡΞΑΝ ΕΠΙΣΗΣ ΠΟΛΛΟΙ ΚΑΚΟΠΑΘΗΣΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΣΤΙΓΜΑΤΙΣΘΕΝΤΕΣ
ΑΠΟ ΤΑ ΤΡΑΥΜΑΤΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΕΦΕΡΟΝ ΑΠΟ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΣΦΑΓΗΝ ΕΙΣ
ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΗΣ ΑΥΤΩΝ ΟΜΟΛΟΓΙΑΣ ΕΩΣ ΤΕΛΟΥΣ ΤΟΥ ΕΠΙΓΕΙΟΥ ΑΥΤΩΝ
ΒΙΟΥ!!!
ΑΘΑΝΑΤΟΙ!!! ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΙ ΑΓΙΟΙ ΟΓΔΟΙΤΕΣ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ Τ΄ΑΠΕΡΑΘΟΥ
Η σφαγή της Απειράνθου (1917) στο όνομα της ενωμένης πατρίδας
Φρικαλεότητες χωρίς προηγούμενο
Μετά την τοιαύτην τροπήν οι Απειράνθιοι επείσμωσαν και εφανατίσθησαν
Το τελεσιγράφον δια την αναγώρισιν της Επαναστατικής Κυβερνήσεως.
Ο βομβαρδισμός. Η επακολουθήσασα ανθρωποσφαγή.
Αλλά ας έλθωμεν εις τα γεγονότα.
Ιδού ήδη και τα ονόματα των επιστράτων καθ' ων τόσον ηρωικώς εμάχοντο οι άνδρες του Καλομενοπούλου.
ΑΚΡΙΒΩΣ ΚΑΙ ΔΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ ΤΗΣ ΕΠΙΒΛΗΘΕΙΣΗΣ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΙΚΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, Ο ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΡΕΩΣ ΕΥΜΕΝΙΟΥ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΚΑΚΟΝΟΟΣ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ
ΕΠΙ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ, ΑΘΩΟΙ ΑΠΛΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΞΑΦΑΝΙΖΟΝΤΑΝ ΚΑΙ ΜΟΝΟΝ ΔΙΑ ΤΟΝ ΛΟΓΟΝ ΟΤΙ ΑΝΤΙΦΡΟΝΟΥΣΑΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΝ ΚΑΙ ΒΛΑΣΦΗΜΟΝ ΑΥΤΟΥ ΑΝΤΑΡΣΙΑΝ ΚΑΙ ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΟΤΙ ΤΟ ΒΕΝΙΖΕΛΙΚΟΝ ΠΑΡΑΚΡΑΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣΕ ΠΕΡΙ ΤΟΥΣ ΔΕΚΑ ΧΙΛΙΑΔΕΣ (10.000) ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΕΣ ΜΙΘΟΔΟΤΟΥΜΕΝΟΥΣ ΕΚ ΜΥΣΤΙΚΩΝ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΚΑΙ ΑΝΕΛΑΜΒΑΝΑΝ ΤΙΣ ΑΠΑΓΩΓΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΕΙΣ-ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ, ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΑΠΛΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ!!! (βλ. "ΟΙ ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ" ΣΕΡ ΜΠΑΖΙΛ ΤΟΜΣΟΝ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗ ΑΘΗΝΑΙ!!!),
Ο ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ ΛΟΙΠΟΝ ΑΥΤΟΣ ΕΙΧΕ ΕΝ ΤΑΥΤΩ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΑΚΡΑΙΦΝΟΥΣ ΟΜΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΟΡΚΙΣΜΕΝΟΥ ΚΑΜΠΑΛΟΜΑΣΩΝΟΣΙΩΝΙΣΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ...
ΚΑΙ ΕΑΝ ΟΛΟΙ, ΚΑΘ΄ΕΙΣ ΕΦ Ω ΕΤΑΧΘΗ ΕΠΕΔΕΙΚΝΥΑΝ ΤΗΝ ΑΚΡΑΙΦΝΕΣΤΑΤΗ ΑΥΤΗ ΟΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΑΡΡΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΡΕΩΣ ΕΥΜΕΝΙΟΥ, ΟΥΤΕ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΘΑ ΖΟΥΣΑΜΕ ΟΥΤΕ Η ΣΦΑΓΗ Τ΄ΑΠΕΡΑΘΟΥ ΘΑ ΕΓΕΝΕΤΟ!!!
ΕΧΟΥΝ ΠΕΡΑΣΕΙ ΕΚΑΤΟΝ ΣΥΝ ΕΝΑ (101) ΕΤΗ ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΑΚΟΜΗ ΥΠΑΡΧΟΥΝ
ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΣΚΙΕΣ, ΕΙΝΑΙ ΟΜΩΣ ΟΙ ΣΚΙΕΣ ΕΚΕΙΝΕΣ ΤΟΥ ΛΥΚΑΥΓΟΥΣ... ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ
ΣΥΝΤΟΜΑ!!!... ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΣΥΝΤΟΜΑ!!!... ΜΕΛΕΙ ΙΝΑ ΑΦΑΝΙΣΗ ΔΙΑ ΠΑΝΤΟΣ, ΤΟ ΦΩΣ ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ!!!... ΤΟ ΦΩΤΙΖΟΝ ΚΑΙ ΑΓΙΑΖΟΝ ΠΑΝΤΑ ΑΝΘΡΩΠΟ ΕΡΧΟΜΕΝΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΝ!!!
ΩΣ ΜΑΣΩΝΟΣ 33ου ΒΑΘΜΟΥ Ο ΜΠΕΝ ΖΕΛΟΝ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ(sic! ευχωμεθα) ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ, (απο διαφορες κοσμικες φημες μανθανωμε οτι στον 28ο βαθμο γινεται κατι περιεργο...!!! μεταξυ και παντων των λοιπων), ΕΙΧΕ ΑΝΕΚΑΘΕΝ ΤΗΝ ΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΩΝ ΜΑΣΟΝΙΚΩΝ ΣΤΟΩΝ, ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ Η ΜΗΤΡΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ, ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΘΥΓΑΤΡΙΚΕΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΚΑΙ ΝΥΝ ΩΣ ΛΥΜΗ ΕΙΣ ΤΟΝ ΣΥΜΠΑΝΤΑ ΚΟΣΜΟ.
"ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ (Θείος του Μητσοτάκη) ΚΑΙ ΚΕΜΑΛ"(Ξαδέρφια!) (+βίντεο για την καταγωγή των Μητσοτάκηδων).
(update 11.03.2015)
Επιστολή του Βενιζέλου για τον Μουσταφά Κεμάλ εις τον πρόεδρο απονομής των βραβείων "Νόμπελ" το 1932, διά να του απονείμη το "Νόμπελ ειρήνης"
Έάν ακόμη μερικοί αμφιβάλλετε διά τήν έξαπάτησιν των Ελλήνων υπό του Βενιζέλου, θα σας αντιγράψω την έπιστολήν την οποία έστειλε ό ίδιος εις τον πρόεδρο απονομής των βραβείων "Νόμπελ" τό 1932, διά νά απονείμη ή επιτροπή τό "Νόμπελ Ειρήνης", παρακαλώ, εις τον Μουσταφά Κεμάλ, ό όποιος κατέσφαξε 2,5 εκατομμύρια Έλληνας και Αρμενίους.
Ό Βενιζέλος, υμνεί τον Κεμάλ:
«Κύριε πρόεδρε,
»Έπί επτά σχεδόν αιώνες όλη ή Έγγύς Ανατολή και ένα μεγάλο τμήμα τής Ευρώπης υπήρξαν τό θέατρο αιματηρών πολέμων, τών οποίων ή άντίχηση υπήρξε τεράστια. Ή οθωμανική αυτοκρατορία και τό απολυταρχικό καθεστώς τών σουλτάνων υπήρξε τό βασικό αίτιο. Ή υποταγή χριστιανικών λαών σέ έναν ζυγό αφόρητης καταπίεσης, οι θρησκευτικοί πόλεμοι του Σταυρού εναντίον τής Ημισελήνου, μέ μοιραία κατάληξη και οι αλλεπάλληλες εξεγέρσεις όλων αυτών τών λαών, πού ήλπιζαν στή χειραφέτηση τους, δημιούργησαν μία κατάσταση πραγμάτων πού θά παρέμενε μόνιμη πηγή κινδύνων όσο ή οθωμανική αυτοκρατορία διατηρούσε τήν πορεία πού είχαν χαράξει οι σουλτάνοι.
»Ή εγκαθίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας τό 1922, όταν τό εθνικό κίνημα του Μουσταφά Κεμάλ Πασά θριάμβευσε επί των αντιπάλων του, (σ.σ. Έπί ποίων αντιπάλων του εθριάμβευσεν ό Κεμάλ τό 1922 και το χαίρετε τόσο πολύ ό "Εθνάρχης" μας; Μήπως είναι οι Έλληνες;) έθεσε οριστικώς τέρμα σ' αύτη την κατάσταση αστάθειας και έλλειψης ανεκτικότητας, της όποιας ή διατήρηση δεν θα γεννούσε παρά μόνον νέους και σοβαρούς κινδύνους γιά τήν ειρήνη στό μέλλον.
»Σπανίως πραγματοποιείται σέ τόσο μικρό χρονικό διάστημα μία τόσο ριζική αλλαγή στή ζωή μιας χώρας. Τή θέση μιας φθίνουσας αυτοκρατορίας, ή οποία ζει ύπό ένα θεοκρατικό καθεστώς, όπου ή έννοια του δικαίου και τής θρησκείας συγχέονται, παίρνει ένα εθνικό καί σύγχρονο κράτος, γεμάτο ζωντάνια.
»Μέ τήν προτροπή του μεγάλου μεταρρυθμιστή Μουσταφά Κεμάλ Πασά, τό απολυταρχικό καθεστώς των σουλτάνων καταργήθηκε καί τό κράτος έγινε απολύτως λαϊκό. Ολόκληρο τό έθνος κινητοποιήθηκε προς τή φιλόδοξη, δίκαιη προσπάθεια νά συμπεριληφθεί στην εμπροσθοφυλακή τών πολιτισμένων λαών. Όμως, τό κίνημα γιά τήν εδραίωση τής ειρήνης συμβάδισε μέ όλες τις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις πού έδωσαν στό νέο, εντόνως εθνικό, κράτος τής Τουρκίας τή σημερινή του μορφή.
Η Τουρκία ρύθμισε πράγματι όλα τα εδαφικά θέματα μέ τους γείτονες της καί, απολύτως ικανοποιημένη άπό τά εθνικά καί πολιτικά της σύνορα, κατέστη πραγματικός πυλώνας τής ειρήνης στην εγγύς Ανατολή.»
σ.σ.: Ικανοποιημένη από τά εθνικά καί πολιτικά της σύνορα. Καταλάβατε εσείς όλοι πού καμαρώνετε ότι ό Βενιζέλος έκανε τήν Μεγάλη Ελλάδα μέ τήν απατηλή συνθήκη τών Σεβρών, ότι έξηπάτησε τους πάντες; Εδώ δηλώνει εγγράφως ότι τώρα τό 1932 ή Τουρκία κατέχει ειλικρινά τά Εθνικά καί πολιτικά της σύνορα. Τώρα όμως κατέχει καί τήν Σμύρνη. Άρα ή Σμύρνη είναι εθνικό έδαφος τής Τουρκίας, κατά τον Βενιζέλο. Δηλαδή; Μας έξηπάτησε ή Όχι μέ τήν Συνθήκην τών Σεβρών; Αυτά τά δύο είναι αντίθετα. Ποιο έπίστευε "ό Εθνάρχης μας";
Ασφαλώς αυτό που σφραγίζει εγγράφως προς τον πρόεδρο της επιτροπής Νόμπελ μέ τήν δήλωσιν του: "απολύτως ικανοποιημένη άπό τα εθνικά, σύνορα της".
Έδώ είμαι πλέον υποχρεωμένος νά χαρακτηρίσω τήν καθαρήν έγγραφον άπάτην καί προδοσίαν κατά των Ελλήνων και οι επικαλούμενοι εις τό μέλλον τήν Συνθήκην των Σεβρών, μέ τήν εννοιαν ότι δι' αυτής έγινε ή Ελλάδα των πέντε θαλασσών και δύο ηπείρων, κινδυνεύουν νά χαρακτηρισθούν ώς απατεώνες καί προδότες ή ηλίθιοι, αν δέν τους καταλογισθη ή άγνοια, ή αφέλεια, ή ή τύφλωσις έκ μισαλλοδοξίας.
«Εμείς οι Έλληνες, τους οποίους οί αιματηροί αγώνες κράτησαν επί πολλούς αιώνες σέ μια κατάσταση συνεχούς αντιπαράθεσης μέ τήν Τουρκία, είμαστε οί πρώτοι πού είχαμε τήν ευκαιρία νά αισθανθούμε τά αποτελέσματα τής βαθειάς αλλαγής πού συνετελέσθη στή χώρα αυτή, τή διάδοχο τής παλαιάς οθωμανικής αυτοκρατορίας. Έχοντας, από τήν έπαύριο τής καταστροφής στή Μικρά Ασία, διακρίνει τήν πιθανότητα μιας συνεννόησης μέ τήν αναγεννημένη Τουρκία, ή οποία βγήκε άπό τον πόλεμο ώς εθνικό κράτος, τής τείναμε τό χέρι τό όποιο εκείνη δέχθηκε και έσφιξε μέ ειλικρίνεια. Άπό τήν προσέγγιση αυτή, ή οποία μπορεί νά χρησιμεύσει ώς παράδειγμα τών δυνατοτήτων συνεννόησης ανάμεσα σέ δύο λαούς τους οποίους έχουν διαιρέσει οί πλέον σοβαρές διαφορές, έφ' όσον αφεθούν νά διαποτιστούν άπό τήν ειλικρινή επιθυμία τής ειρήνης, δέν προέκυψαν παρά μόνο ευεργετήματα, τόσο γιά τις δύο χώρες, όσο και γιά τήν ειρηνική τάξη στην Εγγύ ς Ανατολή.
»Ό άνθρωπος στον όποιο οφείλεται ή πολύτιμη αυτή συμβολή στην υπόθεση τής ειρήνης είναι ό πρόεδρος τής Τουρκικής Δημοκρατίας, Μουσταφά Κεμάλ Πασάς. Έχω λοιπόν τήν τιμή, μέ τήν ιδιότητα μου ώς αρχηγού τής ελληνικής κυβέρνησης τό 1930, όταν ή υπογραφή του έλληνο-τουρκικού συμφώνου σημάδεψε μια νέα εποχή στην πορεία τής Εγγύς Ανατολής προς τήν ειρήνη, νά θέσω πρό τών εξεχόντων μελών τής επιτροπής του βραβείου Νόμπελ για τήν ειρήνη τήν υποψηφιότητα του Μουσταφά Κεμάλ Πασά, ώς άξιου αυτής τής επιφανούς τιμής. »
Δεχθείτε, κύριε πρόεδρε, τήν έκφραση τής μέγιστης εκτίμησης μου.
Υπογραφή,
Ελευθέριος Βενιζέλος, Πρωθυπουργός τής Ελλάδος».
Έλληναρά μου έσύ,«καμάρι μας!!! Λες και είναι εξάδελφος σου ό Κεμάλ καί τον Θεοποίησες. "Το αίμα νερό δεν γίνεται!" Για αυτήν και μόνον τήν πρότασιν, πρέπει νάτου στήσουμε διπλάσιους ανδριάντας!!!
Ό Βενιζέλος φημολογείται ώς δεινός ρήτωρ καί μέ αυτό τό προσόν του έπέπλευσε. Έχω όμως, επαναλάβει ότι:
Ό Σωκράτης όμως χαρακτηρίζει τήν ρητορικήν τέχνην ώς άττά-την και πανουργίαν, (Πλάτωνος "Φαίδρος" 261-272): «...Μέ τήν ρητορικήν τους δύναμιν κάνουν τά μικρά νά φαίνωνται μεγάλα καί τά μεγάλα μικρά. Επίσης κάνουν τά νέα νά φαίνωνται παλιά και τά παλιά νά μοιάζουν νέα...» (Φαίδρος 261-267Β). «Όμως αυτοί πού γράφουν λόγους σήμερα έντεχνους είναι πανούργοι και ένώ έχουν άριστην γνώσιν τής ψυχής τήν αποκρύπτουν» (Φαιδρός 2710).
Ή ρητορική εύγλωττία του Βενιζέλου, ή σκανδαλώδης προβολή του άπό τους συμμάχους του καί τά διεθνή ΜΜΕ, ή αφόρητη προβολή του άπό τό πρακτορείο Ραδιό του φίλου του Ζαχάρωφ καί ή έξαψις των πνευμάτων τών ενθουσιωδών Ελλήνων ότι τους προσέφερε τό μεγάλο όραμα τής Μεγάλης ιδέας, τής αναστηλώσεως τής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέ τήν Δολοφονικήν συνθήκηντών Σεβρών, έκανε πολλούς Έλληνες νά βαδίζουν καί νά παραμιλούν καί νά τόν υμνολογούν και να τον δοξάζουν.
Οι οπαδοί του Βενιζέλου τόν έθεοποίησαν τόν προσεκύνησαν εις πολύ μεγαλύτερο βαθμό άπό ότι τόν θεό τους καί τόν υμνολογούν μέχρι σήμερα τυφλοί τήν σκέψιν καί τήν κρίσιν. Ό μέγας υμνωδός πρόεδρος τής λέσχης τών Φιλελευθέρων Πότης Τσιμπιδάρος, ομιλών εις τόν τάφον του εκλιπόντος αρχηγού του, εις επίσημον τελετήν, είπε μεταξύ τών πολλών επαίνων: «...Τό πνεύμα τοϋ Βενιζέλου ήτο εκείνο όπερ ένέπνεε τους άγωνιστάς του 1821 και βραδύτερον τους ήρωας των Ηπειρωτικών βουνών κατά τόν πόλεμον τοϋ 1940! Και οι Έλληνες πολεμισταί κατά τους επικούς των αγώνας οραματίζοντο πάντοτε τήν άγγελικήν... μορφήν του Βενιζέλου, όστις είχε κατορθώσει να ένωση το έθνος διά τοιαύτας μεγαλουργίας!»
Σκεφθήτε λοιπόν, εις ποιον ύψος παραληρήματος έχουν φθάσει οί οπαδοί του πόσο χαμερπείς υμνολόγοι κατήντησαν και πού έχει φθάσει ή αναισχυντία των! Ό θεός τους Βενιζέλος όμως δέν ήγήθη του Ελληνικού Στρατού στους νικηφόρους του πολέμους τό 1912 και 1913. Άλλος ηγείτο αυτού. Ούτε σέ κάποια άλλη μάχη νά τόν θαυμάσουμε. Ήγήθη προσωπικώς τών επαναστάσεων 1889 του Θερίσου, τό 1905 και τό 1933 πού απέτυχε. Ήγήθη της ανταρσίας του 1935.
Επετέθη κατά τών Κυβερνητικών δυνάμεων μέ διπλάσιες δυνάμεις καί τό ναυτικό μαζί του. Όχι απλώς ήττήθησαν αί διπλάσιοι δυνάμεις του, άλλα τό έβαλαν στά πόδια και κατεξευτελίστηκαν. Το ίδιο συνέβη καί στην Κατερίνη τό 1916. Άλλοίμονο, αν ένέπνεε ό Βενιζέλος τους ήρωες του 1821 καί 1940, κύριε Πότη θά εξευτελιζόμασταν. Μόνον στην άπατη καί τό έγκλημα διέπρεψεν ό "εθνάρχης". Μήν ξεχνάμε τήν Σμύρνη. Διέπρεψεν όμως γιά τους Τούρκους, νά τόν θαυμάσουμε! Ουδείς άλλος ιστορικά κατώρθωσε νά έμπνευση πολεμιστάς πριν γεννηθή, όπως ό Βενιζέλος τό 1821... Ντροπή!!!
knossopolis.com
 |
| Ο πρώην πρωθυπουργός μίλησε σε εκδήλωση που διοργάνωσε η Αγγλική πρεσβεία για τα 150 χρόνια από την γέννηση του Ελευθερίου Βενιζέλου. |
 |
| Με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, παιδί 7 χρονών, την οικογένειά του και τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο πατρικό του σπίτι στη Χαλεπά Χανίων |
ΕΙΣ ΤΕΛΟΣ ΝΑ ΕΥΧΗΘΟΥΜΕ ΩΣΤΕ ΑΥΤΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΙΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΓΙΑ ΟΛΟ ΤΟ ΚΟΣΜΟ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗ ΚΤΙΣΗ!!!
ΑΜΗΝ ΓΕΝΟΙΤΟ!!!
ΑΜΗΝ!!! ΑΛΗΘΩΣ!!! ΑΜΗΝ!!!
.jpg)
.jpg)